راز زلزله: چگونه زمین به خروش می‌آید؟
راهنماتو-زمین‌لرزه یا زلزله به قدری می‌تواند مخرب باشد که تصور اینکه هر روز هزاران زلزله در سراسر جهان، به خصوص در شکل لرزه‌های کوچک رخ می‌دهند، دشوار است. بیش‌تر این لرزه‌ها به قدری خفیف هستند که انسان نمی‌تواند آن‌ها را حس کند.
به گزارش راهنماتو، اما هر از گاهی یک زلزله بزرگ رخ می‌دهد. در این مقاله می‌خواهیم توضیح دهیم که زلزله به چه دلیل و چگونه شکل می‌گیرد و خسارت ناشی از قوی‌ترین زلزله‌ها چقدر است؟
اغلب زلزله‌ها در کجا رخ می‌دهند؟
80درصد از همه زلزله‌های سیاره زمین در راستای لبه اقیانوس رخ می‌دهند که به دلیل وجود تعداد زیاد آتشفشان‌های فعال در آنجا به نام «حلقه آتش» نیز شناخته می‌شود. بیش‌تر زلزله‌ها روی مناطق گسل رخ می‌دهند که در آن صفحات تکتونیکی – سنگ‌های یک‌تکه صخره‌ای که لایه بالایی زمین را شکل می‌دهند – با هم برخورد می‌کنند یا روی هم می‌لغزند.
این تأثیرات معمولاً به‌طور تدریجی و نامحسوس روی سطح رخ می‌دهند؛ با این حال، تنش‌های زیادی می‌تواند بین صفحات ایجاد شود. وقتی این تنش‌ها به‌سرعت آزاد می‌شوند، ارتعاشات شدیدی به نام امواج زلزله را ارسال می‌کنند که معمولاً صدها مایل از طریق سنگ و تا سطح منتقل می‌شود. بقیه زلزله‌ها می‌توانند خیلی دورتر از گسل، زمانی رخ بدهند که صفحات کشیده یا فشرده می‌شوند.
انواع گسل
انواعی از گسل شامل شامل موارد زیر وجود دارند:
لغزش امتدادی Striked-Slip
زمانی که بخش‌هایی از پوسته زمین به‌صورت افقی جابه‌جا می‌شوند، نتیجه آن حرکت افقی در امتداد یک گسل “لغزشی” است
شیب‌لغز Dip Slip
حرکات بالا و پایین در زمین‌لرزه‌ها در امتداد گسل‌های موسوم به “لغزش شیب‌دار” رخ می‌دهند، جایی که زمین بالای منطقه گسل یا پایین می‌آید (گسل نرمال) یا به بالا رانده می‌شود (گسل معکوس). گسل نرمال زمانی رخ می‌دهد که بخش‌های عمیق‌تر پوسته از قسمت رویی دور می‌شوند. گسل معکوس هم، همان‌طور که از نامش پیداست، برعکس آن است.
گسل مایل Oblique
گسل‌هایی که حرکت جانبی را با حرکات بالا و پایین ترکیب می‌کنند، توسط زلزله‌شناسان “گسل مایل” نامیده می‌شوند.
رتبه‌بندی بزرگی زلزله‌ها
دانشمندان بر اساس قدرت و طول مدت موج‌های لرزه بزرگی زلزله‌ها را رتبه‌بندی می‌کنند. زلزله‌ای به بزرگی 3 تا 4.9ریشتر، زلزله خفیف یا سبک شناخته می‌شود؛ از 5 تا 6.9زلزله نسبتاً قوی است و از 7 تا 7.9 زلزله بزرگ محسوب می‌شود و از 8 به بالا بسیار بزرگ است.
بعد از زلزله معمولاً پس‌لرزه رخ می‌دهد که شبیه به زلزله اصلی هستند که بعد از زلزله اصلی رخ می‌دهد و ممکن است هفته‌ها یا حتی سال‌ها ادامه پیدا کند. بر طبق زلزله‌نگاری ایالات متحده، برخی زلزله‌ها پیش‌لرزه یا زلزله‌های کوچک‌تری که قبل از زلزله بزرگ‌تر رخ می‌دهند، هم دارند.
بزرگ‌ترین زلزله‌ای که تاکنون ثبت شده است زلزله 9.5ریشتری در جنوب شیلی در سال 1960 بود. نام این زلزله برگرفته از شهری که بیش‌ترین خسارت را دید، والدیویا، نام گرفت که در آن در حدود 1655 نفر کشته و دو میلیون نفر نیز بی‌خانمان شدند. همچنین باعث ایجاد سونامی شد که در سراسر اقیانوس آرام گسترش یافت و در سواحل ژاپن، هاوایی و نیوزلند را سیل ایجاد کرد.
خسارت زلزله
به طور متوسط، یک زلزله 8ریشتری هر سال جایی رخ می‌دهد و 10000نفر هر سال در زلزله جان خودشان را از دست می‌دهند. سقوط ساختمان‌ها تاکنون بیش‌ترین جان‌ها را گرفته است اما تخریب اغلب با رانش، آتش‌سوزی و سیل و سونامی همراه است. لرزش‌های کوچک‌تر که معمولاً در این روزها رخ می‌دهند به دنبال زلزله‌های بزرگی اتفاق میفتند که عملیات نجات سخت است و باعث مرگ و میر و تخریب بیش‌تر می‌شود.
می‌توان از طریق برنامه‌ریزی اضطراری، آموزش، و ساخت ساختمان‌هایی که به جای شکستن در برابر فشار زمین‌لرزه خم می‌شوند، از خسارت جانی پیشگیری می‌کند.
