معرفی پهپاد انتحاری آرش؛ نسخه قدرتمندتر شاهد ۱۳۶
در عملیات وعده صادق (۱) به وضوح دیدیم که پهپادها گرچه کوچک و ارزان قیمت هستند، اما می‌توانند تبدیل به دردسری بزرگ برای دشمن شوند و سامانه‌های پدافند هوایی آن‌ها را با اختلال مواجه کنند. جمهوری اسلامی ایران در زمینه طراحی و تولید انبوه پهپاد، سابقه درخشانی دارد و توانسته طی سالیان اخیر، پیشرفت‌های قابل توجهی در این حوزه داشته باشد.
پهپاد انتحاری آرش
پهپاد شاهد ۱۳۶ یکی از مهم‌ترین پرنده‌های انتحاری کشورمان است که یک نسخه ارتقایافته با نام پهپاد شاهد ۲۳۸ هم دارد. نه تنها در ایران، بلکه در روسیه و بسیاری از کشورهای همسایه و متحدمان شاهد به کارگیری این هواپیمای بدون سرنشین هستیم و ارتش پهپادها بلای جان دشمنان شده است.
البته علاوه بر طراحی و توسعه پهپادهای انتحاری، نمونه‌های موفق دیگری هم داریم که مثل پهپاد مسلح مهاجر ۶ می‌توانند به سمت دشمنان، بمب و موشک پرتاب کنند. یکی دیگر از پهپادهای انتحاری کشورمان که ویژگی‌های جذاب و مشخصات فنی مطلوبی دارد، آرش است.
شاهد ۱۳۶ و تولد پهپادی به نام آرش
اوایل دهه ۹۰ شمسی بود که نیروهای مسلح ایران برای کاهش هزینه‌ها و هدف قرار دادن اهداف دوردست به فکر توسعه یک پهپاد جدید افتادند. در واقع اوایل دهه قبلی، ایران مجهز به تعدادی موشک بالستیک برای هدف قرار دادن دشمنانی مثل اسرائیل بود، اما این تسلیحات هم گران بودند و هم اینکه بزرگ و پیچیده به حساب می‌آمدند.
برای انهدام بعضی از اهداف دشمن، نیازی به کلاهک‌های سنگین و گران قیمت بالستیک نبود و مجموع این عوامل مهندسان ایرانی را به سمت و سوی طراحی یک پرنده ارزان و اقتصادی سوق داد. از طرفی آنچه برای نیروهای مسلح اهمیت داشت، تولید انبوه این سلاح و عملیاتی شدن آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن بود.
جدای از اینها باید جنگ افزاری طراحی می‌شد که از خاک کشور خودمان به سمت صهیونیست‌ها پرتاب شود و این یعنی باید حداقل ۱۳۰۰ کیلومتر برد می‌داشت. پس از سبک و سنگین کردن اوضاع و با الهام از پهپاد هارپی اسرائیل، مخلوقی به نام پهپاد شاهد ۱۳۶ متولد شد.
برد شاهد ۱۳۶ حدود ۲۰۰۰ کیلومتر است و از یک موتور پیستونی بهره می‌برد. سرعت این پرنده حداکثر ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت است و عملا برای رسیدن به اسرائیل، نیاز به فرصتی ۹ ساعته دارد. (گرچه دیدیم که در حمله موشکی به اسرائیل از ارتش پهپادهای شاهد استفاده شد) ارزان بودن و ابعاد کوچک این پهپاد، مزایای مهمی بودند که شاهد ۱۳۶ را محبوب کردند.
قیمت هر فروند از این پهپاد حدود ۲۰ هزار دلار بود و برای انهدام آن باید از موشک‌های ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون دلاری استفاده می‌شد. شاهد ۱۳۶ عملکرد خوبی دارد، اما ایران به دنبال طراحی و توسعه یک پهپاد ضد رادار بود. فرض کنید یک پرنده انتحاری بتواند پیش از یک حمله بزرگ و گسترده – نظیر آنچه در وعده صادق ۲ دیدیم – سامانه‌های راداری و هشدار دهنده‌های آن‌ها را از کار بیندازد؛ چه اتفاقی می‌افتد؟ بله موج موشک‌های بالستیک و نقطه زن، اسرائیل را با خاک یکسان می‌کنند.
مشخصات فنی پهپاد آرش
برای تحقق بخشیدن به آرزوهای فوق، پهپادی به نام آرش متولد شد و از سال 1399 شمسی به خط تولید آمد. آرش پهپادی انتحاری با بال دلتا، بدنه‌ای شبیه به دوک و یک موتور پیستونی و 4 متر طول بدنه است و از شاهد 136 ابعاد بزرگ‌تری دارد. قلب تپنده آن یک موتور پیستونی MADO MD-550 با توان خروجی 50 اسب بخاری است.
مهندسان کشورمان موفق شده‌اند موتور فوق را با الهام از پیشرانه لیمباخ L550E آلمان طراحی کنند. محل تعبیه این موتور در قسمت عقب بوده و پهپاد را با نیروی خودش به جلو می‌راند. (این پیشرانه روی شاهد 136 هم نصب شده) به گزارش برخی منابع، سرعت نهایی پهپاد انتحاری آرش حدود 350 کیلومتر بود و بعضی از کارشناسان این عدد را 280 کیلومتر اعلام کرده‌اند. به نظر می‌رسد که سرعت آرش بین 145 تا 185 کیلومتر در ساعت باشد.
پهپاد آرش بدون چرخ تولید شده و چون مجهز به موتور پیستونی است، نمی‌تواند به تنهایی از روی لانچرهای زمینی به هوا برخیزد و به همین خاطر نیاز به بوستر کمکی دارد. راکت کمکی که آرش را به پرواز در می‌آورد، زیر آن نصب شده و پهپاد را تا سرعتی که بتواند موتور پیستونی آغاز به کار کند، می‌رساند.
تا به امروز و براساس تصاویر منتشر شده، می‌دانیم که این پهپاد از روی پرتابگر زمینی ثابت یا از روی پرتابگر متحرک و از داخل آن به سمت اهداف پرتاب می‌شود. سیستم پرتاب آرش بسیار ساده است و در بعضی از رزمایش‌ها موفق شده از روی ناو تدارکاتی هم به سمت هدف فرضی پرتاب شود.
حداکثر برد پروازی این پرنده انتحاری بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر اعلام شده و منابع موثق ادعا کرده‌اند که در هنگام تست، ۱۴۰۰ کیلومتر برد داشته است. تصاویر همچنین نشان می‌دهند که امکان تنظیم ارتفاع پرواز به کمک خلبان خودکار یا اتوپایلوت وجود دارد.
سامانه‌های هدایتی و الکترونیکی آرش
یکی از قابلیت‌های پهپاد آرش ۱، تجهیز آن با نقشه ضد رادار و یک کاونده غیرفعال است که با دریافت امواج راداری دشمن، به محل ارسال رادار حمله کند. پروسه‌ای که این پرنده طی می‌کند، مشابه چیزی است که یک موشک ضد رادار انجام می‌دهد.
نمونه ارتقایافته این پهپاد با نام آرش ۲، مجهز به سیستم هدایت ماهواره‌ای و اینرسی است. البته منابع داخلی راجع به سیستم ماهواره‌ای صحبتی نکرده‌اند، اما از آنجایی که اوکراینی‌ها با باز کردن قطعات شاهد به این نتیجه رسیدند که مجهز به ماهواره است، آرش هم به همین ترتیب خواهد بود.
سیستم هدایت ماهواره‌ای با جی پی اس غیرنظامی دقت پایین‌تری نسبت به ماهواره جی پی اس نظامی دارد، اما مزیتش این است که به پهپاد دقت زیر ۷ تا ۱۰ متری می‌دهد. همچنین آرش را با یک دوربین اپتیک حرارتی روی دماغه دیده‌اند که در نوع خود جالب توجه است. تفاوت سیستم هدایتی جی پی اس با اپتیک در این است که با اولی فقط می‌توان به اهداف ثابت حمله کرد، در حالی که با اپتیک امکان حمله به اهداف متحرک هم وجود دارد.
برای مثال می‌توان پهپاد انتحاری آرش را تا نزدیکی هدف با سیستم هدایت ماهواره‌ای برد و در مرحله آخر با اپتیک دقت را افزایش داد. آرش ۲ می‌تواند ضد اهداف متحرک هم به کار رود. علاوه بر این یک نسخه از آرش با سیستم هدایت دید حرارتی هم وجود دارد که امکان حمله به اهداف متحرک را خواهد داشت.
کلام پایانی
پهپاد آرش حداکثر ۲۰۰ کیلوگرم وزن داشته و وزن کلاهکش به ۳۰ کیلوگرم می‌رسد. از سال ۹۹ شمسی به بعد، بارها از این پرنده در رزمایش‌ها استفاده شده و میزان فراگیری‌اش از شاهد ۱۳۶ هم بیشتر است. نیروهای مسلح کشورمان بارها از این سلاح قدرتمند استفاده کرده‌اند، اما در عملیات‌های برون مرزی دیده نشده است. این گونه به نظر می‌رسد که سرعت آرش از شاهد بیشتر است و می‌تواند با سرعت سریع‌تری به هدف برسد.
از آرش برای مقابله با اهداف سبکی نظیر هواپیماها، بالگردهای پارک شده، رادارها، تأسیسات زیربنایی مثل نیروگاه‌ها، دکل‌های انتقال نیرو، ساختمان‌ها و سایر اهداف محافظت نشده استفاده کرد.
