شکاف ۱۸۰۰ هزار میلیاردی در تراز عملیاتی بودجه ۱۴۰۴؛ خداحافظی با ارز ترجیحی
اقتصاد آنلاین– فرشته رضایی؛ لایحه بودجه ۱۴۰۴ امروز توسط مسعود پزشکیان رییس جمهور تقدیم مجلس شد. رئیس جمهور با بیان اینکه سعی کردیم در این لایحه بودجه اعداد را واقعی بنویسیم، یکپارچگی، شفافیت و جامعیت را از ویژگی‌های لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ دانست. بر اساس گفته‌های رئیس جمهور رعایت تکالیف برنامه هفتم، عدالت‌محوری، تقویت بنیه دفاعی و توجه به رشد اقتصادی و کاهش تورم اولویت برنامه بودجه ۱۴۰۴ بوده است.
لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ بر اساس بخش اول ماده واحده و ۱۷ تبصره متشکل از ۴ زیر بخش شامل احکام، سقف منابع بودجه عمومی دولت، ترازهای عملیاتی سرمایه‌ای و مالی و فروض برآورد منابع است. این لایحه از حیث منابع و مصارف بالغ بر ۱۱۸ میلیون و ۹۶۶ هزار میلیارد ریال است.
منابع بودجه عمومی دولت بالغ بر ۶۴ میلیون و ۷۶ هزار میلیارد ریال است و منابع عمومی بالغ بر ۵۹ میلیون و ۸۷۶ هزار میلیارد ریال است و درآمد اختصاصی وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی بالغ بر ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار میلیارد ریال است. همچنین بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت بالغ بر ۵۰۴ میلیون و ۸۹۰ هزار میلیارد ریال است.
بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۴ بودجه عمرانی از منابع بودجه عمومی ۴۰ درصد رشد کرده و از سوی دیگر با یکپارچه کردن بودجه و شفاف سازی سهم تملک دارایی‌های سرمایه‌ای از ۱۱ به حدود ۲۰ درصد از منابع بودجه عمومی رسیده است.
اما این بودجه اگر چه طبق ادعای رییس سازمان برنامه وبودجه کشور از حیث منابع و مصارف همسان و برابر است اما بررسی جداول منابع و مصارف نشان از رشد چشمگیر هزینه‌ها دارد. به گفته حمید پورمحمدی، برای نخستین بار در بودجه ۱۴۰۴ تمام موارد فرابودجه‌ای از جمله منابع و مصارف هدفمندسازی یارانه‌ها به شکل یکپارچه درون سقف بودجه دربخش منابع و مصارف درج شده است.
بر اساس جدول منابع بودجه عمومی دولت شامل درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی است. بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۴، جمع منابع عمومی دولت ۲۵۶۲۰۴۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که نسبت به قانون بودجه ۱۴۰۳ رشد ۱۳۳.۷ درصدی داشته است.
بر این اساس واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای شامل منابع حاصل از صادرات نفت و گاز، فروش داخلی میعانات گازی و مولدسازی دارایی‌های دولت، با ۲۶۱.۷۹ درصد افزایش نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۳ به رقم ۲۳۳۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
برخی از کارشناسان تکیه بیش از اندازه بودجه به نفت با توجه به روند صادرات نفت و گاز و عملکرد مولدسازی دارایی‌های دولت در سنوات اخیر، رقم پیش‌بینی شده برای این ردیف را نگران کننده پیش‌بینی می‌کنند.
در بخش دیگر واگذاری دارایی‌های مالی شامل استقراض دولت و منابع حاصل از فروش سهام شرکت‌های دولتی است. این بخش هم در لایحه بودجه ۱۴۰۴ با رشد ۳۳۲.۳۶ درصدی معادل ۱۳۸۰۰۰۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده‌است.
در بخش درآمد‌های بودجه هم که شامل ۵ بخش اعم از درآمد‌های مالیاتی، درآمد‌های گمرکی، درآمد‌های ناشی از مالکیت دولت، درآمد‌های حاصل از فروش کالا‌ها و خدمات، و سایر درآمد‌های متفرقه می‌شود، مجموع رقم در نظر گرفنته شده نسبت به بودجه سال قبل ۴۲.۳۷ درصد است. رقم این بودجه معادل ۲۲۷۵۶۰۰ هزار میلیارد تومان است.
در جدول مقایسه‌ای مصارف بودجه ۱۴۰۴ با ۱۴۰۳ نیز شاهد افزایش هزینه‌ها هستیم. مصارف عمومی دولت بخشی از بودجه است که تخصیص آن به‌صورت متمرکز انجام‌می‌شود. این قسمت از بودجه، در مورد بودجه دستگاه‌های اجرایی ملی و بودجه ردیف‌های متفرقه، توسط سازمان برنامه و بودجه و در مورد بودجه‌های استانی، توسط شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان، تخصیص داده‌می‌شود.
مجموع مصارف بودجه کل کشور سال ۱۴۰۴ برابر ۵۹۸۷۶۰۰ هزار میلیارد تومان تعیین شده است که در مقایسه با بودجه ۲۵۶۲۰۴۰ هزار میلیارد تومانی بودجه سال گذشته رشد ۱۳۳.۷ درصد رسیده است. مصارف عمومی دولت، شامل مصارف هزینه‌ای، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و تملک دارایی‌های مالی است.
بودجه عمومی دولت نیز به مصارف عمومی دولت و مصارف از محل درآمد‌های اختصاصی تقسیم می‌شود. در جدول شماره ۲ جمع منابع بودجه عمومی با رشد ۱۲۵.۸۴ به ۶۴۰۷۶۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نیز معادل مخارج دولت برای حفظ و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌هاست که به آن بودجه عمرانی نیز گفته می‌شود. این اعتبارات نیز با رشد ۱۹۹.۱۵ درصد به رقم ۱۱۹۶۶۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
شفاف شدن کسری تراز عملیاتی
از آنجا که در بودجه ۱۴۰۴، منابع و مصارف تبصره ۱۴ یا همان هدفمندی یارانه‌ها نیز به منابع و مصارف کل بودجه اضافه شده است، لایحه بودجه بسیار شفاف‌تر شده است. بر همین اساس اکنون اختلاف بین هزینه‌های جاری دولت که عموماً صرف حقوق و دستمزد می‌شود با درآمدها که عموماً از مالیات به دست می‌آید، به رقمی بالغ بر ۱۸۰۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. این اختلاف که از آن به عنوان کسری تراز عملیاتی یاد می‌شود بیانگر آن است که دولت باید عموم هزینه‌های جاری خود را از درآمد‌های مالیاتی تامین کند، حال آنکه با وجود چنین کسری بزرگی، دولت مجبور است بخش زیادی از هزینه‌های جاری خود را از محل فروش نفت تامین کند. این میزان از وابستگی بودجه به فروش نفت، آن هم در شرایطی که احتمال روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، بازگشت فشار حداکثری و محدودیت در فروش نفت هر روز بیشتر می‌شود، بودجه را ناپایدار خواهد کرد و دولت برای تامین منابع مورد نیاز به سمت استقراض از بانک‌ها یا انتشار بیشتر اوراق پیش خواهد رفت.
در جداول زیر نیز میزان رشد هر یک از اجزای مصارف و منابع بودجه به صورت نمودار آورده شده است.
در ادامه به برخی از مهمترین اعداد و ارقام بودجه می‌پردازیم.
پیش بینی قیمت نفت در بودجه
بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۴ قیمت هر بشکه نفت صادراتی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ با نرخ ۵۷.۵ یورو یا ۶۳ دلار و بهای هر متر مکعب گاز صادراتی سه‌دهم یورو پیشنهاد شد.
همچنین میزان تولید نفت سه میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه در روز، مقدار خالص صادرات گاز طبیعی ۱۶ میلیارد متر مکعب در سال و میزان تولید میعانات گازی ۶۹۰ هزار بشکه در روز عنوان شده است. قیمت هر بشکه نفت صادراتی در بودجه ۱۴۰۴ نیز با نرخ ۵۷.۵ یورو (معادل ۶۳ دلار) و بهای هر متر مکعب گاز صادراتی سه‌دهم یورو تعیین شده است.
علاوه بر اسن میزان تولید نفت سه میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه در روز، مقدار خالص صادرات گاز طبیعی ۱۶ میلیارد متر مکعب در سال و میزان تولید میعانات گازی ۶۹۰ هزار بشکه در روز عنوان شده است.
افزایش ۴۰ درصدی بودجه عمرانی
در لایحه بودجه ۱۴۰۴ بودجه عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نسبت به سال قبل ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد. سال قبل این عدد ۱۱ درصد بود و امسال از طریق رشد و شفاف سازی از طریق حواله‌های نفتی این نسبت به ۲۰ درصد رسیده است. پیش از این حواله‌های نفتی صرف بودجه جاری می‌شد که با یکپارچه شدن آن در لایحه بودجه آینده، ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان از منابع عمومی در بودجه ۱۴۰۴ صرف پروژه‌های عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای می‌شود.
مالیات بر اشخاص حقوقی ۲۰ درصد
در لایحه بودجه ۱۴۰۴ مالیات بر اشخاص حقوقی مانند سال جاری همان ۲۰ درصد خواهد بود. همچنین در این لایحه معافیت مالیاتی حقوق که هم شامل کارمندان دولت و هم شامل مشاغل و کارگران می‌شود، معافیت مالیاتی حقوق ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرد و به ۲۴ میلیون تومان ماهانه رسید.
نرخ مالیات برای حقوق‌های بیش از ۲۴ میلیون تا ۳۰ میلیون ۱۰ درصد، بیش از ۳۰ تا ۳۸ میلیون ۱۵ درصد، بیش از ۳۸ میلیون تا ۵۰ میلیون ۲۰ درصد، بیش از ۵۰ میلیون تا ۶۶.۷ میلیون ۲۵ درصد و بیش از ۶۶.۷ میلیون ۳۰ درصد تعیین شده است.
میزان ارز ترجیحی در سال آینده
سقف ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی و دارو ۱۱ میلیارد دلار پیش بینی شده است. بر اساس لایحه بودجه دولت و دستگاه‌های موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری از جمله بانک مرکزی، مجازند نسبت به یازده میلیارد یورو برای واردات صرفاً کالاهای اساسی کشاورزی، دارو، و مواد اولیه آن، ملزومات مصرفی پزشکی، شیرخشک اطفال و مواد اولیه به نرخ ترجیحی اقدام کنند. طبق این لایحه منابع ارزی کالاهای اساسی نسبت به بودجه امسال ۳ میلیارد دلار کاهش نشان می‌دهد.
سقف تسهیلات تامین مالی خارجی ۳۰ میلیارد یورو
همچنین براساس لایحه بودجه سال آینده، سقف تسهیلات تامین مالی خارجی (فاینانس) برای طرح‌های دولتی و غیردولتی بدون تغییر نسبت به سال جاری معادل ریالی ۳۰ میلیارد یورو تعیین شده است.
براساس بخش اول لایحه بودجه ۱۴۰۴، بخش (ج)، سقف تسهیلات مالی خارجی برای طرح‌های دولتی و غیردولتی در سال ۱۴۰۴ معادل سی‌میلیارد (۳۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) یورو تعیین می‌شود. شورای اقتصاد مجوز استفاده طرح‌های بخش دولتی که دارای توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست‌محیطی باشند و همچنین طرح‌های غیردولتی متقاضی تضمین دولت را پس از اخذ تضمین از بانک عامل، صادر می‌کند. همچنین، به‌منظور تسریع در جذب تسهیلات تصویب‌شده از بانک‌های توسعه‌ای خارجی، دستگاه‌های استفاده‌کننده از تسهیلات مذکور مجازند در سقف بند «ج» این تبصره پس از موافقت سازمان برنامه و بودجه کشور در چهارچوب سقف اعتبارات پیش‌بینی‌شده برای اجرای طرح‌های با پسوند وامی مندرج در پیوست شماره (۱) این قانون و اعتبارات پیش‌بینی‌شده سال‌های بعد نسبت به هزینه‌کرد آن در چهارچوب موافقتنامه تبادل یافته با سازمان مذکور اقدام کنند.
افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارکنان
در لایحه پیشنهادی بودجه ۱۴۰۴، افزایش حداقل حقوق و مزایای شاغلان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری به میزان ۲۰ درصد تعیین شده است.
همچنین طبق این لایحه، در بخش «ب» حقوق و دستمزد لایحه بودحه سال آینده که مربوط به افزایش حقوق بازنشستگان است، گفته شده که حقوق بازنشستگان، وظیفه‌بگیران، مشترکان صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری و سایر صندوق‌های بازنشستگی وابسته به دستگاه‌های اجرایی در سال ۱۴۰۴ به میزان ۲۰ درصد افزایش می‌یابد.
در ادامه نیز تأکید شده کمک هزینه عائله‌مندی و حق اولاد موضوع بند (۴) ماده (۶۸) قانون مدیریت خدمات کشوری برای بازنشستگان معادل ریالی امتیاز جزء (۵) بند (الف) این تبصره تعیین می‌شود.
طبق بخش اول لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، حداقل حکم حقوق بازنشستگان و وظیفه‌بگیران مشمول صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی نیرو‌های مسلح و سایر صندوق‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی متناسب با سنوات خدمت به میزان ۱۰۸ میلیون ریال تعیین می‌شود.
نرخ تسعیر ارز کالاهای اساسی متناسب با تورم
دولت چهاردهم در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ نرخ تسعیر کالاهای اساسی را به صورت شناور و متناسب با تورم قید کرده است. با توجه به توضیحات مندرج در لایحه بودجه مبنی بر «افزایش تدریجی نسبت به نرخ سال ۱۴۰۳ به میزان نرخ تورم» احتمالا نرخ ۲۸۵۰۰ تومان بر اساس تورم تعدیل خواهد شد که تصمیم قابل دفاعی است.
بر این اساس اگر تا پایان سال جاری نرخ تورم ۳۰ درصد و یا ۲۵ درصد باشد، بهای ارز واردات کالاهای اساسی که ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است، به همان میزان در سال آینده افزایش خواهد یافت.
به عنوان مثال، اگر تورم تا پایان سال جاری ۳۰ درصد باشد، نرخ ارز ترجیحی کالاهای اساسی ۳۷ هزار و ۵۰ تومان خواهد شد و اگر تورم به ۲۵ درصد کاهش یابد، نرخ ارز ترجیحی در سال آینده ۳۵ هزار و ۶۲۵ تومان تعیین خواهد شد.
تعرفه واردات موبایل در سال آینده
طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، تعرفه واردات گوشی‌های تلفن همراه بالای ۶۰۰ دلار در رویه تجاری ۱۵ درصد و در سایر رویه‌ها ۳۰ درصد تعیین شده است. حقوق ورودی موبایل نسبت به سال ۱۴۰۳ بدون تغییر باقی مانده است.
طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، میزان واردات گوشی تلفن همراه کمتر از ۶۰۰ دلار در سال آینده، ۰.۵ میلیارد یورو و رقم واردات گوشی تلفن همراه بیش از ۶۰۰ دلار نیز ۱.۸ میلیارد یورو خواهد بود.
خودروهای بیش از ۵ میلیارد تومان مشمول مالیات شدند / تعرفه ۱۰۰ درصدی واردات خودرو
طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، انواع خودروی سواری و وانت دو کابین دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی که قیمت روز خودروی آنها بیش از ۵ میلیارد تومان است نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک درصد می‌شوند. همچنین واردات خودروی سواری نو تا سقف ۲ میلیارد یورو مجاز است و علاوه بر این رقم، استفاده از سایر منابع ارزی به تشخیص بانک مرکزی جهت واردات خودرو مجاز خواهد بود. عرضه خودرو در بورس کالا پیش بینی شده است و همچنین واردات خودرو در چارچوب این سقف منجر به رفع تعهد ارزی صادرکنندگان می شود. تعرفه واردات خودرو نیز صد درصد تعیین شده است و نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه ها نیز برابر نرخ ارز بازار مرکز مبادله طلا و ارز است.
سهم یارانه نان از بودجه
براساس لایحه بودجه ۱۴۰۴، محل تامین یارانه آرد و نان و میزان آن ۲۵۰۰ هزار میلیارد ریال معادل ۲۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده است. پرداخت وجوه ناشی از خرید تضمینی گندم (در سقف مصارف خبازی) به ذی‌نفع نهایی بر اساس شماره ملی و موقعیت مکانی (واحد قطعات اراضی کشاورزی به‌صورت نقشه) انجام می‌شود. فروش گندم و آرد یارانه‌ای برای مصارف خبازی مجاز است و برای سایر مصارف به قیمت تمام‌شده به علاوه سود متعارف صورت می‌گیرد.
