شیوع اخیر سل در ایران؛ ثبت ۷۲۶۱ مورد ابتلا
«مهشید ناصحی» رئیس اداره سل و جذام وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که چه برنامه‌هایی برای مبارزه با سل در کشور صورت گرفته است؟ گفت: از آنجایی که تشخیص و درمان بیماران مبتلا به سل ریوی، اصلی‌ترین راه پیشگیری از بیماری در جامعه محسوب می‌شود؛ خدمات تشخیصی و درمانی سل در شبکه بهداشتی درمانی کشور رایگان است. لازم به ذکر است که وزارت بهداشت و شبکه بهداشتی درمانی زیرمجموعه آن بطور متوسط برای تشخیص و درمان هر بیمار مبتلا به سل معمولی (حساس به دارو) یک میلیون تومان و برای هر مورد سل مقاوم ۵۰۰ میلیون تومان هزینه می‌کند.
به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: بیماریابی فعال (غربالگری) سل و ارائه درمان پیشگیری به موارد مبتلا به عفونت سلی در افراد در معرض خطر بیشتر برای ابتلا به این بیماری نظیر افراد در تماس نزدیک با بیماران، مبتلایان به عفونت اچ آی وی، بیماران دیالیزی یا مبتلا به سیلیکوزیس، افراد کاندیدای دریافت پیوند عضو یا مغز استخوان و بیمارانی که درمان‌های سرکوبگر ایمنی دریافت می‌کنند از دیگر برنامه‌های مهم مبارزه با سل در کشور است.
ناصحی تاکید کرد: تزریق بدو تولد واکسن ب ث ژ که به منظور پیشگیری از بروز اشکال شدید و کشنده بیماری در کودکان نظیر سل‌های منتشر و مننژیت سلی انجام می‌شود از دیگر اقدامات بسیار موفق برنامه کشوری کنترل سل است.
شناسایی ۷۲۶۱ مورد مبتلا به سل در کشور درسال گذشته
رئیس اداره سل و جذام وزارت بهداشت درباره آمار ابتلا به سل در کشور گفت: در طی سال گذشته (۱۴۰۲)، تعداد ۷۲۶۱ مورد مبتلا به سل در کشور شناسایی و گزارش شده است که ۴۴ درصد این موارد را زنان بیمار تشکیل می‌دادند و همچنین ۲۵ درصد این آمار مربوط به افراد غیرایرانی بوده است. شایع‌ترین شکل بیماری سل که بیش از ۸۰٪ موارد را تشکیل می‌دهد، سل ریوی است.
وی درباره استان‌هایی که بیشترین آمار مبتلایان به سل را دارند، بیان کرد: استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان رکورددار ابتلا به سل هستند و پس از آنها استان‌های گیلان، خوزستان، خراسان رضوی، قم و یزد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. البته هیچ استانی نداریم که موردی از ابتلا به سل نداشته باشد و شاید عجیب به نظر آید اگر بشنوید که در استان تهران، میزان بروز سل به نسبت جمعیت، از متوسط کشوری بالاتر است.
ناصحی افزود: در حال حاضر در میان بیماری‌های عفونی (به استثنای کووید۱۹)، بیماری سل شایع‌ترین عامل مرگ‌های قابل پیشگیری در میان بالغین است (۱.۱ میلیون مرگ در سال)؛ این در حالیست که تمامی این مرگ‌ها در صورت تشخیص به موقع و درمان صحیح بیماری قابل پیشگیری هستند.
رئیس اداره سل و جذام وزارت بهداشت درباره درمان بیماری سل گفت: سل یک بیماری کاملا قابل درمان است؛ البته مشروط به آن که بیمار دوره درمان ضد سل را با دقت، به طور کامل و منظم و برای مدتی که پزشک تعیین می‌کند (که طول مدت آن کمتر از شش ماه نیست) طی کند؛ حتی اگر بیمار قبل از اتمام این مدت احساس بهبودی کرده باشد.
او ادامه داد: در غیر این صورت میکروب‌های سل می‌توانند به ابر میکروب‌های مقاوم به درمان و خطرناک تبدیل شوند که دیگر با دارو‌های معمول سل درمان نخواهند شد. مصرف نامنظم و ناکامل دارو‌های ضد سل خطرناک بوده و می‌تواند موجب‌عدم بهبود و یا بازگشت مجدد بیماری، تداوم انتقال بیماری به دیگران، مقاوم شدن میکروب‌های سل نسبت به دارو‌های موجود، پیشرفت بیماری و حتی مرگ شود.
هزینه‌ها و دوره درمان سل مقاوم
رئیس اداره سل و جذام وزارت بهداشت در خصوص سل مقاوم به درمان گفت: در صورت تشخیص دیرهنگام و مصرف ناقص یا نامنظم رژیم درمانی در بیماران مسلول، مقاومت دارویی بروز می‌کند. احتمال مصرف نامنظم یا ناکامل رژیم دارویی در سل بدلیل طولانی بودن دوره درمان (که حداقل ۶ ماه بطول می‌انجامد) بالاتر از اغلب بیماری‌های واگیر است.
او افزود: در یک مقایسه کلی می‌توان گفت که هزینه درمان سل حساس به دارو حدود یک میلیون تومان و با بیش از ۹۵ درصد بهبودی همراه است در حالی که هزینه درمان سل مقاوم به دارو به طور متوسط ۵۰۰ میلیون تومان با ۶۰ درصد امید بهبودی است. همچنین طول دوره درمان در سل حساس به دارو ۶ ماه است که کمتر از ۱۰ درصد موارد مبتلا نیاز به بستری پیدا می‌کنند. در صورتی که طول درمان برای سل مقاوم به دارو ۱۸ تا ۲۴ ماه است که ۱۰۰ درصد موارد ابتلا حدود ۱ تا ۶ ماه نیاز به بستری پیدا می‌کنند. لازم به ذکر است که افراد مبتلا به سل مقاوم به درمان، اطرافیان و افراد در تماس خود را به میکروب مقاوم به دارو آلوده و مبتلا می‌کنند.
رئیس اداره سل و جذام وزارت بهداشت درباره وضعیت داروی بیماری سل گفت: دارو‌های مورد استفاده در درمان بیماران مبتلا به سل توسط سیستم بهداشت کشور تامین و به صورت رایگان از طریق نزدیکترین مرکز یا پایگاه یا خانه بهداشت نسبت به محل سکونت یا کار بیماران در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
ارائه خدمات رایگان ۴۲۳ آزمایشگاه میکروسکوپی و ۵۱ آزمایشگاه کشت سل در کشور
ناصحی با اشاره به آزمایشگاه‌های تشخیص سل تصریح کرد: در هر شهرستان کشور حداقل یک آزمایشگاه تشخیص میکروسکوپی سل با خدمات رایگان فعال است و در هر استان حداقل یک آزمایشگاه رایگان کشت سل وجود دارد (در برخی شهرستان‌ها و استان‌ها بیش از یک آزمایشگاه میکروسکوپی و کشت سل موجود و فعال است.) در واقع در حال حاضر تعداد ۴۲۳ آزمایشگاه میکروسکوپی و ۵۱ آزمایشگاه کشت سل در کشور خدمات تشخیصی رایگان ارائه می‌کنند.
او ادامه داد: علاوه بر این موارد، یک قطب کشوری و ۹ قطب مرجع منطقه‌ای آزمایشگاهی نیز داریم که علاوه بر آزمایشات میکروسکوپی و کشت، آزمایشات پیچیده‌تر میکروب‌شناسی سل نظیر روش‌های مولکولی و تعیین مقاومت دارویی را نیز به صورت رایگان ارائه می‌دهند. لازم به ذکر است که ساختار این آزمایشگاه‌ها به صورت سطح‌بندی شده و متصل به هم طراحی شده است و به طور معمول نمونه‌های تهیه شده از بیماران توسط مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه‌ها یا خانه‌های بهداشت تابعه آنها اخذ و برای بررسی رایگان به این آزمایشگاه‌ها منتقل می‌شود.
او تاکید کرد: به عبارت دیگر غالبا نیازی به مراجعه مستقیم بیماران به آزمایشگاه نیست و نمونه‌ها توسط نزدیکترین واحد بهداشتی به محل سکونت یا کار فرد، دریافت و به آزمایشگاه ارسال می‌شود. همچنین شبکه آزمایشگاهی کشور با یک توزیع نسبتا خوب جغرافیایی به ۵۳ دستگاه پیشرفته تشخیص سریع مولکولی سل مجهز شده که این دستگاه‌ها که طول مدت تشخیص را به ۹۰ دقیقه کاهش می‌دهند.
وضعیت شیوع سل در کشور‌های همسایه
رئیس اداره سل و جذام وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که شیوع سل در کشور‌های همسایه چگونه است و چه تبعاتی برای کشور ما ممکن است ایجاد کند؟ گفت: بر اساس تخمین سازمان جهانی بهداشت، میزان بروز سالانه سل در جمهوری اسلامی ایران، ۱۱ مورد به ازای یکصدهزار نفر جمعیت (معادل ده هزار مورد جدید در سال) است که مقایسه این رقم با میزان بروز تخمین زده شده توسط سازمان مزبور برای کشور‌های همسایه (به عنوان نمونه ۲۵۸ مورد به ازای یکصدهزار نفر جمعیت معادل ششصدهزار بیمار در سال در کشور پاکستان و یا ۱۸۵ مورد به ازای یکصدهزار نفر جمعیت معادل هفتاد و شش هزار بیمار در سال در افغانستان)، همزمان دو نکته مهم را به ما یادآوری می‌کند: نخست اینکه در مقایسه با کشور‌های همسایه در مبارزه با این بیماری بسیار موفق‌تر عمل کرده ایم و دوم موفقیت‌های ما به راحتی می‌تواند تحت تاثیر این همسایگی به مخاطره بیفتد.
