چند ماهواره استارلینک در فضا داریم و آینده استارلینک چیست؟
اخیراً کمیسیون اروپا گام کوچکی را در جهت ایجاد مجموعه اینترنتی مستقل خود، برای رقابت با شرکت‌هایی مثل استارلینک ایلان ماسک برداشته است.
این کمیسیون اعلام کرده که قرارداد ۱۲ ساله IRIS۲ را تا قبل از پایان سال ۲۰۲۴ به کنسرسیوم SpaceRISE، گروهی از شرکت‌های ماهواره‌ای با پایگاه‌هایی در اتحادیه اروپا ازجمله Eutelsat، Hispasat و SES ارائه خواهد کرد.
IRIS۲ ، استارلینک اروپایی‌ها
پروژه IRIS۲ یک مجموعه ماهواره‌ای متشکل از ۲۹۰ ماهواره ایجاد خواهد کرد و هدف از آن ارائه اینترنت قابل قبولی برای نهادهای دولتی اتحادیه اروپا، شرکت‌های خصوصی و شهروندان اتحادیه اروپا خواهد بود.
یورو نیوز در گزارشی به نقل از عادل الصالح، مدیر اجرایی اسپیس رایز دراین‌باره نوشت: «Spacerise یک شبکه فضایی مقاوم در برابر آینده را تعریف و توسعه خواهد داد که سنگ بنای راهبردهای فضایی و دفاعی اروپا در آینده خواهد بود.»
طبق تخمین کمیسیون اروپا ارزش این طرح به ۶ میلیارد یورو خواهد رسید که بخش عمده بودجه آن تا سال ۲۰۲۷، از اتحادیه اروپا و آژانس فضایی اروپا (ESA) تأمین خواهد شد. بنابر گزارش‌های منتشره، این پروژه که برای اولین بار در سال ۲۰۲۲ اعلام شد و قرار بود تا سال ۲۰۲۷ به‌طور کامل عملیاتی شود؛ اما احتمالاً اتحادیه اروپا برای پیاده‌سازی آن تا سال ۲۰۳۰ منتظر خواهد ماند و قطعا تا آن زمان اخبار بیشتری درباره استارلینک اروپایی‌ها خواهیم شنید.
استارلینک چیست؟
استارلینک نام یک شبکه ماهواره‌ای است که توسط شرکت خصوصی فضایی اسپیس ایکس به‌منظور ارائه اینترنت کم‌هزینه به مکان‌های دوردست ایجادشده است. یک ماهواره Starlink تقریباً پنج سال عمر می‌کند و اسپیس ایکس درنهایت امیدوار است تا ۴۲ هزار ماهواره در این به‌اصطلاح ابرصورت فلکی داشته باشد.
نسخه فعلی ماهواره V۲ Starlink در هنگام پرتاب تقریباً ۸۰۰ کیلوگرم وزن دارد که سه برابر سنگین‌تر از ماهواره‌های نسل قدیمی با ۲۶۰ کیلوگرم وزن است.
در حال حاضر چند ماهواره استارلینک در مدار هستند؟
طبق گفته جاناتان مک داول، اخترشناسی که این صورت فلکی را در وب سایتش ردیابی می‌کند تا سپتامبر امسال، ۶۴۲۶ ماهواره استارلینک در مدار هستند که از این تعداد ۶۳۷۱ ماهواره فعال‌اند.
اسپیس ایکس در سال ۲۰۲۴، تعداد ۱۰۶ مأموریت فالکون ۹ را پرتاب کرده که نزدیک به ۷۰ درصد از آن‌ها به ساخت ابرصورت فلکی استارلینک اختصاص‌یافته است.
اندازه و مقیاس پروژه استارلینک، باعث نگرانی اخترشناسان شده است؛ چراکه این احتمال وجود دارد که ماهواره‌های درخشان و در حال چرخش استارلینک، با مشاهدات کیهان تداخل داشته باشند و درعین‌حال کارشناسان ایمنی پروازهای فضایی، استارلینک را منبع شماره یک خطر برخوردها در مدار زمین می‌دانند.
به‌علاوه برخی از دانشمندان هم نگران‌اند که با خارج شدن ماهواره‌های قدیمی از مدار، فلزات زیادی در جو زمین رهاشده و همین باعث تغییرات غیرقابل‌پیش‌بینی در آب‌وهوای سیاره گردد.
چگونه ماهواره‌های استارلینک را ببینیم
ماهواره‌های استارلینک در مداری ۵۵۰ کیلومتری بالای زمین قرار می‌گیرند و هنگام حرکت در آسمان، نمایشی دیدنی دارند که البته مانعی برای رصدهای نجومی نوری و رادیویی قلمداد می‌شود.
ماهواره‌های استارلینک تنها زمانی قابل‌رؤیت هستند که نور خورشید را منعکس می‌کنند. چراکه آن‌ها از خود نور ندارند. این قطار ماهواره‌ای معمولاً اندکی پس از استقرار ماهواره‌ها و زمانی که در پایین‌ترین مدار خود قرار دارند، قابل‌مشاهده است. این ماهواره‌ها بسیار سریع حرکت می‌کنند و هر ۹۰ دقیقه یک دور کامل به دور زمین می‌چرخند؛ بدین معنا که گاهی اوقات می‌توانید آن‌ها را تنها در عرض دو ساعت پس از رؤیت قبلی ببینید.
وقتی اولین بار ماهواره‌های استارلینک (که به‌عنوان رشته‌ای از نورهای درخشان در آسمان ظاهر می‌شوند) به فضا پرتاب شدند، گزارش‌های متعددی از مشاهده بشقاب‌پرنده‌ها اعلام شد؛ اما این خطوط طویل نور فقط اندکی پس از پرتاب قابل‌مشاهده هستند و زمانی که ماهواره‌ها به ارتفاع عملیاتی‌شان یعنی ۵۵۰ کیلومتر از سطح زمین می‌رسند، پراکنده می‌شوند و تشخیص آن‌ها در پس‌زمینه ستارگان بسیار دشوارتر خواهد بود.
برای دیدن ماهواره‌های استارلینک به تجهیزات خاصی نیاز ندارید؛ چون با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده‌اند. این ماهواره‌ها به‌صورت رشته‌ای از مروارید یا قطاری از نورهای درخشان در آسمان شب ظاهر می‌شوند و یک یا دو روز پس از پرتاب و استقرار راحت‌تر دیده می‌شوند و درنهایت با صعود به ارتفاع مداری نهایی خود در فاصله ۵۵۰ کیلومتری زمین، به‌تدریج شناسایی‌شان سخت‌تر می‌شود.
اگر می‌خواهید در جریان برنامه‌های رؤیت استارلینک باشید، می‌توانید از برخی اپلیکیشن ها بهره بگیرید و اگر می‌خواهید ببینید که همه ماهواره‌های استارلینک در زمان واقعی در کجا قرار دارند، اینجا کلیک کنید تا علاوه بر نقشه استارلینک که پوشش جهانی هر ماهواره استارلینک را نشان می‌دهد، اطلاعاتی در مورد تعداد ماهواره‌های فعال، ماهواره‌های غیرفعال و آن‌هایی که در جو زمین سوخته‌اند را مشاهده کنید.
تاریخچه استارلینک
در ژانویه سال ۲۰۱۵ بود که طرح اینترنت ماهواره‌ای اسپیس ایکس اعلام شد. گرچه در آن زمان نامی برایش ذکر نشده بود، اما ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس ایکس اعلام کرد که این شرکت اسنادی را برای قرار دادن حدود ۴۰۰۰ ماهواره در مدار پایین زمین به تنظیم‌کننده‌های بین‌المللی ارسال کرده است: «ما در مورد چیزی صحبت می‌کنیم که در درازمدت مثل بازسازی اینترنت در فضا است.»
تخمین اولیه ماسک از تعداد ماهواره‌ها سریعاً افزایش یافت؛ چون او امیدوار بود تا بتواند بخشی از بازار اتصال اینترنت جهان به ارزش ۱ تریلیون دلار را برای کمک به دستیابی به چشم‌انداز استعمار مریخ به دست آورد. کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات‌متحده (FCC) به اسپیس ایکس اجازه پرواز ۱۲۰۰۰ ماهواره استارلینک را داد و این شرکت مدارک لازم را برای ارسال ۳۰۰۰۰ فضاپیمای اضافی به یک تنظیم‌کننده بین‌المللی ارائه کرده است.
تا ۷ نوامبر ۲۰۲۲، مجموعاً ۱۴۴۵۰ ماهواره به فضا پرتاب‌شده بودند که تا آن زمان طبق اعلام آژانس فضایی اروپا (ESA)، تنها ۶۸۰۰ ماهواره فعال بودند.
اولین پرتاب استارلینک
برای اولین بار در فوریه ۲۰۱۸، استارلینک دو سفینه آزمایشی به نام‌های TinTinA و TinTinB را به فضا پرتاب کرد که این مأموریت بدون مشکل انجام شد.
در ۲۳ می ۲۰۱۹ اولین دسته از ماهواره‌های استارلینک، شامل ۶۰ ماهواره، با موشک فالکون ۹ اسپیس ایکس به فضا پرتاب و با موفقیت به ارتفاع عملیاتی ۵۵۰ کیلومتری رسیدند.
در آگوست ۲۰۲۱، هیو لوئیس، رئیس گروه تحقیقاتی فضانوردی دانشگاه ساوتهمپتون و کارشناس برجسته زباله‌های فضایی اروپا اعلام کرد که ماهواره‌های Starlink تنها منبع اصلی خطر برخورد در مدار پایین زمین هستند.
طبق مدل‌های کامپیوتری، در آن زمان ماهواره‌های استارلینک هر هفته در حدود ۱۶۰۰ رویارویی با دو فضاپیما نزدیک‌تر از یک کیلومتر داشتند که این معادل ۵۰ درصد از تمام این حوادث بود؛ اما این خطر با پرتاب هر دسته جدید از ماهواره‌ها به فضا افزایش می‌یابد و طبق گفته لوئیس تا زمانی که استارلینک تمام ۱۲۰۰۰ ماهواره صورت فلکی نسل اول خود را مستقر کند، خطر این ریسک به ۹۰ درصد افزایش خواهد یافت.
پایان عمر ماهواره و خروج از مدار
اسپیس ایکس قصد دارد هر پنج سال یک‌بار ابرصورت فلکی استارلینک را با فناوری‌های جدیدتری به‌روز کند. در پایان عمر خدمت هر ماهواره، ماهواره‌های قدیمی به جو زمین هدایت می‌شوند و در آنجا می‌سوزند و با در نظر داشتن دغدغه جلوگیری از ایجاد زباله‌های فضایی، این اقدامی قابل‌ستایش است.
البته این مشکل دیگری ایجاد می‌کند. حجم عظیمی از ماهواره‌هایی که در لایه‌های فوقانی جو می‌سوزانند، ممکن است با تغییر دادن شیمی اتمسفر، عواقبی غیرقابل‌پیش‌بینی برای حیات روی زمین داشته باشند. طبق گفته آرون بولی، محقق کانادایی، آلومینیومی که ماهواره‌ها از آن ساخته‌شده‌اند، در هنگام سوختن، اکسید آلومینیوم (آلومینا) تولید می‌کند که به‌عنوان عامل تخریب لایه ازن شناخته‌شده و می‌تواند توانایی اتمسفر برای انعکاس گرما را تغییر دهد و درنهایت باعث تغییر در تعادل آب‌وهوای زمین گردد.
به گفته دانشمندان، مشکل اینجاست که در لایه‌های مرتفع جو، ذرات احتمالاً برای همیشه باقی خواهند ماند. بولی گفت درحالی‌که تعداد ماهواره‌هایی که در جو می‌سوزند، به‌طور قابل‌توجهی کمتر از تعداد شهاب‌سنگ‌هاست ولی ترکیب شیمیایی اجرام مصنوعی متفاوت است؛ درنتیجه وجود محصولات حاصل از سوزاندن آن‌ها چیزی است که دانشمندان درباره‌اش چیزی نمی‌دانند.
با افزایش تجمع این ذرات در طول زمان، شدت اثرات نیز افزایش می‌یابد. درنتیجه ممکن است طی دهه‌ها آلودگی ناشی از سوزاندن ماهواره‌های ابرصورت فلکی، شاهد تغییراتی در مقیاسی مشابه آنچه ما در حال حاضر با تغییرات آب و هوایی ناشی از سوخت‌های فسیلی تجربه می‌کنیم، باشیم.
در این بین مقامات استارلینک به درخواست‌ها برای شفاف‌سازی در این رابطه پاسخی نداده‌اند.
شناسایی ماهواره استارلینک بعد از خروج از مدار
طبق گزارش وب سایت اسپیس ، اگر ماهواره‌های استارلینک نتوانند مداری را به‌درستی طی کنند، به زمین بازمی‌گردند و در حین حرکت به سمت زمین، می‌سوزند. این اتفاقی بود که در ۴ فوریه ۲۰۲۲ رخ داد.
در آن روز، یک دسته از ماهواره‌های استارلینک با اثرات یک طوفان ژئومغناطیسی بزرگ مواجه شد. آن‌ها طی روزهای بعد به زمین بازگردانده شدند و یک ویدیوی جالب‌توجه از برخی از زباله‌های فضایی در حال سوختن بر فراز پورتوریکو در ۷ فوریه ۲۰۲۲ ضبط و منتشر شد.
V۲ Starlinks ، نسخه ارتقا یافته استارلینک
طبق مقاله منتشره در وب سایت اسپیس ، نسخه ارتقا یافته استارلینک V۲ mini نام دارد که اسپیس ایکس در ۲۷ فوریه ۲۰۲۳ برای اولین بار آن را به فضا پرتاب کرد. مینی‌های V۲ نسخه پیشرو برای طراحی کامل V۲ که طراحی بزرگ‌تری برای پرتاب بر روی موشک عملیاتی استارشیپ اسپیس ایکس در نظر گرفته‌شده است هستند.
مینی‌های V۲ به‌عنوان یک ارتقاء قابل‌اندازه‌گیری نسبت به نسخه قبلی Starlink معرفی می‌شوند و ازنظر اندازه و قابلیت قوی‌تر از نسل اول هستند.
این ارتقاءها شامل پیشرانه‌های آرگون هال با افزایش ۲.۴ برابری و ۱.۵ برابر افزایش در رانش و ضربه، آنتن‌های آرایه‌ای فازی مجدد و قابلیت‌های استفاده از باند E-Backhaul است که ظرفیت داده استارلینک را تقریباً چهار برابر می‌کند.
نسخه کامل ماهواره‌های V۲ تا زمانی که استارشیپ اسپیس ایکس به‌طور کامل عملیاتی نشود، پرتاب نخواهند شد و زمانی که این کار انجام شود، ماهواره‌های بزرگ‌تر V۲، از ظرفیت داده حتی بالاتری نسبت به نسل‌های قبلی خود برخوردار خواهند بود و توانایی ارائه خدمات مستقیم به دستگاه‌های سلولی را خواهند داشت.
ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس ایکس و مایک سیورت، مدیرعامل تی‌موبایل، در آگوست ۲۰۲۲ از امضای قراردادی بین این دو شرکت خبر دادند و بدین ترتیب قرار است تا پس از شروع راه‌اندازی Starlink V۲، این سرویس را به مشتریان T-Mobile ارائه کنند.
ماهواره‌های استارلینک چگونه کار می‌کنند؟
اینترنت ماهواره‌ای به‌جای ارسال سیگنال‌های اینترنت از طریق کابل‌های الکتریکی (که برای رسیدن به مکان‌های دوردست، باید به‌صورت فیزیکی تنظیم شوند) با ارسال اطلاعات از خلأ فضا کار می‌کند و بدین ترتیب ۴۷ درصد سریع‌تر از کابل فیبر نوری حرکت می‌کند.
اینترنت ماهواره‌ای کنونی با استفاده از فضاپیماهای بزرگی کار می‌کند که در مدار ۳۵۷۸۶ کیلومتری بالای یک نقطه خاص روی زمین قرار دارند؛ اما در این فاصله، به‌طورکلی تأخیرهای زمانی زیادی در ارسال و دریافت داده وجود دارد. ماهواره‌های استارلینک با نزدیک‌تر شدن به کره زمین و شبکه‌سازی باهم، می‌توانند حجم زیادی از اطلاعات را به‌سرعت به هر نقطه از زمین منتقل کنند، حتی در اقیانوس‌ها و در مکان‌هایی که دسترسی به کابل‌های فیبر نوری بسیار گران است.
کاربران روی زمین با استفاده از کیت SpaceX به سیگنال‌های باند پهن دسترسی پیدا می‌کنند که این کیت شامل یک دیش ماهواره‌ای کوچک با سه‌پایه نصب، یک روتر وای فای، کابل‌ها و منبع تغذیه است و البته قیمت تهیه این اینترنت بر اساس منطقه متفاوت است.
سرعت اینترنت استارلینک برای بسیاری از کاربران در مناطق روستایی در مقایسه با دیگر گزینه‌ها بسیار سریع‌تر است؛ مثلاً طبق مقاله منتشره در وب‌سایت استارلینک، کاربران می‌توانند انتظار داشته باشند که سرعت دانلود بین ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه و ۲۰۰ مگابیت بر ثانیه و تأخیر تا ۲۰ میلی‌ثانیه را در اکثر مکان‌ها مشاهده کنند.
