گردش در قلب عبادتگاه‌ها: کشف خاص‌ترین مساجد ایران با تصاویر شگفت‌انگیز
در گوشه و کنار سرزمین ایران هم از این دست مساجد خاص کم نیستند که برخی از آنان حتی در جهان اسلام معروف و زبانزد شده‌اند. در این گزارش به بهانه روز جهانی مساجد، به مساجد خاص، منحصر به فرد و زیبای ایران نگاهی داریم.
مسجدی با برگ و چوب خرما – هرمزگان
مسجدی با برگ و چوب خرما
نام بشاگرد در استان هرمزگان معمولا با فعالیت‌های گروه‌های جهادی شنیده می‌شود. بشاگرد که در زبان بلوچی به معنای بارش‌های مرطوب تابستانی است، مسجدی دارد که با برگ و چوب درخت خرما ساخته شده. اهالی با ذوق بشاگرد از فوت و فن کپرنشینی برای ساخت این مسجد بهره برده‌اند و هنر ساخت خانه با کپر این بار در بنای مذهبی این مردم تجلی پیدا کرده‌است.
کوچکترین مسجد ایران- یزد
کوچکترین مسجد ایران
مسجد «آرد و خرما» در عرض ۳ و طول ۵.۵ متر در شهر اردکان بنا شده و لقب کوچکترین مسجد ایران را دارد. درباره وجه تسمیه این مسجد گفته می‌شود که تاجری از شاهرود به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن می‌شود و مردم ساخت مسجدی را در محل فرود آمدن کاروانش پیشنهاد می‌کنند. او می‌گوید که پولی ندارد اما به جای دستمزد کارگران به آنان آرد و خرما می‌دهد. سبک معماری بنای مسجد آرد و خرما، شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است.
بزرگترین مسجد ایران-فارس
بزرگترین مسجد ایران
مسجد جامع جدید یا مسجد اتابک معروف به مسجد نو با ۲۰ هزار متر مربع (دو هکتار) مساحت بزرگترین مسجد ایران است. مسجد نو مربوط به دوره اتابکان است و قرن ششم هجری از سوی اتابک سعد بن زنگی ساخته شده. این مسجد در فلکه شاه‌چراغ، روبه‌روی بقعه شاه‌چراغ واقع و همچنین در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است. این مسجد ۳ زلزله را به خود دید و به دلیل بازسازی پس از زلزله به آن مسجد نو هم می‌گویند.
قدیمی‌ترین مسجد ایران – یزد
قدیمی ترین مسجد
اولین و قدیمی‌ترین مسجد ایران که ساخت آن به نیمه اول قرن هجری برمی‌گردد در فهرج یزد قرار دارد. برخی باستان‌شناسان معتقدند اولین مسجد ایران تاریخانه در شهر دامغان و برخی هم می‌گویند در دزک سراوان استان سیستان و بلوچستان است. مسجد تاریخانه دامغان این روزها برای بازدید گردشگران است، اما در مسجد فهرج یزد نماز اقامه می‌شود.
مسجد دو ایوانی – خراسان جنوبی
مسجد دو ایوانی
مسجد ملک زوزن از باشکوه‌ترین مساجد دو ایوانی یا مساجد سبک خراسانی است. این مسجد از یک میانسرای وسیع، دو ایوان شرقی و غربی (قبله) تشکیل شده که احتمال می‌رود جزئی از یک مجموعه عمارات سلطنتی و فرمایشی بوده که در ابعاد بزرگ ساخته شده است. با وجودی که بنای این مسجد هیچگاه به پایان نرسید و پوشش ایوان‌های آن که در شرف اتمام بوده بر اثر زلزله مهیب قرن هشتم هجری فرو ریخته همچنان این بنا فخر خراسان محسوب می‌شود.
مسجد رنگونی‌ها – خوزستان
مسجد رنگونی‌ها
پیدایش مسجد رنگونی‌ها به استخراج نفت برمی‌گردد. انگلیسی‌ها گروهی از کارگران و متخصصان را از کشورهای هند، پاکستان و میانمار(با نام سابق برمه یا رنگون) را برای کار در پالایشگاه به ایران آوردند. از آنجا که شمار زیادی از کارگران این کشورها مسلمان بودند. از مسئولان وقت پالایشگاه خواستند تا یک مسجد در نزدیکی پالایشگاه تاسیس شود. ساخت مسجد رنگونی‌ها در سال ۱۲۹۱ با هزینه خود کارگران و مهندسان اهل میانمار آغاز شد. نمای خارجی بنا تحت تاثیر معماری شبه قاره هند است.
مسجد پیرزن – بوشهر
مسجد پیرزن
مسجد پیرزن که در دل بازار بوشهر قرار دارد، از سوی یک بانوی تنگستانی به نام زلیخا بنا شده‌است … او چند هکتار زمین هم در روستا داشت که به پیوست یا پشت بند مسجد پیرزن وقف می‌کند. زایر خضرخان (همرزم رئیسعلی دلواری در نبرد با انگلیسی‌ها) فرزند زلیخاست. این مسجد بعد از جنگ جهانی اول یا به عبارتی بعد از سال ۱۲۹۷ هجری شمسی ساخته شد و ساخت مناره‌های آن در سال ۱۳۳۵ در گوشه غربی دیوار مسجد بالا رفت. اکنون این مسجد با نام جدید مسجد فاطمه زهرا(س) میزبان نمازگزاران است.
مسجد صورتی – فارس
مسجد صورتی
مسجد نصیرالملک شیراز به دلیل داشتن کاشی‌کاری‌های صورتی رنگ و شیشه‌های رنگارنگ به مسجد صورتی معروف و یکی از زیباترین مساجد کشور است. معمولا گردشگران صبح‌ها به این مسجد می‌روند تا زیبایی گذر نور آفتاب از شیشه‌های رنگی به داخل مسجد را تماشا کنند. نصیرالملک لقب میرزا حسن علی‌خان، حاکم فارس، بوده که سال ۱۲۵۵ هجری شمسی دستور ساخت مسجد را داد.
مسجد آقابزرگ – اصفهان
تنها مسجد ۵ طبقه جهان
مجموعه آقا بزرگ کاشان تلفیقی از مسجد و مدرسه و یکی از باشکوه‌ترین آثار مربوط به دوران قاجار است که است به دلیل کوچک بودن زمین در چند طبقه ساخته شده و تنها مسجد ۵ طبقه جهان است. یکی از ویژگی‌های جذاب معماری این مسجد، بناگذاری گنبدخانه بر روی ۸ ستون عظیم است که خنکی هوا در تمام فصول سال را به ارمغان می‌آورد. تزئینات گچ‌بری، نقاشی، مقرنس کاری و کاشیکاری جلوه زیبایی به مسجد داده است.
مسجد جامع یزد
مسجدی با بلندترین مناره
مناره‌های مسجد جامع یزد ۵۲ متر است و به همین دلیل به عنوان بلندترین مسجد ایران شناخته می‌شود. این مسجد در دوره ساسانیان ساخته و به مرور زمان در دوره‌های مختلف ساخت آن تکمیل شد که در کل ساخت آن حدود ۱۰۰ سال طول کشید. مسجد جامع یزد به دلیل کاشی‌کاری‌های زیبا، قرینه‌سازی‌های موازی و الگوهای هندسی پیچیده و خطوط کوفی که دارد از جمله شاهکارهای معماری ایران به‌شمار می‌رود.
مسجد شیخ لطف الله- اصفهان
مسجد شیخ لطف الله
مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان به دستور شاه عباس اول ساخته شد و در نزدیکی میدان نقش جهان و روبه‌رو ساختمان عالی قاپو قرار دارد. این مسجد باشکوه که ساخت آن حدود ۱۸ سال طول کشید متعلق به دوره صفویه است و به عنوان شاهکار معماری قرن یازدهم شناخته می‌شود. به دلیل معماری ظریف و تزئینات رنگ زرد و آبی و ارتفاع بلند این مسجد، در بین گردشگران بسیار معروف است.
بزرگترین مسجد اهل سنت – کرمانشاه
بزرگترین مسجد اهل سنت
از زیباترین مساجد ایران که به عنوان بزرگترین مسجد اهل سنت شناخته می‌شود، مسجد شافعی کرمانشاه است که در سال ۱۳۲۴ ساخته شد. این مسجد باشکوه در بازار کرمانشاه قرار دارد و معماری آن به سبک معماری اسلامی ترکی است. همچنین مسجد شافعی از ستون‌های مجلل، دو مناره ساده به رنگ طلایی، گچ‌بری‌های زیبا، دیوارهای دارای کنده‌کاری با نقوش ظریف و تزئینات داخلی و بیرونی به رنگ آبی و طلایی تشکیل شده‌است.
مسجد کبود -آذربایجان شرقی
مسجد کبود
مسجد کبود تبریز که به نام مسجد جهانشاه و گوی مسجد شناخته می‌شود در کنار موزه آذربایجان و موزه عصر آهن قرار دارد. به دلیل داشتن کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای رنگ مسجد کبود معروف است. این مسجد در زلزله سال ۱۱۵۸ هجری شمسی آسیب‌های زیادی دید و بخش بزرگی از آن ویران شد، اما با بازسازی گسترده و مرمت کاشی‌های زیبا آبی رنگ همچنان استوار و محکم باقی مانده است.
مسجد گوهرشاد -خراسان رضوی
مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد مشهد که به نام همسر یکی از پادشاهان تیموری به نام شاهرخ و برای او ساخته شد، به دلیل سبک معماری ایرانی اسلامی و قرارگرفتن در نزدیکی حرم امام رضا (ع) در بین گردشگران بسیار معروف است، به‌طوری که گفته می‌شود این مسجد پربازدیدترین مسجد ایران است. مسجد گوهرشاد دارای گنبد فیروزه‌ای رنگ است که این گنبد فیروزه‌ای در کنار گنبد طلایی رنگ حرم امام رضا تقابل زیبا و چشم‌انداز بی‌نظیری دارد.
مسجد روی آب-فارس
مسجد روی آب
مسجد چهاربرکه تنها مسجد روی آب و از آثار فاخر و اعجاب‌برانگیز در شهر لار در استان فارس است که بر روی سطح یک آب‌انبار بزرگ احداث شده. این مسجد کوچک که به نام‌های «چهار برکه»، «حاج رجب‌علی موحدی» و «حاج‌رجبعلی» شهرت دارد، دارای فضایی حدود ۸۱ متر مربع است که پنجره‌هایی مشبک در چهار طرف آن به سمت حوض انبار یا برکه‌های زیرین باز شده که موجب می‌شود تا هوای درون مسجد در تابستان خنک باشد. این مسجد که ثبت ملی هم شده، هنوز هم در حال استفاده است.
مسجد بردستان-بوشهر
مسجد بردستان
مسجد جامع بردستان مسجدی تاریخی است که مورخان و کارشناسان آن را کهن‌ترین عمارت متعلق به دوره اسلامی معرفی کرده‌اند. کتیبه‌ای در داخل یکی از اتاق‌های مسجد قرار دارد که سال ۸۲۵ هجری را به‌عنوان زمان تعمیر و بازسازی آن عنوان می‌کند و احتمال ساخت آن را در قرون اولیه اسلامی قوت می‌بخشد. طرح اولیه مسجد جامع بردستان به‌صورت مستطیل است و فضاهای آن شامل مدخلی کوچک، محراب، دو اتاق جانبی و شبستانی بزرگ (شبستان ورودی) می‌شود.
