طرح توسعه امامزاده یحیی؛ چرا میراث فرهنگی تهران سکوت کرد؟
با آنکه وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره طرح توسعه ۳۸ هزار مترمربعی امامزاده یحیی (ع) در بافت تاریخی تهران گفته است «با هرگونه تعرض بهحوزه میراث فرهنگی مخالفم» اما این پرسش مطرح است چرا زمانی که یکی ازخانه‌های تاریخی در همین محدوده تخریب شد میراث فرهنگی تهران که مسئولحفاظت از بافت و آثار تاریخی است درباره آن سکوت کرد و مواضعش را عمومی نکردو چرا درباره محتوای نامه‌هایی که برای توقف این طرح نوشته شده است، شفاف‌سازینمی‌کند؟
به گزارش ایسنا، اواخر مردادماه ۱۴۰۳ نشستی با عنوان «بررسی راهکارهای توسعهصحن حرم امامزاده یحیی (ع) و رفع موانع تملک املاک پیرامونی آن» برگزار می‌شودکه بنابر اعلام وب‌سایت سازمان نوسازی شهر تهران، شهردار تهران، معاون شهرسازیو معماری ومعاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، شهردار منطقه ۱۲، مدیرعاملسازمان نوسازی شهر تهران و اعضای هیأت امنا و تولیت آستان امامزاده یحیی حضورداشتند که از معاونت شهرسازی و معماری شهرداری و مدیر عامل سازمان نوسازیشهر تهران خواسته شد «تا باهم‌افزایی مدیریت شهری منطقه ۱۲ و با توجه بهظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و مذهبی امامزاده یحیی (ع) و فضای پیرامونی آن هرچهسریع‌تر موافقت‌های مورد نیاز را دریافت کنند، تا مدیریت شهری بتواند با فراغ بال اینطرح را اجرایی کند.»
در همان حدود زمانی، تخریب خانه ارزشمند «سرتیپ محمدخان کرلو» معروف به«خانه نشیبا» به بهانه ساماندهی فضاهای اطراف امامزاده یحیی اتفاق افتاد. پیگیری‌ها حاکی از این است که تخریب این خانه بدون گرفتن استعلام از اداره کلمیراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران بوده است.
طرح توسعه امامزاده یحیی (ع)
اکنون، با آنکه معاون میراث فرهنگی استان تهران به رسانه‌ها از توقف طرح توسعهامامزاده یحیی به وسعت ۳۸ هزار مترمربع در بافت تاریخی عودلاجان که ثبت ملیشده است، (بدون مشخص بودن محتوای نامه‌نگاری‌هایی که در این باره صورتگرفته) اطلاع داده و سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی نیز در تازه‌ترین اظهارنظر درباره این طرح گفته است: «با هرگونه تعرض به حوزهمیراث فرهنگی مخالف بوده و هستیم و هر اقدامی باید با ضوابط میراث فرهنگیتطبیق داده شده و در شورای فنی وزارتخانه تصویب شود و با هرگونه تغییر در سازهامامزاده یحیی (ع) نیز مخالفیم.» اما اظهارات مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهرانگویای آن است که این ایده به طور کامل متوقف نشده و طرح با رویکرد دیگری درحالتهیه است.
طرح توسعه امامزاده یحیی (ع)
سیدمهدی هدایت گفته است: «به دلیل قرارگیری این محدوده در بافت تاریخی حصارطهماسبی، مقرر شد در گام نخست صرفاً رویکرد مداخله و محدوده طرح در کارگروهفنی کمیسیون ماده ۵ به مشورت گذاشته شود. در همین راستا نسبت به استعلام ازاداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران نیز اقدام شد. درادامه بررسی‌های فنی و کارشناسی طرح دو رویکرد مدنظر قرار گرفت که در دستبررسی و جمع‌بندی قرار دارد. رویکرد نخست، پیشنهاد متولیان امامزاده و سازماناوقاف است که توسعه مبتنی بر حفظ و احیای بناهای ثبت شده و آزادسازی قطعاتغیرثبتی و غیرتاریخی است. رویکرد دوم رویکرد پیشنهادی سازمان نوسازی مبتنی برحفظ، احیا، ساماندهی و بهسازی بافت تاریخی هم پیوند با امامزاده است. در اینرویکرد بافت موجود من‌جمله مجموعه‌های آموزشی همجوار امامزاده احیا می‌شوند وطرح، مبتنی بر مرمت و احیاء بافت موجود و مداخله حداقلی است.»
وحید شهاب، فعال محلی و متخصص حوزه گردشگری و میراث فرهنگی از زاویهدیگری به این ماجرا نگاه می‌کند و به ایسنا می‌گوید: محله عودلاجان (اودلاجان) درنام‌گذاری جدید شهری به دو بخش غربی یعنی «محله پامنار» و شرقی با نام «محلهامامزاده یحیی (ع)» تقسیم شده است. این محله سال‌ها مورد بی‌مهری مسئولان وکارشناسان میراث فرهنگی در استان تهران و وزارتخانه قرار گرفته است و شهرداریهم از این غفلت، استفاده کرده و با ارائه طرح‌هایی با اهداف توسعه شهری،ساماندهی بافت فرسوده محله و احقاق حق شهروندان اما با ماهیت از بین بردن وتخریب هویت کالبدی و میراث ملموس و ناملموس شهری در حال وارد کردنضربه‌های جبران‌ناپذیری به این بافت تاریخی است.
او درباره تخریب «خانه نشیبا» این پرسش را مطرح کرد که چرا معاونت میراث فرهنگی استان تهران در مواجه با حراست و حفاظت از بافت تاریخی تهران و بنای ارزشمندی که در آن زمان تخریب شد، سکوت کرده و منفعل عمل کرده است؟ گفت: بهنظر می‌رسد مدیریت شهری آشنایی کافی و دقیقی با چگونگی حفاظت از میراث ملیندارد زیرا در همین چند سال گذشته و در مدیریت شهری پیشین سازمان نوسازی شهرتهران و منطقه ۱۲ برای مرمت و احیای این خانه مذاکرات بسیاری با اداره اوقاف انجامدادند و معتقد بودند حفاظت و احیا این بنای ارزشمند می‌تواند زمینه‌ساز رونقپیرامون بقعه امامزاده یحیی شود. حالا چه دلیلی باعث شده است راه حل مسئله از حفاظت به تخریب تغییر پیدا کند؟
این کنشگر میراث فرهنگی تاکید کرد: تا زمانی که مدیریت شهری و سایر مسئولان برتفاوت «بافت تاریخی» و «بافت فرسوده» باور و آگاهی پیدا نکنند، راه حل برگرفته ازاحترام به این پیر اصیل مبتنی بر ارتقای منزلت مردم محلی و کیفیت کالبدی، اجتماعی،اقتصادی و پویایی محله صورت نمی‌گیرد. لزوم این کار قطعا شناخت دقیق براساسقوانین و کنوانسیون‌های میراث ملی و حضور در بطن محله رخ خواهد داد.
این فعال گردشگری و میراث فرهنگی در ادامه گفت: نان و پنیر جمعه صبح‌های امامزاده یحیی، حلیم آقا عبدالله کبابی، مغازه ماست‌بندی حاج محمد آقا، آجیل فروشی حاج آقا اعصار، ساندویچی آقا موید، میوه‌فروشی علی آقا، نانوایی تافتونی، حمام بهار و حمام نواب، زورخانه طلاچی، مدرسه تدین، پروین اعتصامی، حوزه علمیه و مدرسه معمارباشی، خانه افراد شاخص مانند حاج آقا سرخه‌ای و لواسانی در کنار کوچه‌های باریک و دالان و ساباط‌های آن مانند کوچه ماست‌بندها و سرطون است که این محله را یکپارچه و با اصالت و متفاوت نگه داشته است. این موارد با شناخت از روی نقشه به دست نمی‌آید، بلکه باید بافت تاریخی را قدم زد و دید و درک کرد.
شهاب در واکنش به اظهاراتی مبنی بر اینکه «طرح توسعه امامزاده یحیی با مداخلهحداقلی تهیه میشود»، نیز اظهار کرد: در اینجا صرفاً صحبت از آجر و کالبد نیست،بافت تاریخی عودلاجان بخشی از فرهنگ و هویت تهرانی‌های اصیل و شهروندان استکه روزگاری در این محله سکونت داشته‌اند و هرچند برخی از آنها با وجود میل باطنیبه دلیل بی‌مهری و بی‌توجه مسئولان مربوطه، مجبور به ترک یا اجاره املاک خودشده‌اند اما همچنان روزهای تعطیل و مناسبت‌ها به محله خودشان می‌آیند. با توجه بهپتانسیل موجود، با رویکردهای صحیح، منطقی و علمی امکان تبدیل شدن محله امامزاده یحیی به قطب فرهنگی و گردشگری تهران وجود دارد اما زمان بسیار اندک وسودای فروش تراکم در خفقان این محله به گوش می‌رسد و اگر وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وظیفه ذاتی خود را به درستی انجام ندهد و باهمکاری شهرداری تهران و وزارت راه و شهرسازی و سایر نهادها حریم حفاظتی،ضابطه ویژه و امتیازات ویژه‌ای برای این محله اتخاذ نکند، بی‌شک هویت تهران درخواب غفلت پاسداران هویت شهری تهران از بین می‌رود و شاید خیلی زود فرصتنجات محله تاریخی عودلاجان از بین برود.
مدرسه‌ای در محله امامزاده یحیی و در بافت تاریخی و ثبت شده اودلاجان که درمحدوده طرح توسعه قرار گرفته است.
محله امامزاده یحیی که در طرح توسعه قرار دارد.
کباب فروشی قدیمی محله امامزاده یحیی که در طرح توسعه قرار دارد.
کسب‌وکارهای قدیمی در محله امامزاده یحیی که در طرح توسعه قرار گرفته‌اند.
