سقوط ۷۷ درصدی تورم مصالح ساختمانی در ۳ سال اخیر؛ آیا زمان رونق دوباره ساختوساز فرا رسیده است؟
اقتصاد آنلاین_ندا مؤمن؛ در چند سال اخیر، خانه‌دار شدن به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زندگی مردم و حتی به آرزویی دست نیافتنی تبدیل شده است. پس از قیمت بالای زمین به دلیل انحصار دولتی آن، یکی از اصلی‌ترین دلایل این چالش افزایش سرسام‌آور قیمت مصالح ساختمانی است. تصور کنید یک پروژه ساختمانی که ماه‌ها برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری روی آن انجام شده به علت افزایش ناگهانی قیمت آهن یا سیمان ناگهان با هزینه‌هایی فراتر از برآورد اولیه مواجه می‌شود. با توجه به اینکه بخش زیادی از سرمایه سازندگان ساختمان صرف خرید زمین می‌شود، افزایش قیمت مصالح ساختمانی می‌تواند باعث تعلیق یا توقف پروژه شود. در واقع، نوسانات در قیمت مصالح ساختمانی می‌تواند اقتصاد مسکن را تحت فشار قرار دهد و رویاهای بسیاری را از دسترس خارج کند.
قیمت مصالح ساختمانی نقش مهمی در صنعت ساختوساز دارد و هرگونه تغییر در آن به‌طور مستقیم بر هزینه‌های ساختوساز و در نهایت قیمت نهایی مسکن تأثیر می‌گذارد. با افزایش قیمت مصالحی مانند سیمان، آهن، فولاد، آجر و سایر موارد هزینه‌های پروژه‌های ساختمانی نیز افزایش می‌یابد که این مسئله می‌تواند منجر به کاهش تمایل سازندگان برای شروع پروژه‌های جدید و حتی توقف برخی از پروژه‌های در حال اجرا شود. همچنین، افزایش قیمت مصالح ساختمانی می‌تواند بازار مسکن را دچار رکود کند.
به عبارت دیگر، قیمت مصالح ساختمانی به عوامل مختلفی مانند رشد نقدینگی، میزان عرضه و تقاضا برای نهاده ساختمانی، نوسانات نرخ ارز، قیمت جهانی مواد اولیه، هزینه‌های حمل‌ونقل، تامین سوخت و انرژی کارخانه‌های تولیدی و سیاست‌های داخلی و خارجی وابسته است. هرگونه بی‌ثباتی در این عوامل می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر بازار ساختوساز داشته باشد و در نهایت به افزایش هزینه‌های مسکن منجر شود.
آیا افزایش نرخ دلار، هزینه‌های ساخت و ساز را بالا می‌برد؟
نوسانات نرخ دلار به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی اقتصادی، تأثیرات گسترده‌ای بر قیمت مصالح ساختمانی دارد. تغییرات در نرخ دلار به ویژه بر هزینه‌های واردات مواد اولیه، تأمین تجهیزات و هزینه‌های تولید مصالح ساختمانی مؤثر است. بسیاری از مواد اولیه مورد استفاده در تولید مصالح ساختمانی مانند فولاد، سیمان و دیگر مصالح به طور عمده از خارج کشور وارد می‌شوند. نوسانات نرخ دلار بر هزینه واردات این مواد تأثیر می‌گذارد. زمانی که نرخ دلار افزایش می‌یابد، هزینه‌های واردات بالا می‌رود که به افزایش قیمت مصالح ساختمانی در بازار داخلی منجر می‌شود. برعکس کاهش نرخ دلار می‌تواند هزینه واردات را کاهش داده و به کاهش قیمت مصالح منجر شود.
نوسانات نرخ دلار می‌تواند هزینه‌های تأمین تجهیزات و ماشین آلات کارخانه‌های تولید نهاده‌های ساختمانی را تحت تأثیر قرار دهد. افزایش نرخ دلار به معنی افزایش هزینه‌های تجهیزات و در نتیجه افزایش هزینه‌های تولید مصالح است. این افزایش هزینه‌ها معمولاً به افزایش قیمت نهایی مصالح ساختمانی منجر می‌شود.
با بررسی نوسانات دلار و تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی طی سال‌های ۱۳۹۱ الی ۱۴۰۳ می‌توان مشاهده کرد که همزمان با افزایش نرخ دلار، تورم نهاده‌های ساختمانی افزایشی بوده است و بالعکس نیز در سال‌هایی که نوسانات نرخ دلار کاهشی بوده، تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی نیز کاهشی است. نوسانات از اختلاف بین حداکثر قیمت و حداقل قیمت در آن ماه، نسبت به حداقل قیمت محاسبه شده است. دو سال ابتدایی دهه ۹۰ شرایط پر نوسانی برای بازار ارز بوده است. افزایش شدت تحریم‌ها در این مدت یکی از دلایل افزایش نوسانات در بازار ارز بوده است. بیشترین نوسان در این دوره، در پاییز سال ۹۱ بوده که نرخ دلار نوسانی ۳۰.۱ درصدی را تجربه کرده است. در همین زمان‌ها تورم فصلی به ۱۰.۴ درصد رسیده است.
پس از آن، بازار دلار از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ شرایط با ثباتی داشته و نوسانات نرخ دلار در بازار آزاد در بیشتر سال‌ها کمتر از ۱۰ درصد باقی مانده است. تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی نیز در این سال‌ها از ثبات نسبی برخوردار بوده است. نتیجه این ثبات را می‌توان به علت شرایط اقتصادی مناسب بر اثر برجام دانست.
در سال ۱۳۹۷ با خروج آمریکا از برجام، شوک جدید به اقتصاد کشور وارد شد. رکورد نوسانات در این زمان شکسته شد و نوسانات نرخ دلار افزایش یافت و تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی نیز روندی صعودی داشت. موج جدید نوسانات نرخ ارز در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۱ اتفاق افتاد. تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی نیز در تابستان ۱۳۹۹ به ۳۰.۲ درصد رسید که روندی صعودی داشته است. در سال ۱۴۰۱ نیز در فصل‌های بهار و زمستان تورم نهاده‌های ساختمانی در محدوده ۳۰ درصدی بوده و افزایشی بوده است. از سال ۱۴۰۲ تا کنون نیز بازار ارز توانسته سطح نوسانی زیر ۱۰ درصد و یا نزدیک به آن را تجربه کند. تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی نیز از سال ۱۴۰۲ تاکنون افت و خیز‌های کمتری داشته است. نمودار زیر به بررسی رابطه تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی و نوسانات نرخ دلار براساس داده‌های مرکز آمار و شبکه اطلاع‌رسانی طلا و ارز طی سال‌های ۱۳۹۱ الی بهار ۱۴۰۳ پرداخته است.
تورم نقطه‌ای مصالح ساختمانی در سال‌های گذشته چقدر بوده است؟
تورم نقطه به نقطه نهاده‌های ساختمانی یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی است که تغییرات قیمت مصالح و مواد اولیه مورد نیاز در صنعت ساختوساز را نسبت به یک دوره مشابه در سال قبل اندازه‌گیری می‌کند. براساس داده‌های مرکز آمار، تورم نقطه‌ای مصالح ساختمانی از ۲۱.۸۵ درصد در بهار ۱۳۹۱ به ۲۲.۷ درصد در بهار ۱۴۰۳ رسیده است، یعنی حدود ۰.۸۵ واحد درصد بیشتر شده است. بیشترین تورم نقطه‌ای مصالح ساختمانی در فصل‌های بهار چند سال اخیر مربوط به فصل بهار ۱۴۰۰ بوده که در آن زمان نرخ تورم به ۱۰۰.۶ درصد رسیده بود. این یعنی در سه سال، تورم مصالح ساختمانی ۷۷.۴ درصد کاهش یافته است. از سال ۱۳۹۷ به بعد همزمان با خروج آمریکا از برجام و وجود جهش‌های ارزی و تورم‌های بالا در کشور، جهش‌های قیمتی در نهاده‌های ساختمانی رخ داد. در واقع، از آن سال به بعد مردم شروع به خرید مسکن به عنوان کالای سرمایه‌ای کردند که موجب افزایش قیمت مسکن و افزایش قیمت مصالح ساختمانی در آن سال‌ها گردید.
تورم نقطه به نقطه گروه‌های اصلی مصالح ساختمانی
با بررسی نرخ تورم نقطه‌ای مصالح ساختمانی در بهار ۱۴۰۳ در بین گروه‌های مختلف می‌توان مشاهده کرد که گروه گچ و گچ کاری با نرخ تورم نقطه به نقطه ۵۸.۹ درصدی بیشترین میزان نرخ تورم را در بین سایر گروه‌های اجرایی داشته‌اند. سپس، گروه انواع بلوک سفال و آجر و گروه خدمات با نرخ تورم نقطه‌ای ۴۳.۵ درصد و ۴۱.۵ درصد در جایگاه‌های دوم و سوم بیشترین نرخ تورم قرار گرفتند. از سوی دیگر، گروه آهن‌آلات، میلگرد، پروفیل درب و پنجره و نرده کمترین میزان نرخ تورم نقطه‌ای با نرخ ۰.۸ درصد را داشته‌اند.
تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی در بهار ۱۴۰۳
براساس داده‌های مرکز آمار، تورم فصلی مصالح ساختمانی در بهار ۱۴۰۳ به ۱۲.۷ درصد رسید. در بین گروه‌های نهاده‌های ساختمانی گروه خدمات با تورم فصلی ۳۸.۹ درصد بیشترین تورم فصلی را دارا می‌باشد. در واقع می‌توان گفت از آن جایی که هزینه دستمزد نیروی کار در گروه خدمات منظور می‌شود بنابراین با افزایش حداقل ۲۰ درصدی حقوق کارگران در بهار امسال، میزان تورم فصلی این گروه افزایش یافته است. پس از آن گروه سیمان، بتن، شن و ماسه و گروه شیرآلات بهداشتی به ترتیب با تورم فصلی ۲۲.۲ درصد و ۱۴.۴ درصد در جایگاه‌های دوم و سوم بیشترین میزان تورم فصلی قرار گرفتند.
در نقطه مقابل، گروه آهن‌آلات میلگرد، پروفیل درب و پنجره و نرده به تورم فصلی منفی ۵.۳ درصد در بهار ۱۴۰۳ رسیده بود. گروه شیشه نیز با تورم فصلی ۱.۴ درصد نیز نرخ پایینی را داشت.
شاخص کل
تفاوت تورم سالانه و نقطه به نقطه در این است که در تورم نقطه به نقطه تنها دو فصل بهار ۱۴۰۳ و ۱۴۰۲ با هم مقایسه می‌شوند، اما در تورم سالانه، سال منتهی به بهار ۱۴۰۳ نسبت به سال منتهی به بهار ۱۴۰۲ سنجیده می‌شود.
در فصل بهار ۱۴۰۳ درصد تغییرات شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران نسبت به فصل مشابه سال قبل یا همان نرخ تورم نقطه به نقطه شاخص کل مصالح ساختمانی به ۲۲.۷ درصد رسید. در فصل بهار ۱۴۰۳ درصد تغییرات شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران در چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل یا همان تورم سالیانه ۳۲.۲ درصد بوده است.
گروه سیمان، بتن، شن و ماسه
نرخ تورم نقطه به نقطه در گروه سیمان، بتن و شن و ماسه در بهار ۱۴۰۳ به ۳۳.۵ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۴۲.۹ درصد رسیده بود.
گروه گچ و گچ کاری
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه گچ و گچ کاری در بهار ۱۴۰۳ به ۵۸.۹ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۵۸.۵ درصد رسیده بود.
گروه انواع بلوک سفالی و آجر
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه انواع بلوک سفالی در بهار ۱۴۰۳ به ۴۳.۵ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۴۴.۳ درصد رسیده بود.
گروه موزاییک، کاشی و سرامیک
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه موزاییک، کاشی و سرامیک در بهار ۱۴۰۳ به ۳۸.۷ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۴۰.۴ درصد رسیده بود.
گروه سنگ
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه سنگ در بهار ۱۴۰۳ به ۲۰ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۲۵.۶ درصد رسیده بود.
گروه آهن‌آلات، میلگرد، پروفیل درب و پنجره و نرده
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه آهن‌آلات، میلگرد، پروفیل درب و پنجره و نرده در بهار ۱۴۰۳ به ۰.۸درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۱۸.۱ درصد رسیده بود.
گروه چوب
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه چوب در بهار ۱۴۰۳ به ۱۲.۹ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۲۶.۶ درصد رسیده بود.
گروه ایزوگام و قیرگونی آسفالت
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه ایزوگام و قیرگونی آسفالت در بهار ۱۴۰۳ به ۱۳.۹ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۳۰.۸ درصد رسیده بود.
گروه شیرآلات بهداشتی
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه شیرآلات بهداشتی در بهار ۱۴۰۳ به ۱۹.۲ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۳۹.۹ درصد رسیده بود.
گروه تاسیسات مکانیکی و انواع عایق حرارتی
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه تاسیسات مکانیکی و انواع عایق حرارتی در بهار ۱۴۰۳ به ۱۹.۸ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۳۳.۵ درصد رسیده بود.
گروه یراق آلات درب و پنجره
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه یراق آلات درب و پنجره در بهار ۱۴۰۳ به ۲۱.۵ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۴۷.۲ درصد رسیده بود.
گروه نقاشی ساختمان
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه نقاشی ساختمان در بهار ۱۴۰۳ به ۱۶.۸ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۲۶ درصد رسیده بود.
گروه تاسیسات برقی
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه تاسیسات برقی در بهار ۱۴۰۳ به ۱۷.۴ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۳۳.۸ درصد رسیده بود.
گروه شیشه
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه شیشه در بهار ۱۴۰۳ به ۸.۲ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۲۹.۳ درصد رسیده بود.
گروه خدمات
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه خدمات در بهار ۱۴۰۳ به ۴۱.۵ درصد رسید و تورم سالانه این گروه نیز به ۳۶.۱ درصد رسیده بود.
بخش مسکن رونق می‌گیرد؟
همانطور که گفته شد تورم نقطه‌ای مصالح در بهار ۱۴۰۳، به ۲۲.۷ درصد رسیده که در مقایسه با تورم ۱۰۰.۶ درصدی بهار ۱۴۰۰، کاهشی ۷۷ درصدی را نشان می‌دهد. اگرچه این کاهش تورم و ثبات نسبی در قیمت مصالح ساختمانی می‌تواند پیش‌بینی پذیری ساخت و ساز ساختمان را افزایش دهد و موجب رونق نسبی بازار ساختمان شود اما از آنجا که همچنان عمده‌ترین مانع ساخت مسکن در کشور، انحصار دولتی زمین است تا دولت به سمت عرضه بیشتر زمین و تسهیل صدور مجوزهای ساخت نرود، بخش ساختمان به شکوفایی نخواهد رسید و مردم در تامین سرپناه خود توانایی لازم را نخواهند داشت.
انحصار دولتی زمین و به تبع آن افزایش بیشتر قیمت زمین نسبت به ساختمان، هزینه فرصت ساخت و ساز را کاهش داده و از دو طریق کاهش تولید مسکن و قیمت بالای ناشی از زمین گران، همچنان خرید مسکن را رویایی دور از دسترس برای مردم کرده است.
