کوهی که باستانشناسان را به چالش کشیده است: هرم باستانی یا پدیده‌ای طبیعی؟
گونونگ پادانگ (Gunung Padang) محوطه‌ای در بالای یک آتشفشان خاموش در جاوه غربی اندونزی است. در سال‌های اخیر، نظریه‌های جسورانه‌ای درباره بالای این تپه زیبا مطرح شده که طبق یکی از این نظریات، این محوطه در اصل یک هرم استادانه بوده که توسط تمدنی از دست رفته، هزاران سال پیش از اهرام مصر ساخته شده است. اما هر قدر هم که این ایده جذاب بنظر برسد، باز هم ایده‌ای ست که بر اساس شواهد بسیار متزلزل مطرح شده است.
گونونگ پادانگ که در زبان محلی به معنای «کوه روشنگری» است، در واقع شبیه یک تپه هرمی است که از دور پوشش گیاهی پرتراکمی آن را احاطه کرده است. با نگاه دقیقتر، همه چیز جالبتر میشود: بالای تپه به صورت پلکانی شکسته شده و صدها سنگ آتشفشانی ستون مانند به اطراف پراکنده شده‌اند.
انسانها هزاران سال است از گونونگ پادانگ بازدید و استفاده کردند. این موضوع را تکه‌های سفالی که مرکز ملی تحقیقات باستانشناسی اندونزی و مرکز باستانشناسی باندونگ در این مکان یافته تأیید می‌کند؛ سفال‌هایی که قدمت آن‌ها از ۴۵ ق. م. تا ۲۲ پ. م. است.
با این حال، این که ادعا کنیم انسانهای باستان از بالای تپه هزاران سال استفاده کردند یک چیز است و این که بگوییم کل محوطه به طور مصنوعی توسط یک تمدن پیشرفته هزاران هزار سال پیش ساخته شده یک چیز دیگر است.
در اکتبر ۲۰۲۳، باستانشناسان در مجله «کاوش باستانشناسی» مقاله‌ای منتشر کردند که ادعا میکرد گونونگ پادانگ یک هرم باستانی است که حداقل ۹۰۰۰ سال پیش ساخته شده و قدمت بخش‌هایی از آن به ۲۵۰۰۰ سال میرسد. حتی اعلام کردند اسکنهای آن‌ها گواه وجود اتاقهای مخفی در داخل تپه است.
«این یافته این باور متعارف را به چالش میکشد که تمدن بشری و توسعه تکنیک‌های پیشرفته ساخت و ساز تنها در دوره گرم هولوسن اولیه یا آغاز نوسنگی، با ظهور کشاورزی در حدود ۱۱۰۰۰ سال پیش پدیدار شد. شواهد گونونگ پادانگ و محوطه‌های دیگر، مانند گوبکلی تپه، نشان میدهد شیوه‌های ساخت و ساز پیشرفته از قبل وجود داشته، یعنی زمانی که کشاورزی شاید هنوز اختراع نشده بود».
اگرچه این مطالعه توجه بسیاری از رسانه‌ها را به خود جلب کرد، اما جامعه دانشگاهی آن را نپذیرفت. در مارس ۲۰۲۴، پس از نگرانی‌های مطرح شده توسط اشخاص ثالث متخصص در زمینه ژئوفیزیک، باستانشناسی و تاریخ‌گذاری رادیوکربن، مقاله از سوی مجله رد شد.
مشکل اصلی تحقیق که طی داوری تخصصی شناسایی نشده بود مربوط به تاریخ‌گذاری نمونه‌های خاکی بود که مقاله به اشتباه گفته بود بخشی از ویژگی‌های ساخت بشر است.
«اگر به کاخ وِست مینستِر می‌رفتید و از عمق 7 متری یک نمونه خاک برمی داشتید، ممکن بود قدمت آن را ۴۰۰۰۰ سال تخمین بزنید اما معنای این تخمین در واقعیت این نبود که کاخ وِست مینستِر ۴۰۰۰۰ سال پیش توسط انسانهای باستانی ساخته شده است. تنها معنایش این است که کربنی آن زیر وجود دارد که ۴۰۰۰۰ سال قدمت دارد. منتشرشدن این مقاله از دید فلینت دیبِل، باستانشناس دانشگاه کاردیف، غیرعادی است.
طبق گزارش‌ها، بخش‌هایی از این مقاله توسط گراهام هَنکاک، نویسنده بریتانیایی معروف به دلیل حمایت از این ایده بی‌اساس که زمین خانه تمدنی از دست رفته در بیش از ۱۲۰۰۰ سال پیش بوده، تصحیح شد. هنکاک حتی گونونگ پادانگ را در فصل اول سریال نتفلیکس خود به نمایش گذاشت که بسیاری از کارشناسان آن را به عنوان شبه باستانشناسی محکوم کرده اند.
همانطور که در سریال او نشان داده شده، بسیاری از سنگهای ستون مانند این محوطه زوایای تیزی دارند که ممکن است به اشتباه ستون‌های افتاده یا پله‌های یک سازه ساخت بشر تعبیر شوند. با این حال، ثابت شده که آتشفشان‌ها هم می‌توانند تشکیلات زمین‌شناسی عجیبی مانند این را ایجاد کنند. این پدیده که به عنوان اتصال ستونی شناخته میشود، در جهان طبیعی در سراسر سیاره، از سواحل بریتانیا تا برج شیاطین در وایومینگ دیده شده است.
افزون بر این، بحث شده که سنگهای سطحی نوع و ترکیبی مشابه سنگ بستر مدفون دارند که نشان‌دهنده یک فرآیند تشکیل طبیعی از طریق آتشفشان است.
یکی از چالش‌های اصلی که گونانگ پادانگ با آن مواجه است، محیط گرمسیری آن است. بقایای باستانشناسی در مناطق گرمسیری با توجه به این که در معرض باران سیل آسا و یک محیط مرطوب و گرم ایده آل برای کپک‌ها و تجزیه هستند، به خوبی حفظ نمی‌شوند. این امر میتواند کاوش‌ها را دشوار کند، به‌ویژه در مکان‌هایی مانند گونانگ پادانگ که در آن باستانشناسان باید آنچه را که طبیعی است و آنچه را که با استفاده از نبوغ انسانی ساخته شده، رمزگشایی کنند.
گونانگ پادانگ بدون تردید شایسته کاوش‌های باستانشناسی بیشتر است و تصور اینکه مطالعات علمی اطلاعات جذاب‌تری درباره این محوطه نشان ندهند، سخت است. با این حال، هر پیشنهادی مبنی بر اینکه این تپه زیبا میتواند تاریخ بشر را به طور بنیادی بازنویسی کند، باید با شک و تردید در نظر گرفته شود.
