شهرهای روی آب: راهکاری نوین برای مقابله با تغییرات اقلیمی
طراحی نوآورانه و پایدار سازه‌های شناور، مزایای زندگی شهری مبتنی بر آب را برجسته می‌کند؛ این نوع معماری قابلیت مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را با تغییرات شهرنشینی نشان می‌دهد.
تغییرات آب‌وهوایی شدید باعث افزایش سطح آب دریاها با سرعت هشداردهنده‌ای شده است و فضاهای شهری ساحلی را با خطر مواجه کرده است. در این شرایط معماری مبتنی‌بر آب راه‌حلی نوآورانه و رویکردی انقلابی برای زندگی پایدار است.
معماری شناور به ساختمان‌ها و سازه‌هایی اطلاق می‌شود که برای شناور شدن روی آب، با استفاده از پایه‌های شناور یا پانتون‌ها طراحی شده‌اند و نه‌تنها به مقابله با چالش‌های ناشی از افزایش سطح آب می‌پردازند، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای توسعه شهری همگام با حفاظت از محیط‌زیست ارائه می‌دهند.
برای مثال مالدیو تا سال ۲۰۲۷ میزبان شهر شناور اقلیمی ۲۰ هزار نفری خواهد بود که در صورت اتمام، جزو گران‌قیمت‌ترین شهرهای جهان خواهد بود. این جامعه شناور، قرار است میزبان پنج هزار خانه معلق باشد که در عمق یک مرداب ۲۰۰ هکتاری احداث خواهد شد. این خانه‌ها به وسیله کانال‌های آبی به یکدیگر پیوند داده می‌شود و همین قابلیت، زمینه را برای حفظ آنها در مقابل امواج اقیانوس فراهم می‌آورد.
اوشنیکس نمونه دیگر از یک شهر شناور سازگار با سطح دریا است که قرار است قبل از سال ۲۰۳۰ در بوسان کره‌جنوبی تکمیل شود. شهر شناور بوسان میزبان ۱۲ هزار نفر خواهد بود و به عنوان بخشی از سکونتگاه‌های انسانی سازمان ملل متحد و با هدف سنجش مدل جدیدی از املاک و مستغلات پایدار احداث خواهد شد.
این شهر به‌گونه‌ای طراحی شده است که با بالا رفتن سطح آب دریا، در ارتفاع بالاتری از آب قرار گیرد و همین امر امکان وقوع طوفان را اطراف آن به حداقل خواهد رساند. این نوع معماری قابلیت مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را با تغییرات شهرنشینی نشان می‌دهد.
مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی با معماری شناور
معماری شناور راه‌حل امیدوارکننده‌ای برای شهرهای آینده است که به مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی می‌پردازد و در عین حال پایداری و انعطاف‌پذیری را در جوامع ارتقا می‌دهد. پروژه‌های پیشگام از معماری شناور در سراسر جهان، نشان‌دهنده پتانسیل این رویکرد هستند که از آن جمله می‌توان به خانه‌های شناور در هلند، خیمه‌های شناور در روتردام، شهرهای شناور در ژاپن و جزایر و اقامتگاه‌های مجلل شناور در مالدیو اشاره کرد که پیشرفت‌های نوآورانه تطبیق‌پذیری و امکان‌سنجی ساخت‌وساز روی آب را به نمایش می‌گذارند.
مزایای زیست‌محیطی معماری مبتنی‌بر آب
نتیجه معماری شناور یک جامعه معلق آرام با خانه‌های مدرن و سازگار با محیط‌زیست است که به‌طور هماهنگ با محیط طبیعی اطراف ترکیب می‌شوند و پتانسیل زندگی پایدار مبتنی‌بر آب را نشان می‌دهند. کاهش استفاده از زمین و حفظ زیستگاه‌های طبیعی یکی از مهم‌ترین مزایای زیست‌محیطی معماری مبتنی‌بر آب است.
با ساختن روی آب، می‌توان زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی را حفظ کرد که در غیر این صورت توسط ساخت‌وسازهای سنتی مختل می‌شدند یا از بین می‌رفتند. مطالعات سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که این رویکرد به حفظ تنوع زیستی و حفاظت از محیط‌زیست در برابر تخریب بیشتر، کمک می‌کند.
معماری مبتنی‌بر آب به‌طور ذاتی در برابر تغییرات آب‌وهوایی مقاوم است؛ سازه‌های شناور می‌توانند با افزایش سطح دریا و افزایش سیل سازگار شوند و خطر آسیب را کاهش دهند. این سازگاری، معماری مبتنی‌بر آب را به یک راه‌حل پایدار برای مناطق ساحلی در جهت افزایش تاب‌آوری منطقه تبدیل کرده است.
علاوه بر این موارد، معماری شناور، مدیریت منابع پایدار را به طرق مختلف ارتقا می‌دهد. به‌عنوان مثال، ساختمان‌های شناور را می‌توان به گونه‌ای طراحی کرد که از منابع انرژی تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و باد استفاده کنند و سیستم‌هایی را برای برداشت آب باران و تصفیه فاضلاب در نظر بگیرند که منجر به کاهش اتکای آنها به منابع خارجی و به حداقل رساندن ردپای زیست‌محیطی خواهد شد.
در ادامه به دو نمونه از پروژه‌های در حال ساخت معماری مبتنی‌بر آب اشاره می‌شود که تمرکز آنها بر برقراری ارتباط انسان با محیط‌زیست و حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی به‌ویژه اکوسیستم‌های آبی است.
پارک علمی شناور، دانمارک
سازه Sømærket طرحی برای ساخت یک کابین شناور در دانمارک است که توسط استودیوهای محلی ارائه شده و هدف آن «افزایش آگاهی در مورد دنیای زیر آب» است. این سازه هرمی‌شکل روی یک پانتون شناور خواهد بود و یک فضای نمایشگاهی زیر آب را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند تا در مورد پارک طبیعی لیلبلت (Lillebælt)، بزرگ‌ترین پارک طبیعت دریایی کشور دانمارک واقع در تنگه لیلبلت اطلاعات کسب کنند.
طراحان این پروژه امیدوار هستند که بتوانند از این طریق آگاهی عمومی را در مورد چگونگی زندگی در این محیط ساحلی که در حال حاضر در معرض تهدید قرار گرفته است، افزایش دهند و تأثیر مسائلی همچون رواناب کشاورزی بر اکوسیستم دریایی را آشکار سازند. آب‌های دریایی دانمارک در وضعیت بحرانی قرار دارند و حیات دریایی این کشور به سرعت در حال از بین رفتن است.
به‌عنوان کشوری که کشاورزی در آن بسیار رایج است، ورود گسترده رواناب کشاورزی به دریا به این معضل دامن زده است. افزایش ارتباط عمیق مردم با این منبع طبیعی و بالا رفتن درک عمومی از دنیای زیر آب، راهکار مناسبی برای بهبود شرایط و نجات اکوسیستم‌های دریایی خواهد بود.
مراحل ساخت این سازه با مساحت ۳۵۵ مترمربع آغاز شده و راه‌اندازی آن برای سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است. این سازه به شکل یک غرفه چوبی دو طبقه ساخته می‌شود که روی یک بارج بتنی قرار گرفته است. شکل هرمی آن هفت متر بالاتر از آب قرار می‌گیرد و توسط یک پل کوچک به خشکی متصل می‌شود.
محیط داخلی Sømærket دارای یک فضای نمایشگاهی زیر آب است و یک کلاس آموزشی و سالن رویداد برای سخنرانی‌ها و کارگاه‌ها در طبقه بالا قرار دارد. این فضا ظرفیت پذیرش ۳۰ نفر را دارد و به یک تراس شناور منتهی می‌شود. بالاترین طبقه یک سکوی مشاهده با ظرفیت بیش از ۳۰ بازدیدکننده خواهد بود.
این ساختمان پس از تکمیل به روی گروه‌های دانش‌آموزان، گردشگران و افراد محلی برای رویدادهای آموزشی باز خواهد بود و همچنین مکانی را فراهم می‌کند که افراد می‌توانند از آنجا به کایاک‌سواری، شنا، غواصی و ماهیگیری بروند.
مراحل ساخت‌وساز در امتداد تنگه لیلبلت انجام می‌شود و پس از پایان ساخت، سازه توسط یک یدک‌کش به محل اصلی انتقال داده می‌شود، این روش ساده فقط یک روز طول خواهد کشید. برای به حداقل رساندن ردپای کربن سازه، یک بارج بتنی احیا شده به‌عنوان پایه سازه استفاده می‌شود. این پایه بتنی دوام بی‌نظیری دارد و انتظار می‌رود بیش از ۱۰۰ سال پایدار بماند و شناوری قابل اعتماد را برای شناور نگه داشتن کل ساختار چوبی فراهم می‌کند.
کارشناسان طراحی اعلام کرده‌اند که اندازه و شکل ساختمان تا حد زیادی با توجه به این بارج (شناور) طراحی شده است و علاوه بر این، نشانه‌ای از نمادهای چوبی قدیمی دریا در دانمارک است؛ سازه‌هایی که در امتداد ساحل قرار می‌گرفتند تا به حرکت قایق‌ها کمک کنند. انتخاب چوب برای ساخت طبقات بالای سازه علاوه بر کاهش ردپای کربن، رنگ و گرمای محیطی را به فضای داخلی اضافه می‌کند.
هتل شناور، پرتغال
یکی از استودیوهای معماری که پروژه Sømærket را بر عهده دارد، برنامه خود را برای ساخت هتلی متشکل از سوئیت‌های شناور در تالاب پرتغالی اعلام کرده است که پیش از این برای تولید نمک استفاده می‌شد. این نمکزار که در یک منطقه حفاظت‌شده در نزدیکی ستوبال قرار دارد، به یک مقصد گردشگری دوستدار محیط زیست تبدیل خواهد شد تا نشانه‌هایی از کلبه‌ها و اسکله‌های ماهیگیری سنتی پرتغال را زنده نگه دارد.
ساخت‌وساز این پروژه به‌تازگی آغاز شده است و انتظار می‌رود نخستین سوئیت‌ها در اواخر سال ۲۰۲۵ به روی مهمانان باز شوند. بخش مهمی از این پروژه تبدیل زمینی به مساحت ۵۰ هکتار از این تالاب به ذخیره‌گاه طبیعی است تا هدف ترویج گردشگری پایدار را برآورده کند. این پروژه علاوه بر کاربری به‌عنوان هتل، می‌تواند محل اقامت دائمی ساکنانی باشد که با کمبود مسکن مواجه شده‌اند.
طرح اصلی شامل بیش از ۵۰ خانه پایه‌دار روی آب است که خارج از محل و با استفاده از الوار متقاطع پرتغالی به صورت پیش‌ساخته آماده می‌شوند و کمترین مزاحمت را در چشم‌انداز منطقه ایجاد می‌کنند. سوئیت‌ها و خانه‌های پایه‌دار از طریق شبکه‌ای از پل‌های هوایی که به مسیرهای طبیعی محلی متصل می‌شوند یا از طریق قایق و کایاک قابل‌دسترسی خواهند بود.
با توجه به اینکه این تالاب مملو از گیاهان شورپسند همچون بوته نمکی و میگوهای آب شور است که دسته‌های فلامینگو و پرندگان صدف‌خوار را به خود جذب می‌کنند، اجرای صحیح پروژه فرصتی برای ارائه یک اکوسیستم جدید از محل اقامت فراهم می‌آورد. یک ساختمان قدیمی که قبلاً برای تولید نمک استفاده می‌شد، به یک رستوران و استخر آبگرم تبدیل می‌شود و در طبقه بالایی به سکویی برای تماشای مناظر تالاب مجهز خواهد بود.
به منظور گسترش کسب‌وکار محلی در این منطقه، بخشی از زمین‌های پروژه برای تولید نمک در مقیاس کوچک استفاده می‌شود و ساختمان‌های جدیدی برای ذخیره‌سازی نمک اضافه خواهد شد.
