عاشق کتاب باشیم مثل ژاپنی‌ها
فرهنگ ژاپنی تاکید زیادی بر افزایش دانش برای بقا در جامعه دارد و تنها راه آن رابیشتر و بهتر خواندن می‌داند، ژاپنی‌ها عاشق کتاب خواندن و کتاب به ویژه نسخه‌هایفیزیکی آن هستند.
به گزارش ایرنا، اگر به ژاپن سفر کرده و در طول مدت اقامت خود از وسایل حمل و نقل عمومیاستفاده کرده باشید، افرادی را دیده اید که در حال مطالعه کتاب، مجله، روزنامه ومواردی از این دست بودند. سرانه مطالعه در ژاپن بالا و فرهنگ کتابخوانی در اینکشور بسیار غنی است. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید کشوری که نسبت بهاستانداردهای جهانی ساعت کاری بسیار بالاتری دارد، چطور زمان زیادی را به مطالعهاختصاص می دهد؟
در این نوشتار تاریخچه کتابخوانی در ژاپن را بررسی می‌کنیم تا پاسخی برای این سوالکه چرا ژاپنی‌ها خوانندگان مشتاقی هستند و نیز عناصر مختلفی را که در شکل‌گیریفرهنگ مطالعه در این کشور موثر بوده است، بیان کنیم.
تاریخچه و سیر تحولی خواندن در ژاپن
اولین آثار فرهنگ کتابخوانی ژاپنی را می‌توان در قرن پنجم با معرفی و اجرای نویسههای چینی[۱] (کانجی) به زبان ژاپنی پیدا کرد. از آن زمان، خواندن از یک فعالیت جمعیو نمایشی که اغلب با عناصر دیگری مانند موسیقی همراه بود، در کنار تحول فناوریچاپ و توسعه سواد به بخش ضروری از زندگی روزمره تبدیل شد.
در دوره هِی‌آن(۷۹۴–۱۱۸۵) خواندن اغلب یک فعالیت اجتماعی بود که با نمایش پیوندخورده بود. در دوران قرون وسطی(۱۱۸۵–۱۶۰۰) ادبیات از طریق بازخوانی داستان‌هایحماسی به همراه موسیقی گسترش یافت در حالی که در اوایل دوران مدرن(۱۶۰۰–۱۸۶۷) گسترش تدریجی سوادآموزی با تحولات چاپ آمیخته و باعث ظهورجوامع متنوع خوانندگان از نظر اجتماعی و جغرافیایی شد. همراه با مطالعات پزشکیو اندیشه نئوکنفوسیوسی، بازار داستان‌های عامه پسند رونق گرفت.
ورود فناوری چاپ مدرن در پایان قرن نوزدهم، بازار انبوه خوانندگان را به دنبال داشت. چاپ ارزان متون کلاسیک با داستان‌های محبوب سریالی رقابت می‌کرد. در اوایل قرنبیستم خواندن به عنوان یک فعالیت پرورش دهنده نفس تلقی می‌شد.
جامعه معاصر ژاپن تاکید زیادی به ارزش‌های اجتماعیِ خواندن دارد و مطالعه را نه بهعنوان یک علاقه فردی بلکه به عنوان ابزاری برای کسب آگاهی از ملت خود می‌شناسد. خوانندگان روزنامه در ژاپن همچنان زیاد هستند و تاثیر شرکت‌های چاپ روزنامه وناشران برجسته در جامعه ژاپن قابل توجه است. مانگای ژاپنی طرفداران زیادی دارد ودر بین ژاپنی‌ها از محبوبیت خاصی برخوردار است.
جامعه‌ای مانند ژاپن براساس جنسیت، سن، گرایش‌های سیاسی خود متفاوت هستندو خواهان رسانه‌ای متناسب با هویت خاص خود در خواندن هستند. نوآوری‌هایفناوری، تجربه‌های جدید خواندن را شکل داده است، برای نمونه رمان‌های مصور کهنوعی بازی تخیلی تعاملی به حساب آمده و در بین گیمرهای ژاپنی محبوبیت دارد.
اینترنت، فرهنگ خواندن مجازی را به وجود آورده که با اقبال خوانندگان کتاب‌هایچاپی و نیز علاقه‌مندان به رمان‌های تصویری مواجه شده است. استفاده از گوشی‌هایهوشمند در میان خوانندگان تمام سنین رایج شده و افراد در مکان‌های مختلف مثلپارک، صف رستوران، سیستم حمل و نقل(مترو) مشغول مطالعه با گوشی هایهوشمند خود هستند.
نقش دولت
یکی از مهمترین عناصری که در شکل‌گیری فرهنگ کتابخوانی در ژاپن نقش فعالداشته، دولت است. بعد از جنگ جهانی دوم ژاپن دستخوش تغییراتی اساسی شد کهیکی از آنها اصلاحات آموزشی بود. در آن زمان دولت ژاپن با تاکید بر اهمیت آموزش درکمک به بهبود وضعیت کشور پس از جنگ، مجموعه ای از قوانین، مقررات و برنامههای آموزشی را به منظور ارتقای سواد و افزایش سطح دسترسی شهروندان به آموزشارائه کرد. این موضوع را می توان در قانون اساسی آموزش مشاهده کرد. قانون یادشده در سال ۱۹۴۷ به تصویب رسید و سنگ بنای آموزش در ژاپن در طول دوره پس ازجنگ در موارد ذیل شد:
تضمین آزادی تحصیلی برای همه شهروندان ژاپنی؛ افزایش طول دوره آموزش اجباریاز ابتدایی (۶ سال) تا دوره متوسطه اول(۹سال)؛ آموزش دختران و پسران در کناریکدیگر
در سراسر دوره آموزش، دولت همچنین بسیاری از قوانین و برنامه های مهم دیگر را بهمنظور رسیدگی بیشتر به مشکلات موجود از گذشته و نیز ارتقای کارایی سیستمآموزشی معرفی می کند.
نقش مدرسه
در ژاپن تقریبا هر مدرسه‌ای تفاوتی ندارد دبستان باشد یا متوسطه اول یا متوسطهدوم؛ یک کتابخانه و یک کتابدار مدرسه دارد. ممکن است کودکستان‌ها کتابخانه بهمعنای عرفی که در مدارس سایر سطوح است، نداشته باشند اما اغلب مجموعه‌ای ازکتاب‌ها و مطالب آموزشی برای دانش آموزان خود دارند. این امر برای دسترسیآسان‌تر دانش آموزان به کتاب و نیز تشویق آنها به مطالعه بیشتر است.
علاوه بر این مدارس در ژاپن برای کمک به شکل‌گیری و ترویج عادت خواندن در دانشآموزان فعالیت‌های مختلفی را انجام می‌دهند که از آن جمله می‌توان به کتاب خواندنمعلمان مهدکودک برای دانش آموزان؛ مشخص کردن زمان مطالعه برای دانش آموزانابتدایی(علاوه بر کلاس های عادی) اشاره کرد.
نقش خانواده
خانواده نقش مهمی در شکل دادن به فرهنگ کتابخوانی ژاپنی دارد. فرهنگ ژاپنی بهتحصیل و موفقیت در زندگی اهمیت می‌دهد. موفقیت در زندگی مترادف با موفقیتتحصیلی است. در فرهنگ ژاپنی تاکید زیادی بر مسلط بودن فرد به دانش هرچه بیشتربرای بقا در جامعه ناملایم وجود دارد و برای نیل به این مهم راهی بهتر از خواندنوجود ندارد. به همین دلیل است که بسیاری از خانواده های ژاپنی از همان دورانکودکی فرزندان خود را با مطالعه آشنا می‌کنند.
تنوع، فراگیری و فرهنگ چاپ کردن در ژاپن
یکی دیگر از عناصر حیاتی، تنوع گسترده ژانرها و قالب‌های خواندن در ژاپن است کهپاسخگوی نیاز طیف مختلف مخاطبان است. این عنصر را می‌توان به راحتی در اجتماعمانگا در کشور مشاهده کرد. مانگا در ژاپن به ژانرهای مختلف برای گروه‌های سنیگوناگون و علایق مختلف تقسیم می شود که محتوای برخی از آنها حتی سیاسی است. خود مانگا هم در قالب های مختلف در دسترس است؛ از مجلات دوره ای مانندهفته‌نامه‌ها، ماهنامه ها، فصلنامه ها گرفته تا تانکوبون [۲] که کتابی مستقل و مجزا ازیک سری خاص است.
یکی دیگر از بازیگران مهمی که باید به آن توجه شود فرهنگ چاپ است. ژاپنی‌ها عاشقنسخه‌های فیزیکی هستند و همین امر در مورد خواندن نیز صدق می‌کند.
کتاب‌ها در ژاپن اغلب در اندازه های کوچکتر در دسترس هستند و با استفاده از موادسبک وزن چاپ می شوند. برخی از داستان‌ها به کتاب های مختلف تقسیم می شوند تافضای زیادی اشغال نکنند و بتوان آنها را برای خواندن در حین حرکت حمل کرد.
آموزش و پرورش نهادی است که وظیفه تعلیم و تربیت نسل آینده را برعهده دارد. یکیاز راه های پروراندن نسلی موفق فرهنگ‌سازی میان آنها در حوزه مطالعه و کتابخوانیاست. عادت به مطالعه کتاب باید از سنین کودکی انجام شده و مدارس در این فعالیتمهم نقشی اساسی داشته باشند. کشف اطلاعات مورد علاقه دانش آموزان وبرنامه‌ریزی برای رشد و شکوفایی استعدادهای آنها بر عهده کتابداران است. کتابدارمی تواند نقش یک معلم، مشاور و یک تعلیم دهنده خوب را ایفا نماید. امید است بااستفاده از تجربیات کشورهای موفق در زمینه کتابخوانی و نیز بهره مندی از ظرفیتهای کتابداران، گسترش کتابخانه های مدارس و نهادینه کردن فرهنگ مطالعه در میانکودکان کشورمان شاهد نسلی آگاه، نواندیش وکتابخوان باشیم.
[۱] نویسه های چینی یک مجموعه واژه نگاشت است که برای نوشتن زبانچینی(هانتسو)؛ زبان ژاپنی(کانجی) و به میزان کمتری زبان کره ای(هانجا) مورداستفاده قرار می گیرد.
[۲] تانکوبون قالب رایجی برای بیشتر رمان های گرافیکی مانگا به شمار می رود کهدارای صفحات زیادی هستند و اکثر آنها جلد نرم دارد.
