افزایش توان پس‌انداز خانوارها: آیا هر خانواده در سال ۱۴۰۲ می‌تواند ۵۰ میلیون تومان پس‌انداز کند؟
به گزارش اقتصاد آنلاین، اهمیت نرخ پس‌انداز در اقتصاد یک کشور و برای هر فرد از چندین جنبه اساسی قابل بررسی است. نرخ پس‌انداز به طور کلی به درصدی از درآمد افراد یا کشور اشاره دارد که به جای مصرف، برای آینده ذخیره می‌شود. این مفهوم نقش بسیار مهمی در تعیین سطح سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و ثبات مالی افراد و کشور‌ها دارد.
نرخ پس‌انداز مستقیماً با سرمایه‌گذاری در اقتصاد مرتبط است. پس‌انداز‌ها منبعی برای تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های مولد هستند که می‌توانند به رشد اقتصادی کمک کنند. وقتی افراد و شرکت‌ها پول خود را پس‌انداز می‌کنند، بانک‌ها و نهاد‌های مالی این منابع را جمع‌آوری کرده و در پروژه‌های سرمایه‌گذاری بزرگ مانند توسعه زیرساخت‌ها، صنایع و فناوری‌ها تزریق می‌کنند. افزایش سرمایه‌گذاری منجر به ایجاد شغل، افزایش تولید و در نهایت رشد پایدار اقتصادی می‌شود. کشور‌هایی که دارای نرخ پس‌انداز بالاتری هستند، به طور کلی در بلندمدت رشد اقتصادی بیشتری را تجربه می‌کنند.
در سطح فردی، نرخ پس‌انداز برای مدیریت مالی شخصی و دستیابی به اهداف بلندمدت حیاتی است. از خرید خانه گرفته تا تأمین مالی دوران بازنشستگی، همه این اهداف نیاز به برنامه‌ریزی مالی دقیق و پس‌انداز مستمر دارند. افراد با پس‌انداز‌های منظم می‌توانند نه تنها به اهداف مالی خود برسند، بلکه در مواقع اضطراری نیز از نیاز به قرض گرفتن پرهیز کنند.
همچنین در شرایطی که نرخ تورم بالاست، پس‌انداز می‌تواند یکی از راهکار‌های مقابله با کاهش ارزش پول باشد. افراد با پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های با ارزش، می‌توانند از کاهش ارزش دارایی‌های خود جلوگیری کنند. البته، باید توجه داشت که تورم بالا می‌تواند انگیزه پس‌انداز را کاهش دهد و به جای آن، تمایل به سرمایه‌گذاری‌های پرریسک بیشتر شود.
در نهایت، نرخ پس‌انداز برای توسعه پایدار و ایجاد رفاه اجتماعی بلندمدت ضروری است. جوامعی که فرهنگ پس‌انداز را ترویج می‌کنند، به طور معمول در زمینه‌های مختلف از جمله بهبود کیفیت زندگی، دسترسی بهتر به خدمات بهداشتی و آموزشی و همچنین کاهش فقر موفق‌تر هستند. پس‌انداز، آینده‌نگری و دید بلندمدت را تشویق می‌کند که می‌تواند به ارتقای کلی جامعه و نسل‌های بعدی کمک کند.
در ادامه یادداشت به بررسی تغییرات پس‌انداز ایرانیان در گذر زمان می‌پردازیم.
روند رو به رشد پس‌انداز اسمی
بررسی داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد سطح درآمد خانوار شهری در سال ۱۴۰۲ به ۲۵۶.۹ میلیون تومان و میزان هزینه‌های آن‌ها به ۲۰۶.۵ میلیون تومان در سال رسیده است. بدین ترتیب میزان پس‌انداز ممکن برای خانوار‌های شهری در سال مذکور ۵۰.۴ ملیون تومان می‌باشد. این رقم نسبت به سال گذشته افزایشی ۶۹ درصدی داشته است. نمودار زیر میزان پس‌انداز ممکن خانوار‌های شهری از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ را نشان می‌دهد.
همچنین نمودار زیر نرخ رشد پس‌انداز اسمی در گذر زمان را بررسی می‌کند.
همانطور که در نمودار نشان داده شده است، نرخ رشد پس‌انداز اسمی در بیشتر سال‌ها مثبت بوده است. بیشترین رشد پس‌انداز مربوط به سال‌های ۱۳۹۳، ۱۳۹۱ و ۱۳۹۴ بوده است. همچنین پس‌انداز اسمی در سال ۱۳۹۲ رشدی منفی را تجربه کرد و کمترین میزان رشد مثبت آن نیز مربوط به سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۶ می‌باشد.
باید توجه داشت که به دلیل تورم بالا در اقتصاد‌هایی مانند ایران، ارقام اسمی قابل اتکا نیستند چرا که قدرت خرید پول در بازههای زمانی مختلف متفاوت است. برای مقایسه بهتر، نیاز است تا داده‌ها با شاخص قیمت مصرف‌کننده تعدیل شوند.
بازگشت پس‌انداز حقیقی از نقطه بحرانی
همانطور که پیش‌تر گفته شد، برای مقایسه بهتر نیاز است تا اثر تورم از داده‌ها خارج شود. بدین منظور، پس‌انداز اسمی را با شاخص قیمت مصرف‌کننده در سال پایه ۱۴۰۰ تعدیل می‌کنیم. عدد بدست آمده، قدرت خرید پول در سال‌های مختلف، برای سال ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، در صورتی که پس‌انداز اسمی در سال ۱۴۰۲ برابر ۲۰ میلیون باشد و تعدیل آن با شاخص قیمت مصرف‌کننده در آن سال به ما عدد ۱۰ میلیون را نشان دهد، بدین معنی است که قدرت خرید ۲۰ میلیون در سال ۱۴۰۲ برابر با ۱۰ میلیون در سال ۱۴۰۰ بوده است.
نمودار زیر پس‌انداز حقیقی بر مبنای سال پایه ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد.
همچنین نمودار زیر نرخ رشد پس‌انداز حقیقی در سال‌های مختلف را نشان می‌دهد.
همانطور که داده‌ها نشان می‌دهد، میزان پس‌انداز حقیقی در سال ۱۴۰۲ برابر با ۲۴.۵۷ میلیون تومان بوده است که نسبت به سال گذشته ۲۰.۱ درصد رشد داشته است. نکته قابل توجه دیگر در داده‌ها، بازگشت روند پس‌انداز حقیقی در سال ۱۴۰۲ است. همانطور که در نمودار نرخ رشد پس‌انداز حقیقی مشخص می‌باشد، رشد پس‌انداز حقیقی از سال ۱۳۹۹ روندی کاهشی را تجربه کرده و در سال ۱۴۰۱ به سطحی بحرانی رسیده است. در صورتی که روندی پیشین ادامه پیدا می‌کرد، ممکن بود در سال فعلی شاهد کاهش پس‌انداز حقیقی باشیم که مانعی جدی بر سر راه رشد اقتصادی است. با این حال، پس‌انداز حقیقی توانست در سال ۱۴۰۲ رشد مثبت قابل توجهی را تجربه کند و روند نزولی آن متوقف شود.
نسبت پس‌انداز به درآمد چه تغییری کرد؟
شاخص دیگری که می‌توان برای مقایسه پس‌انداز در بازههای زمانی مختلف مورد استفاده قرار گیرد، نسبت پس‌انداز به درآمد است. بررسی داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که این شاخص در سال ۱۴۰۲ به ۱۹.۶۲ درصد رسیده که نسبت به سال گذشته خود ۱.۷۶ واحد درصد رشد داشته است.
جدول زیر تغییرات نسبت پس‌انداز به درآمد را نشان می‌دهد.
همانطور که مشخص است در حال حاضر این نسبت به بالاترین میزان خود از سال ۱۳۹۰ رسیده است. با این حال، فارغ از اهمیت اعداد مطلق، تغییرات این شاخص نیز حائز اهمیت است.
نمودار زیر تغییرات نسبت پس‌انداز به درآمد را به همراه نرخ تورم بررسی می‌کند.
همانطور که در نمودار مشخص است، هر زمان که نرخ تورم روندی صعودی را تجربه کرده، نسبت پس‌انداز به درآمد روندی کاهشی را تجربه کرده است. کاهش نرخ تورم در سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۶، اثری معنی‌دار بر رشد شاخص نسبت پس‌انداز به درآمد داشت. با این حال افزایش نرخ تورم در سال‌های پس از آن باعث شد تا نرخ رشد نسبت پس‌انداز به درآمد از سال ۱۳۹۹ تا کنون روندی نزولی را در پیش بگیرد و رشد قابل ملاحظه‌ای را در سال‌های مذکور تجربه نکند.
با این حال کاهش نرخ تورم در سال ۱۴۰۲ باعث شد تا نرخ رشد شاخص مورد بحث مجددا روندی صعودی به خود بگیرد.
وضعیت پس‌انداز در استان‌ها چگونه است؟
بررسی داده‌های مربوط به خانوار‌های شهری نشان می‌دهد استان یزد در جایگاه نخست بیشترین پس‌انداز قرار می‌گیرد. میزان پس‌انداز ممکن در این استان ۸۶.۲۵ میلیون تومان می‌باشد. پس از آن، آذربایجان شرقی و کهگیلویه و بویراحمد در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. میزان پس‌انداز خانوار‌های شهری در استان‌های ذکر شده به ترتیب برابر با ۷۷.۵۶ و ۷۲.۳۶ میلیون تومان در سال بوده است. اصفهان و البرز نیز به ترتیب با میزان پس‌انداز ممکن ۶۷.۴۲ و ۶۶.۹۳ میلیون تومان درجایگاه چهارم و پنجم قرار دارند.
در نقطه مقابل، کمترین پس‌انداز ممکن مربوط به استان سیستان و بلوچستان می‌باشد. پس‌انداز ممکن در استان مذکور برابر با ۱۰.۳۴ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ بوده است. پس از آن، کمترین میزان پس‌انداز ممکن مربوط به استان‌های بوشهر و کرمانشاه بوده است. عدد این شاخص برای استان‌های ذکر شده به ترتیب برابر با ۱۷.۶۴ و ۱۸.۱۲ میلیون تومان می‌باشد.
نمودار زیر پس‌انداز ممکن در استان‌های ایران در سال ۱۴۰۲ را نشان می‌دهد.
