پرسه‌ای در اقلیمِ ژانرهای سینمایی-۷ / کریستوفر نولان؛ فیلمسازی صاحبِ سبک و ژانر۲
المیرا ندائی
سِرکریستوفر اِدوارد نولان، نه تنها یکی از ۱۰۰ شخصیتِ تأثیرگذار در جهان به شمار می‌رود بلکه خالق بلاک‌باسترهای هالیوودی و پیشتازِ فیلمسازی در قرنِ بیست و یکم است. این فیلمنامه نویس، کارگردان و تهیه‌کننده‌ی بریتانیایی_آمریکایی که فارغ‌التحصیلِ رشته‌ی ادبیات انگلیسی از کالج دانشگاهی لندن است، در سنِ ۵۴ سالگی موفق به کسبِ فلوشیپِ بنیادِ فیلمِ بریتانیا در سال ۲۰۲۴ شد. BAFTA Fellowship، یک جایزه دستاورد طول عمری‌ست که توسط بفتا به هدف به رسمیت شناختن دستاوردها و موفقیت‌های برجسته در هنر به صورت سالانه از سال ۱۹۷۱ به برترین و خلاق‌ترینِ هنرمندان اعطا می‌شود.
این بالاترین افتخاری است که آکادمی می‌تواند اهدا کند.
تازگی و بدعت گذاری، ترکیبِ زیرکانه‌ی ایده ها از منابعِ اقتباسی متعدد، رفت و برگشت‌های زمانی، غافلگیر کردنِ مخاطب، گام به فرای مرزها گذشتن، حرکت در حدِ فاصلِ نوآر کلاسیک و نئونوآر، به کار بستنِ گزاره‌های اثبات شده یا محتملِ علمی، اقتباس از بازه‌ی وسیعی از آثارِ ادبی مکتوب، آثار سینمایی پیشین، و زندگینامه‌ی شخصیت‌های واقعی، عدمِ نیاز به تحریکِ احساساتِ رقیقِ تماشاگر به منظورِ جذب مخاطب (البته به استثنای فیلمِ Interstellar)، داشتنِ ایديولوژی‌ای متفاوت از عوام مبنی بر اینکه هیچ عنصرِ قابل اعتمادی در جهان وجود ندارد، و دقتی عمیق به جزئیات، همه و همه اِلمان های بارزی هستند که نولان را در مرتبه ای بالاتر از فعالانِ صنفِ سینمایی در جهان قرار می دهند.
در ادامه نگاهی اجمالی به ۴ اثرِ ماندگارِ باقی مانده از این سینماگرِ جوان می اندازیم.
گفتنی‌ست که ۹؟فیلمنامه از ۱۰ اثری که به آنها پرداختیم و خواهیم پرداخت، توسطِ خودِ نولان در منصبِ کارگردان_مؤلف به رشته‌ی تحریر در آمده است.
۷.
در سال ۲۰۱۲ پس از ساختِ دو مستند به نام های ‘این سایه های فوق العاده’ (These Amazing Shadows) و ‘در کنارِ هم’ (Side by Side)، نولان بر آن شد تا تریلوژی بتمن را به پایان برساند.
آخرین پارت از این تریلوژی که «شوالیه ی تاریکی بر میخیزد» (The Dark Knight Rises) نام داشت، تحسینِ قابلِ توجهی از منتقدین را به همراه داشت.
آنان معتقد بودند که هر چند این فیلم یک اثر با درونمایه های فاشیستی‌ست، اما تاریک‌ترین، هیجان‌انگیزترین و مشوش‌ترین اثر فاشیستی‌ست که تا آن زمان ساخته شده بود.
این فیلم فروشی بالغ بر یک میلیارد دلار در گیشه داشت و توانست نامِ خود را به عنوانِ سیزدهمین فیلمِ برترِ تاریخ سینما ثبت کند.
۸.
نولان در اثرِ شاخصِ بعدی خود به سراغِ کیپ استیون تورن’ فیزیکدانِ سرشناسِ آمریکایی، استادِ فیزیکِ نظری، و یکی از کارشناسانِ برجسته ی جهان در زمینه ی مفاهیمِ اختر_فیزیکی رفت.
نتیجه‌ی این ملاقات‌ها و مطالعاتِ موشکافانه، خلقِ فیلمی قهرمانانه در ژانرِ اکشن، علمی_تخیلی، و حماسی به نامِ «میان ستاره ای» (Interstellar) در سال ۲۰۱۴ بود؛ فیلمی که تماشاگر را به فضایی دورتر از ادراکِ عمومی او می‌برد.
از آنجایی که «میان ستاره‌ای» بر اساسِ المان های علمی بسیار دقیق شاخته شده بود، بسیار موردِ تحسینِ همگان قرار گرفت تا جاییکه دو مقاله‌ی علمی در دو نشریه آکادمیک معتبر از آن به چاپ رسید و یک ژورنالِ علمیِ فیزیکِ معتبر پیشنهاد داد تا این فیلم به عنوانِ مبحثی آموزشی در دانشگاه‌ها به نمایش درآید.
۹ .
در سال ۲۰۱۷ فیلمِ «دانکْرک» (Dunkirk) به نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی نولان ساخته شد؛ روایتی از جنگِ جهانی دوم که در آن غیرنظامیان با هم متحد شده و به نجاتِ نظامیانِ انگلیسی و فرانسوی که در محاصره‌ی ارتشِ آلمانِ نازی بودند می شتابند.
علیرغم اینکه «دانکْرک» نامزدِ کسبِ ۸ اسکار شد و موفق به کسب ۳ جایزه هم شد، اما این فیلم در گیشه موفق نبود.
نولانِ بلندپرواز بلافاصله به سراغِ فیلمنامه‌ای رفت که بیش از یک دهه روی ایده‌های اصلی آن بررسی‌های دقیق انجام داده بود.
۱۰.
«انگاشته» (Tenet) یک اکشنِ علمی_تخیلی و دلهره‌آور است که نمایشِ آن سه مرتبه به خاطرِ پاندمی ویروس کووید-۱۹ به تعویق افتاد. ‘Tenet’ نخستین فیلم بزرگ هالیوودی بود که بعد از پاندمی کووید-۱۹ بر پرده سینما رفت، هرچند متاسفانه در گیشه ضعیف عمل کرد.
«انگاشته» تضادبرانگیزترین اثرِ سینمایی نولان قلمداد می‌شود. از نگاهِ منتقدان، علیرغم گنگ بودنِ داستان برای مخاطبِ عام، بلندپروازی نولان و محتوای فنی Tenet بسیار تحسین‌برانگیز توصیف شد.
کریستوفر نولان با فیلم Tenet موفق شد به عضویتِ رسمیِ BAFTA (British Academy of Film and Television Arts). درآید.
۱۱.
…و اما تازه ترین اثر بلند سینمایی کریستوفر نولان؛ «اوپنهایمر (۲۰۲۳) Oppenheimer این فیلم، اثری اکشن، دلهره آور، و بر اساسِ زندگینامه ای حماسی است.
«اوپنهایمر» تحسینِ همگانیِ منتقدان را به همراه داشت، تا جاییکه عده‌ای از منتقدین آن را شایسته‌ی عنوانِ «شاهکار» می‌دانند.
این فیلم که برترین، پخته‌ترین و خلاقانه‌ترین فیلمِ کریستوفر نولان لقب گرفته است، قابلیتِ حک‌شدن بر روح و روان و ذهن مخاطب را برایِ سالیان متمادی دارد.
«اوپنهایمر» یک اثرِ اقتباسیِ درخشان است که نولان را برنده‌ی جایزه‌ی اسکارِ بهترین کارگردانی و بهترین فیلم سال کرد.
«اوپنهایمر» بر اساسِ رمانِ ‘پرومته‌ی آمریکایی، پیروزی و تراژدیِ جِی رابرت اُپنهایمر’ (American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer)، زندگینامه‌ی فیزیکدانِ نظریِ آمریکایی که به عنوانِ «پدرِ بمبِ اتمی» شناخته شده، ساخته شده است.
داستان این فیلم نولان نیز به وقایعِ جنگ جهانی دوم می‌پردازد…
با ما و پرسه‌های پاییزی ما همراه باشید.
