گل مژه: از علل و نشانه‌ها تا راه‌های درمان موثر آن
فرارو- گل مژه عارضه‌ای به شکل یک جوش متورم چرکی یا آبسه است که به طور معمول در لبه نزدیک به پلک چشم پدید می‌آید. این بیماری اگرچه به علت درگیر شدن غدد چربی پلک با نوعی باکتری ایجاد می‌شود، رعایت نکردن برخی نکات ساده بهداشتی و یا سبک زندگی نادرست نیز ممکن است سبب پدید آمدن این اختلال شود. گل مژه یک بیماری خطرناک محسوب نمی‌شود؛ اما باید توجه داشت که در درمان آن باید دقت لازم را در نظر گرفت؛ زیرا درمان نادرست آن ممکن است گاه کار را به جراحی بکشاند.
به گزارش فرارو، گل مژه دقیقاً چه نوع بیماری است و چه عوارضی برای فرد مبتلا دارد؟ علائم و نشانه‌های این بیماری چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ اگر شما هم به دنبال پاسخ این سوالات هستید، وبسایت‌های سلامتی medicinenet و healthline پاسخ این سوالات را در اختیار شما قرار خواهند داد که در ادامه ملاحظه خواهید کرد.
گل مژه چیست؟
گل مژه (Stye) نوعی بیماری است که به صورت یک توده متورم، حساس، درناک و قرمز در ناحیه لبه نزدیک به پلک چشم ظاهر می‌شود. گل مژه معمولا در اثر عفونت غدد چربی پلک‌ها ایجاد و با توده‌ای سفید یا زرد رنگ ظاهر می‌شود که بسیار شبیه به یک جوش بزرگ است. معمولا تنها یک ناحیه آشکار روی پلک ظاهر می‌شود؛ اما بیش از یک محل می‌تواند به طور هم‌زمان روی یک یا هر دو پلک پدیدار شود. داخل پلک فوقانی و تحتانی بین ۲۰ تا ۴۰ غده چربی میبومین وجود دارد که از تبخیر اشک جلوگیری می‌کنند؛ اما بنا به عللی ترکیب طبیعی این چربی‌ها ممکن است تغییر کند و در لبه پلک جمع شود یا این غده‌ها عفونت کنند که در هر دو صورت موجب التهاب پلک خواهند شد. به عبارت ساده‌تر گل مژه عفونت التهابی حاد فولیکول مژه یا غده چربی است که این عفونت راه خروج چربی غده‌های میبومین را می‌بندد و باعث التهاب در محل می‌شود. گل مژه به طور کلی خطرناک نیست؛ اما می‌تواند همراه با درد و مشکلات دیداری ظهور کند.
انواع بیماری گل مژه
به طور کلی دو نوع گل مژه به نام‌های هوردئولوم و شالازیون وجود دارند که هر کدام علل و درمان‌های متفاوتی دارند:
۱. هوردئولوم (Hordeolum): هوردئولوم آبسه یا چرک در غدد چربی چشم و یکی از شایع‌ترین انواع گل مژه است. هوردئولوم یک عفونت حاد است که باعث می‌شود گل مژه قرمز رنگ، متورم و نسبت به تماس حساس شود. اگر این گل مژه بیشتر از دو روز باقی بماند، باید به بینایی‌سنج یا چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۲. شالازیون (Chalazia) یا کیست میبومین: توده‌ای در پلک است که معمولا در اثر هوردئولوم درمان نشده به‌وجود می‌آید. اگر عفونت درمان نشود، میکروب و آلودگی‌های ناشی از آن به یک توپ سفت زیر پلک تبدیل می‌شود که به آن شالازیون می‌گویند. شالازیون غیرمسری و مزمن است و می‌تواند هشت تا شانزده هفته باقی بماند. شالازیون معمولا دردناک یا حساس به لمس نیست و اگر خودش برطرف نشود، ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد که چشم‌پزشک آن را انجام می‌دهد.
آیا بیماری گل مژه مسری است؟
بیماری گل مژه در بسیاری از افراد مسری نیست، مگر اینکه شرایط خاصی برآورد شود (مانند لمس گل مژه؛ سپس انتقال عفونت به شخص دیگر از راه تماس دست آلوده به چشم). برخی از کارشناسان معتقدند که بسیاری از افراد معمولا دارای گل مژه هستند و زمانی به این بیماری مبتلا می‌شوند که برخی از باکتری‌های عامل این بیماری در پلک آن‌ها شروع به تکثیر کند. از آنجا که این باکتری‌ها لزوما از شخصی به شخص دیگر منتقل نمی‌شوند، برخی از محققان بیماری گل مژه را غیر مسری می‌دانند. با این حال دیگر متخصصان باور دارند که اگر فرد دیگری چشم آلوده را لمس کند، امکان انتقال عفونت از فرد آلوده به فرد سالم وجود دارد و هرچند این حالت به‌ندرت اتفاق می‌افتد؛ اما همین امر کافی است تا ثابت کند که بیماری گل مژه را یک بیماری عفونی مسری بدانیم.
علائم و نشانه‌های بیماری گل مژه
برای بیماری گل مژه می‌توان علائم مختلفی را مد نظر قرار داد. مهم‌ترین این علائم عبارت‌اند از:
ــ احساس وجود یک جسم خارجی در چشم به‌ویژه هنگام پلک زدن.
ــ احساس فشار در چشم.
ــ وجود یک برجستگی قرمز رنگ روی سطح پلک که هم می‌تواند دردناک باشد و هم بدون درد.
همچنین ممکن است در صورت پخش سبوم یا چرک غلیظ از داخل آبسه روی سطح چشم با تاری دید مواجه شوید. اگر اختلال عملکرد مزمن غده میبومی وجود داشته باشد، علائم خشکی چشم نیز شایع است، به این دلیل که غدد میبومیان روغنی را روی سطح چشم ترشح می‌کنند تا از تبخیر سریع لایه آب اشک از سطح چشم در فواصل پلک زدن جلوگیری کند؛ بنابراین عملکرد ضعیف غدد میبومیا می‌تواند به خشکی چشم منجر شود.
از دیگر نشانه‌های بیماری گل مژه می‌توان به موارد ذیل نیز اشاره کرد:
ــ وجود یک توده یا برجستگی (مانند جوش) در لبه پلک.
ــ قرمزی پوست در اطراف برجستگی ایجاد شده روی پلک.
ــ تورم و ظاهر پف کرده پلک.
اگر گل مژه در حال تخلیه مواد از دهانه غده باشد، ممکن است ترشحات غلیظ یا مواد پوستی روی پلک‌ها و مژه‌ها جمع شود. در بعضی موارد پوست پوشاننده گل مژه نازک می‌شود و ممکن است مواد غلیظ موجود در گل مژه (چرک) حتی از طریق باز کردن پوست خارج شوند؛ همچنین در واکنش به تحریک و درد نیز ممکن است چشم شروع به تولید اشک اضافی کند. گل مژه‌ها همچنین می‌توانند خارجی باشند، به این معنی که غده مسدود شده به سمت بیرون می‌زند و به صورت تورم قابل مشاهده در زیر پوست یا قسمت داخلی ظاهر شود که آن غده مسدود شده از پشت یا زیر پلک بیرون می‌زند.
علت بروز بیماری گل مژه چیست؟
غدد چربی موجود در پلک چشمان انسان هنگامی که با باکتری‌ها آلوده می‌شوند، عفونت می‌کنند و سبب ایجاد گل مژه خواهند شد. این باکتری‌ها که از اصلی‌ترین علل بروز گل مژه هستند، استافیلوکوک نام دارند؛ همچنین مصرف لوازم آرایشی نامناسب یا تاریخ گذشته و ماندگاری آرایش به مدت طولانی روی پلک و چشم نیز می‌تواند باعث بروز گل مژه شود. رعایت نکردن بهداشت فردی، استرس و فشار روحی شدید، تغییرات هورمونی بدن و انواع عارضه‌های التهابی همانند بلفاریت و میبومینیت نیز ممکن است سبب گل مژه شوند.
عوامل خطرزا در ابتلا به بیماری گل مژه
شایع‌ترین عامل خطرزا در ابتلا به گل مژه خروج سبوم از غدد میبومیا در پلک‌هاست که معمولاً در یک بیماری التهابی مزمن به نام اختلال عملکرد غده میبومیا نامیده می‌شود (بیماری غده میبومیا، میبومیت، میبومایانیت یا بلفاریت نیز نامیده می‌شود). اختلال عملکرد غده میبومیا معمولا با آکنه روزاسه در گونه‌ها و بینی نیز همراه است؛ اما در برخی مواقع به‌تنهایی نیز دیده می‌شود. از دیگر خطرات می‌توان به انسداد دهانه با بافت اسکار به دنبال عفونت، سوختگی یا ضربه اشاره کرد. عوامل خطرزای دیگر عبارت‌اند از:
ــ مشکل در ترشح غدد چربی اطراف چشم
ــ سابقه داشتن گل مژه
ــ مشکلات بهداشتی
ــ مشکلات پوستی
ــ ورم پلک
بیماری گل مژه چه عوارضی دارد؟
در صورتی که گل مژه یا شالازیون به خودی خود بهبود یابد، به‌ندرت شاهد عوارض خاصی خواهیم بود؛ اما در صورت تزریق استروئید به پلک ممکن است شاهد عوارضی مثل تغییر رنگ، عفونت، خونریزی یا کبودی باشیم. همچین در موارد بسیار نادر فرد ممکن است درنتیجه تزریق غلط استروئید به داخل پلک بینایی خود را به کلی از دست بدهد. برش و تخلیه کردن چرک داخل شالازیون نیز ممکن است باعث تغییر فرم پلک چشم، خونریزی، کبودی یا زخم شدن پلک شود.
در صورتی که گل مژه یا شالازیون چشم عفونی شود، این عفونت ممکن است به چشم، پوست یا حتی حدقه چشم سرایت کند؛ درنتیجه فرد برای جلوگیری از عوارض جبران‌ناپذیر باید فوری تحت نظر چشم پزشک درمان آنتی بیوتیکی خود را شروع کند. در موارد نادر نیز بروز دوباره شالازیون می‌تواند نشانه‌ای از سرطان پلک چشم باشد. در صورت بروز چنین احتمالی پزشک از پلک چشم بیمار نمونه‌برداری می‌کند و آن را برای تحقیقات بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستد.
برای گل مژه چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
لزومی ندارد که برای درمان گل مژه به پزشک مراجعه کنیم؛ اما درصورت مشاهده هرکدام از موارد زیر بهتر است به چشم پزشک مراجعه کنید:
ــ اگر پس از چند روز بهبود نیابد یا بدتر شود.
ــ علاوه‌بر پلک، چشم شما نیز دچار آسیب شود.
ــ اگر روی بینایی شما تاثیر گذاشته است.
ــ پلک شما متورم و قرمز شود و نتوانید چشمتان را به طور کامل باز کنید.
ــ زمانی که گل مژه بزرگ‌تر و دردناک‌تر می‌شود.
همچنین در صورتی که مدام دچار گل مژه می‌شوید، حتما به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند ملتحمه، بلفاریت یا سلولیت باشد.
بیماری گل مژه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص مراقبت‌های بهداشتی برای شناسایی محل سوراخ غده مسدود شده، پلک چشم را معاینه می‌کند. این کار به تمایز بین یک هوردئولوم و یک شالازیون کمک می‌کند؛ همچنین پزشک به دنبال علائمی مانند بافتی زخم مانند، جسمی خارجی و میبومیت مزمن زمینه‌ای خواهد بود. علاوه‌بر این پزشک به دنبال هرگونه علائمی است که نشان بدهد غده آلوده شده است. شناسایی عفونت که از غده به چشم و پوست هم‌جوار آن منتقل می‌شود، بسیار مهم است.
درمان‌های پزشکی بیماری گل مژه
در بسیاری از موارد گل مژه به درمان خاصی نیاز ندارد و به طور معمول خود به خود بر طرف می‌شود. عود کردن گل مژه‌ها زیاد اتفاق می‌افتد. پزشک برای درمان یک گل مژه مقاوم و ماندگار ممکن است از درمان‌های زیر استفاده کند:
۱. آنتی بیوتیک: پزشک ممکن است برای بیمار قطره آنتی بیوتیک یا پماد موضعی آنتی بیوتیک تجویز کند تا روی پلک استفاده شود. اگر عفونت پلک همچنان ادامه پیدا کند یا به اطراف پلک هم گسترش یابد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی به شکل قرص یا کپسول تجویز کند.
۲. دارو‌های مسکن: دارو‌های مسکن معمولی مثل استامینوفن و ایبوپروفن احتمالا تاثیر زیادی در تسریع روند بهبودی گل مژه ندارند؛ اما در صورتی که یک گل مژه آزار دهنده باشد، این دارو‌ها ممکن است بتوانند ناراحتی حاصل از آن را کاهش بدهند.
۳. جراحی برای رفع فشار: اگر گل مژه برطرف نشود، پزشک ممکن است یک برش کوچک را در آن برای تخلیه عفونت داخل گل مژه ایجاد کند. این کار روند بهبود را تسریع می‌کند و درد و تورم ناشی از آن را از بین می‌برد. گاه چشم پزشک ممکن است تصمیم بگیرد برای از بین بردن ناراحتی و جلوگیری از عفونت جدی یک گل مژه بزرگ را با جراحی باز کند.
درمان‌های خانگی برای بیماری گل مژه
علاوه‌بر درمان‌های پزشکی روش‌های ساده و خانگی نیز وجود دارند که می‌توان با استفاده از آن‌ها روند درمان گل مژه را سرعت بخشید. موثرترین روش‌های خانگی برای درمان بیماری گل مژه عبارت‌اند از:
۱. از کمپرس گرم استفاده کنید: کمپرس گرم موثرترین روش برای درمان گل مژه است. در واقع گرما باعث می‌شود که چرک به سطح پوست راه پیدا کند و گل مژه به‌راحتی تخلیه شود؛ همچنین می‌توانید یک حوله تمیز را با آب گرم خیس کنید و روی گل مژه بگذارید. این کار را برای ۵ تا ۱۰ دقیقه چند بار در روز انجام بدهید؛ سپس ناحیه را به آرامی ماساژ بدهید تا غدد مسدود شده باز و تخلیه شوند.
۲. پلک خود را با آب و صابون ملایم تمیز کنید: یک شامپو بچه را با آب گرم مخلوط کنید و پلک خود را به آرامی با آن بشویید. شما می‌توانید این کار را چند روز تا زمانی که گل مژه از بین برود، انجام بدهید؛ همچنین تمیز کردن پلک‌ها می‌تواند از ایجاد گل مژه بعدی جلوگیری کند. راه دیگر استفاده از محلول‌های نمکی است که می‌تواند به تخلیه چرک و از بین رفتن باکتری‌ها کمک کند.
۳. از کیسه چای گرم استفاده کنید: به جای استفاده از کمپرس گرم می‌توانید از کیسه چای گرم استفاده کنید. چای سیاه تاثیر زیادی دارد و می‌تواند موجب کاهش تورم شود؛ همچنین خاصیت ضد باکتری نیز دارد. کیسه چای را در لیوان آب جوش بیاندازید، درست مانند زمانی که می‌خواهید چای بنوشید. صبر کنید زمانی که کیسه چای خنک شد، آن را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پلکتان بگذارید. برای هر چشم از کیسه‌های جداگانه استفاده کنید.
۴. اجتناب از آرایش کردن و استفاده از لنز‌های تماسی: اگر چشمتان دچار گل مژه شد، بهتر است آرایش نکنید؛ زیرا آرایش می‌تواند چشم شما را تحریک کند و بهبودی گل مژه را به تاخیر می‌اندازد. با این کار همچنین باکتری‌ها را به لوازم آرایش خود انتقال می‌دهید و چشم دیگر را نیز درگیر می‌کنید. قلم موی خود را مرتب بشویید و لوازم آرایش چشم را بعد از سه ماه استفاده دور بیاندازید. تا هنگام بهبودی کامل بهتر است به جای استفاده از لنز‌های تماسی از عینک استفاده کنید؛ زیرا باکتری‌ها وارد لنز می‌شوند و باعث گسترش عفونت خواهند شد.
۵. ماساژ دان برای تخلیه چرک: شما می‌توانید با کمک دستمال مرطوب ناحیه را ماساژ بدهید و باعث تخلیه چرک شوید؛ همچنین می‌توانید آن ناحیه را با دست تمیز به آرامی نیز مالش بدهید. پس از تخلیه چرک ناحیه درگیر را کاملا تمیز نگه دارید و از دست زدن به چشم‌ها خودداری کنید. اگر احساس کردید که ماساژ دادن باعث صدمه بیشتر می‌شود، آن را متوقف کنید.
پیشگیری از بیماری گل مژه
بهترین پیشگیری برای این عارضه تمیز نگه داشتن پلک‌ها و مژه‌هاست. این کار می‌تواند با استفاده از شامپوی روزانه بچه در هنگام دوش گرفتن یا استفاده از پد‌های تمیز کننده پلک موجود در داروخانه‌ها انجام شود. بسیاری از افراد از کمپرس گرم روزانه نیز بهره‌مند می‌شوند. اعتقاد بر این است که یک رژیم غذایی حاوی اسید‌های چرب امگا ۳ مانند ماهی یا بذر کتان و سبزیجات دارای خاصیت ضد التهابی هستند و به طور کلی با بهبود عملکرد غده میبومین و سلامت بهتر چشم همراه است. در مورد استفاده از آنتی بیوتیک‌های پیش‌گیرانه حتما با چشم پزشک خود مشورت کنید. برای مثال در بزرگ‌سالان مبتلا به شالازیون مکرر مزمن ممکن است داکسی سایکلین خوراکی با دوز کم به اختلال عملکرد غده میبومین کمک کند؛ اما از استفاده این دارو برای کودکان و زنان باردار باید به صورت جدی خودداری شود.
