پیشگیری و رفع گرفتگی عروق؛ رگ‌هایتان را جوان نگه دارید!
عروق خونی هر فرد ممکن است به دلیل تجمع ماده‌ای به نام پلاک دچار تصلب شرایین و یا گرفتگی شود. هم اکنون هیچ روش فوری برای رفع گرفتگی عروق یا از بین بردن پلاک‌ها در دسترس قرار ندارد، اما می‌توان با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی از پیشرفت و افزایش تجمع پلاک‌ها جلوگیری کرد و سلامت قلب را تا حدودی بهبود بخشید.
در موارد جدی، جراحی می‌تواند به رفع گرفتگی‌های عروق کمک کند. پزشکان ممکن است داروهایی همچون آسپرین یا داروهای کاهش دهنده کلسترول همانند استاتین‌ها را نیز برای بیماران تجویز کنند.
در این مقاله درباره پیشگیری از تجمع پلاک و رفع گرفتگی عروق هنگام انسداد توضیحی مختصر ارائه خواهیم داد.
تصلب شرایین
پلاک‌ها شامل ترکیباتی از چربی، کلسیم، کلسترول و مواد زائد سلول‌های بدن می‌شوند. ترکیبی که می‌تواند به دیواره‌های عروق بچسبد وسبب باریک شدن رگ‌ها شود. هنگامی که این مسئله رخ می‌دهد به آن آترواسکلروزیس یا سختی عروق گفته می‌شود. عروق مسدود شده، گرفته و یا تصلب شرایین می‌توانند مانع از رسیدن جریان خون تازه به سایر بخش‌های بدن شوند و فرد را در معرض خطر حمله قلبی، نارسایی قلبی یا سکته قرار دهد.
تصلب شرایین یا سختاک سرخرگ‌ها آترواسکلروزیس (atherosclerosis)، نام یک بیماری در رگ‌ها و نوعی آرتریواسکلروزیس است که با رسوب لیپید و کلسترول کم چگال بر روی دیواره داخلی سرخرگ‌های با قطر متوسط و بزرگ، مشخص می‌گردد. نتیجه این فرایند تشکیل پلاک‌های فیبری-چربی (آتروما) بوده که با افزایش سن رفته رفته ازدیاد می‌یابد و موجب تنگی رگ (استنوزیس) یا دیگر عواقب می‌گردد.
در اکثر موارد، با در نظر داشتن مواردی می‌توان از تشکیل پلاک و انسداد رگ‌ها جلوگیری کرد. برخی از درمان‌های پزشکی برای کمک به پاکسازی عروق در دسترس است، اما اغلب‌شان شیوه‌های تهاجمی هستند. همیشه گفته می‌شود که پیشگیری بهتر از درمان است، زیرا برداشتن پلاک به مراتب سخت‌تر از پیشگیری از بروز آن است.
پیشگیری
داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند ابزاری قدرتمند جهت پیشگیری از بروز تصلب شرایین یا گرفتگی عروق باشد. پیگیری پیوسته این شیوه زندگی باعث می‌شود شخص به مرور زمان احساس بهتری داشته باشد. هر فردی می‌تواند تنها با ایجاد تغییراتی کوچک در سبک زندگی‌اش ازبروز این مسئله پیشگیری کند.
اجتناب از مصرف چربی‌های ترانس
چربی‌های مورد استفاده در هر فرد می‌تواند بر تعداد پلاک‌های موجود در عروق خونی اثر بگذارد. انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند مصرف چربی‌های اشباع شده و چربی ترانس را بهتر است محدود کنید. زیرا این نوع چربی‌ها حاوی مقادیر بالایی از کلسترول LDL هستند که ماده اصلی پلاک عروق خونی را تشکیل می‌دهند.
مواد غذایی که حاوی چربی‌های ترانس هستند عبارتند از:
• غذاهای سرخ شده
• غذاهای بسته‌بندی شده
• کیک و شیرینی
• کلوچه و بیسکویت
• مارگارین یا کره گیاهی
• محصولات حاوی روغن هیدروژنه (چربی ترانس)
علاوه بر چربی ترانس، چربی‌های اشباع شده نیز بر سلامت قلب اثر می‌گذارند البته تایید این امر نیازمند مطالعات بیشتری است. چربی‌های اشباع شده در فراورده‌های حیوانی به وفور یافت می‌شوند همانند گوشت گوساله و محصولات لبنی و حتی روغن نارگیل و پالم نیز موجود هستند.
بررسی‌های انجام شده در مورد پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که کاهش هر چند کوچک، اما مهم، خطر مشکلات قلبی عروقی را به هنگام کنار گذاشتن چربی‌های اشباع شده و جایگزینی با چربی‌های اشباع نشده بوجود می‌آورد.
تحقیقی دیگر توصیه می‌کند که افراد باید از مصرف چربی‌های اشباع شده خود داری کنند، چون کلسترول LDL در بدن آن‌ها افزایش می‌یابد که نسبت مستقیمی با بیماری‌های قلبی دارد.
افزایش مصرف چربی‌های اشباع نشده
چربی‌های اشباع نشده جزو چربی‌های خوب به حساب می‌آیند. این چربی‌ها حاوی کلسترول HDL هستند که قادر به گرفتن کلسترول بد از عروق خونی قبل از تبدیل آن به پلاک‌ها هستند و می‌توانند این روند را بهبود ببخشند. به گفته انجمن قلب آمریکا، چربی‌های اشباع نشده ممکن است به بهبود کلسترول خون در صورت مصرف جایگزین چربی‌های ترانس یا اشباع کمک کند.
چربی‌های اشباع نشده عمدتا در گیاهان و ماهی‌های چرب موجود هستند. این منابع عبارتند از:
• آووکادو
• روغن زیتون
• گردو
• تعدادی از روغن‌های گیاهی از جمله آفتابگردان و زیتون
• ماهی چرب از جمله سالمون، حلوا سفید، تن
رژیم غذایی
انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند کسانی که کاهش کلسترول LDL را هدف‌گذاری می‌کنند باید از یک رژیم غذایی سرشار از مواد که گفته می‌شود بهره ببرند، این مواد غذایی عبارتند از:
• میوه‌ها و سبزیجات کامل
• آجیل‌ها
• لبنیات کم چرب
• ماهی
• بوقلمون
همچنین پیشنهاد می‌کنند، افراد بهتر است مصرف مواد غذایی شیرین، گوشت قرمزو شکر را محدود کنند.
مصرف چای گیاهی
مصرف چای‌های گیاهی از جمله چای سبز یا سیاه، چای رویبوس یا چای زنجبیل می‌توانند جایگزینی سالم و خوب برای نوشیدنی‌های دیگر باشند. پژوهشی در سال ۲۰۱۱ نشان داد، نوشیدن ۶ فنجان چای رویبوس در هر روز به مدت ۶ هفته به کاهش میزان کلسترول LDL خون در بزرگسالان که در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند کمک می‌کند. چای سبز هم از این خواص شگفت‌انگیز مستثنی نیست. یک تحقیق در سال ۲۰۱۱ گزارش کرد که چای سبز و عصاره آن می‌تواند کلسترول LDL را در خون کاهش دهد اگر چه این ماده بر کلسترول HDL اثری ندارد.
با توجه به تحقیقی در سال ۲۰۱۶، مکمل زنجبیل نیز ممکن است به پیشگیری از بروز علائم تصلب شرایین کمک کند و جریان خون را در عروق خونی بهبود ببخشید. ریشه زنجبیل به صورت مکمل موجود است، اما در صورت تمایل، هر فرد می‌تواند آن را در آب داغ دم کنند و آن را به عنوان چای بنوشند.
ورزش
چاقی عامل خطرناکی برای تجمع پلاک‌ها در عروق و بیماری قلبی است. علاوه بر رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم ممکن است به کاهش وزن و کاهش خطر مشکلات قلبی تا حدودی کمک کند.
تاثیر ورزش منظم در بیماری‌های قلبی عروقی که به عنوان کاردیو شناخته می‌شود می‌تواند به تقویت قلب و کاهش تعداد پلاک‌ها کمک کند.
بعضی از ورزش‌های ساده کاردیو که ضربان قلب را افزایش می‌دهند عبارتند از:
• پیاده روی
• دوچرخه سواری
• دو
• پیاده روی تند
• شنا
• بازی تنیس
• ایروبیک
باید برای یک ورزش خوب و مناسب تقریبا حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه که منجر به افزایش ضربان قلب می‌شوند هدف‌گذاری کنید. پزشک ممکن است یک ورزش خاص روزانه را متناسب با هر فرد بر اساس عوامل متفاوت سبک زندگی توصیه کند.
سایر روش‌های پیشگیری‌عدم استعمال دخانیات و یا ترک سیگار. به گفته انجمن قلب آمریکا سیگار نقش مهمی در خطر بروز بیماری‌های قلبی دارد. سیگار کشیدن مستقیما به عروق آسیب می‌رساند و سبب می‌شود رسوبات چربی سریع‌تر رشد کنند و بزرگتر شوند.
کاهش استرس. استرس روانی و مداوم نیز ممکن است منجر به بروز واکنش‌هایی در بدن شود. تکنیک‌های کاهش استرس از جمله یوگا، مراقبه یا تمرینات تنفسی ممکن است به بعضی از افراد کمک کند تا در طول یک روز خسته کننده به آرامش دست یابند.
درمان‌های پزشکی
در صورتی که روش‌های پیشگیری کننده موثر واقع نشوند، ممکن است مداخله پزشکی نیازمند باشد تا گرفتگی‌های عروق و تصلب شرایین کاهش یابد. این احتمال وجود دارد که پزشک داروهای خوراکی را برای کاهش کلسترول LDL تجویز کند تا همراه با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی از میزان گرفتگی‌ها کاسته شود. بهتر است به این اقدامات به عنوان ابزار کمک کننده نگاه شود و نه راه حل اصلی.
به طور کلی برای یک رگ مسدود شده این امکان وجود دارد که نیازمند جراحی باشد. این روش شامل قرار دادن لوله‌ای داخل رگ است تا پلاک را در حالی که پشت استنت قرار گرفته از بین ببرد و دیواره‌های عروق را با افزایش جریان خون حمایت کند.
در مورد گرفتگی عروق از نوع شدید، پزشکان ممکن است عمل جراحی به نام بای-پس (bypass) قلب را انجام دهند تا مطمئن شوند که جریان خون می‌تواند تا اطراف عروق مسدود شده به راحتی جریان پیدا کند.
عوامل خطرناک
چندین عامل خطرناک برای عروق مسدود شده وجود دارد که هر فرد می‌تواند به تنهایی آن‌ها را مدیریت نماید، این خطرها عبارتند از:
• فشار خون بالا
• استعمال دخانیات
• افزایش کلسترول بد
• مقاومت به انسولین و دیابت
• چاقی
•عدم فعالیت فیزیکی
• رژیم غذایی ناسالم
در صورتی که یک فرد روش‌هایی را که در لیست بالا ذکر شده استفاده نماید مطمئنا گامی مثبت در راستای بهبود بخشی به سلامت خود برداشته است. اگر در مورد عوامل خطرناک نگران هسیتد بهتر است با پزشکتان صحبت کنید.
عوارض
عروقی که دچار انسداد شده‌اند اگر بدون بررسی و درمان رها شوند ممکن است سبب بیماری‌های که در زیر نام برده شده است شوند، این بیماری‌ها عبارتند از:
• بیماری قلبی، بیماری که طی آن پلاک در عروق خونی داخل و اطراف قلب تجمع پیدا می‌کند.
• آنژین، شرایطی که به دلیل درد قفسه سینه ناشی از کمبود جریان خون به قلب بوجود می‌آید.
• بیماری شریانی محیطی، پلاک‌ها در بازوها و پاها تجمع پیدا می‌کنند.
عروق به مرور زمان باریک‌تر می‌شوند. این فرایند معمولا پس از سن ۳۰ سالگی تسریع می‌شود؛ و معمولا تا ۵۰ یا ۶۰ سالگی ممکن است خود را نشان ندهد و باعث بروز مشکلی نشود.
چشم‌انداز
حذف پلاک‌ها از رگ‌ها و رفع گرفتگی عروق فرایند ساده‌ای نیست. این عمل ممکن است نیازمند استفاده از روش‌های تهاجمی باشد که بر کیفیت زندگی شخص اثر می‌گذارد.
انجام مراحلی ساده برای پیشگیری یا کُند کردن تشکیل پلاک‌ها بهترین روش برای جلوگیری از پیشرفت و یا ایجاد گرفتگی‌های عروق در هر مرحله از زندگی می‌باشد. روش‌های ارائه شده برای افرادی که در معرض خطر تشکیل پلاک‌ها در عروق خونی و یا تصلب شرایین قرار دارند بسیار مفید خواهد بود.
پزشکان بهره وری از رژیم غذایی سالم و تغییر در سبک زندگی را با توجه به نیازهای فردی و توانایی فعلی فرد توصیه‌هایی را ارائه خواهند داد و افراد می‌توانند در مورد گزینه‌های درمانی و پیشگیری از پزشک خود مشورت بگیرند و ان‌ها را مورد بحث قرار دهند.
