بحران نفس‌گیر: افت شدید اکسیژن در خلیج فارس و دریای عمان
کاهش اکسیژن در آب‌های دریا‌ها یکی از نتایج مستقیم تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی است. این مسئله به‌ویژه در خلیج فارس که یک اکوسیستم بسته و محدود است، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اکسیژن محلول در آب نه تنها برای زنده ماندن گونه‌های دریایی ضروری است، بلکه در تنظیم چرخه‌های زیستی و زیست‌محیطی نقش دارد. بر اساس مطالعات علمی، کاهش اکسیژن می‌تواند تأثیرات بزرگی بر تنوع زیستی، تولید غذا و سلامت اکوسیستم‌های دریایی داشته باشد. از این رو، پژوهش‌های انجام شده درباره این موضوع می‌تواند به فهم بهتر دلایل این کاهش و یافتن راهکار‌های مقابله با آن کمک کند.
به گزارش ایسنا، گرمایش جهانی و فعالیت‌های صنعتی انسان از دیگر عوامل کاهش اکسیژن در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان محسوب می‌شوند. این عوامل باعث ایجاد شرایط کم‌اکسیژن یا حتی بی‌اکسیژن در بعضی از مناطق می‌شوند که به این وضعیت، هیپوکسی یا آنوکسی گفته می‌شود. بر اساس پژوهش‌ها، این پدیده‌ها در طول تاریخ کره زمین با انقراض‌های بزرگ همراه بوده‌اند و امروز نیز ادامه روند صنعتی شدن و گرم شدن کره زمین، خطر وقوع این بحران را بیش از پیش افزایش داده است. از این رو، مطالعه دقیق این تغییرات و بررسی تأثیر آنها بر اکوسیستم‌های دریایی ضروری به نظر می‌رسد.
در این میان، ابوالفضل صالح و یکی از همکارانش از پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، تحقیقی را در این زمینه انجام داده‌اند. این پژوهشگران با مرور جامع مطالعات گذشته، وضعیت اکسیژن محلول در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان را بررسی کرده‌اند. آنها با توجه به تخصص خود در زمینه اقیانوس‌شناسی شیمیایی و زیستی، به دنبال بررسی دلایل کاهش اکسیژن و یافتن راه‌های مقابله با این مسئله پرداخته‌اند.
روش کار این پژوهش مبتنی بر بررسی و تحلیل داده‌های موجود در زمینه اکسیژن محلول در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان بوده است. پژوهشگران با مرور مطالعات پیشین و تحلیل داده‌های محیطی، به نتایجی درباره وضعیت بحرانی این مناطق دست یافته‌اند. این روش به آنها اجازه داده تا تصویر دقیقی از تغییرات اکسیژن در طول زمان ارائه کنند.
نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که در خلیج فارس، مناطقی با کاهش شدید اکسیژن وجود دارند. این کاهش به‌ویژه در اواخر تابستان در دو منطقه اصلی غربی و میانی خلیج فارس مشاهده می‌شود. همچنین، مطالعات نشان می‌دهد که میزان اکسیژن محلول در دریای عمان نیز در طول سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته است و این پدیده در عمق‌های بیش از ۳۵۰ متر به شکل دائمی مشاهده می‌شود.
از سوی دیگر، پژوهشگران دریافتند که کاهش اکسیژن در این مناطق تنها یک مسئله زیست‌محیطی نیست. این موضوع اثرات منفی اقتصادی و اجتماعی نیز به همراه دارد، به‌ویژه برای مردمی که به صیادی و شیلات وابسته هستند. کاهش اکسیژن باعث کاهش تنوع زیستی و اختلال در زنجیره‌های غذایی می‌شود که در نهایت به کاهش منابع غذایی دریایی منجر خواهد شد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که کاهش اکسیژن در خلیج فارس و دریای عمان، علاوه بر آسیب‌های زیست‌محیطی، به گسترش مناطق کم‌اکسیژن و حتی بی‌اکسیژن منجر شده است. این تغییرات باعث تولید گاز نیتروس اکسید می‌شود که تأثیرات منفی زیادی بر اقلیم جهانی دارد. نیتروس اکسید یک گاز گلخانه‌ای بسیار قوی است که اثرات آن حدود ۳۰۰ برابر بیشتر از دی‌اکسید کربن است.
بررسی‌های این تحقیق حاکی از آن هستند که برای مقابله با این بحران، اقدام‌های مدیریتی گسترده‌ای مورد نیاز است. این اقدامات شامل کاهش ورود مواد مغذی به خلیج فارس، کاهش تولید گاز‌های گلخانه‌ای و بهبود مدیریت شیلات و صیادی است. همچنین، نظارت مستمر و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها برای شناسایی دقیق‌تر مشکلات و ارزیابی اثرات اقدامات مدیریتی ضروری است.
این نتایج پژوهشی ارزشمند و هشداردهنده در نشریه «اقیانوس‌شناسی» وابسته به پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی منتشر شده اند. این نشریه به انتشار تحقیقات علمی در زمینه اقیانوس‌شناسی و علوم دریایی می‌پردازد و پژوهش‌های مشابهی را در خصوص اکوسیستم‌های دریایی و تغییرات زیست‌محیطی چاپ می‌کند.
