شبی برای خالق «قیصر»؛ از دلتنگی‌های مسعود کیمیایی تا کار نکرده‌اش
بزرگداشت مسعود کیمیایی که در آن اعلام شد فیلم جدید او به زودی ساخته میشود، با ابراز دلتنگی این فیلمساز برای بازیگر قدیمی‌اش و نیز تاکید او بر اینکه هنوز کاری در مقابل مردم انجام نداده، همراه شد.
به گزارش ایسنا، عصر دوشنبه ۱۰ دی‌ماه مراسمی برای مسعود کیمیایی به بهانه بزرگداشت او در فرهنگسرای نیاوران، به همت کانون کارگردانان خانه سینما برپا شد.
این برنامه در روزهایی که آخرین فیلم مسعود کیمیایی، «خائن کشی» در سینماها روی پرده است و همزمان با پنجاه و پنجمین سالروز اکران عمومی فیلم «قیصر» مسعود کیمیایی تدارک دیده شده بود که در آن سیروس الوند، حامد بهداد، فریدون جیرانی، جمشید گرگین، محسن امیریوسفی، دانش اقباشاوی، کیانوش گرامی، امیر اسفندیاری و…. حضور داشتند.
شروع این مراسم با پخش بخشهایی از مستند «قیصر ۴۰ سال بعد» ساخته مسعود نجفی همراه بود که نمایش تصویر بهروز وثوقی و زنده یاد ناصر ملک مطیعی در سکانس‌هایی از فیلم «قیصر» بارها توسط علاقه‌مندان به مسعود کیمیایی که در سالن حضور داشتند،با تشویق دنبال شد.
این تشویق‌ها پس از پایان نمایش فیلم و ورود کیمیایی به سالن ادامه پیدا کرد تا مراسم با حضور این فیلمساز و با اجرای اصغر نعیمی پس از حدود یک ساعت تاخیر به طور رسمی آغاز شود.
نعیمی این برنامه و همزمانی آن را با سالگرد نمایش «قیصر» به فال نیک گرفت و گفت که این فیلم خیلی‌ها را عاشق سینما کرد.
او با اشاره به اینکه ای کاش دنیای امروز مثل فیلم‌های کیمیایی در کنار بدی و شرارت، خوبی‌های بیشتری داشت، افزود: به احترامی فیلمسازی که خوبی را برای ما هنوز تصویر میکند کلاه از سر می‌داریم.
در ادامه محسن امیریوسفی با اشاره به اینکه مسعود کیمیایی این شانس را داشته که در دهه ۴۰ جوانی کند که آزادی بیان بیشتری وجود داشت، از جایگاه آثار این فیلمساز سخن گفت و سینما را در آن مقطع به قبل و بعد از «قیصر» تقسیم کرد.
او خطاب به کیمیایی افزود: جای خیلی از دوستان شما اینجا خالی است مثل داریوش مهرجویی که بابت آن اتفاق تلخ (قتل این هنرمند) خیلی اذیت شدید، مثل عباس کیارستمی و نیز بهرام بیضایی که اینجا نیست و ناصر تقوایی. همینطور از همکاران شما در فیلم قیصر مثل عباس شباویز، ناصر ملک‌مطیعی، جمشید مشایخی، اسفندیار منفردزاده باید یاد کرد و نیز بهروز وثوقی که آقای کیمیایی چند روز قبل می‌گفتند خیلی دلشان برای او تنگ شده است.
وی ادامه داد : این هم جالب است که در هیچ کدام از دولت‌های اصولگرا یا اصلاح‌طلب کسی تلاشی برای بازگرداندن بهروز خان وثوقی نکرد ولی ما اینجا می‌توانیم آرزو کنیم که ایشان برگردند و با استاد کیمیایی کار کنند.
در بخشی دیگر تهمینه میلانی کارگردان سینما با اشاره به زمانی که دستیار مسعود کیمیایی بود، یادآور شد: اینکه من چطور ایشان را ملاقات کردم و همکاری داشتیم داستان عجیبی دارد بخصوص آنکه من اصلاً سینما نخوانده بودم.
البته اول این را باید بگویم که آقای کیمیایی فقط بخاطر ساخت «گوزن‌ها» و «قیصر» باید یک عمر می‌خورد و می‌خوابید چون با تاثیر این فیلم‌ها هر جای دیگر دنیا که بودیم ایشان را روی سر می‌گذاشتند ولی اینجاست که با رفتارهای سیاسی و ایدئولوژیک طور دیگری برخورد میشود.
او سپس با بیان اینکه در دورانی که کار می‌کردند آزادی بیان و سیاسی وجود داشت، درباره آشنایی خود با کیمیایی یادآور شد: در زمانی که میلانی ۲۰ ساله بود و با یک اعلان سخنرانی کیمیایی مواجه شد آن هم در جایی که مربوط به مائوئیست‌ها بود و همزمان بود با دوران ریاست‌جمهوری بنی‌صدر.
در آن جلسه طبق گفته میلانی، کیمیایی صحبت‌هایی را در مخالفت با عقاید بانیان جلسه مطرح میکند و از طریق میلانی متوجه میشود که جلسه مختص مائوئیست‌هاست و تا این را فهمیده بلند شده و سالن را ترک کرده است.
میلانی ادامه داد: من بلافاصله نوار کاست صدایی را که حرفهای آقای کیمیایی روی آن ضبط شده بود، برداشتم و گذاشتم در جیبم چون نمی‌خواستم برای ایشان دردسری درست شود. بیرون از آنجا وقتی کاست را تحویل دادم آدرس دفتر را دادند که بعد رفتم و درباره سینما و علاقه‌ام به فیلم‌هایی که دیده بودم صحبت کردیم و ایشان وقتی متوجه شدند کتابخوان هستم مرا مأمور کار تحقیقی برای فیلم جدیدشان کردند. بعد این مسیر ادامه پیدا کرد تا دستیار ایشان در فیلم «خط قرمز» شدم و سینما را کم کم یاد گرفتم.
بخش بعدی مراسم نامه فرامرز قریبیان به مسعود کیمیایی بود که در بخشی از آن نوشته بود: «در دو مراسمی که برای داریوش مهرجویی و احمدرضا احمدی برگزار شد کنار هم نشستیم و گریستیم و حالا در این سینما فقط تو مانده‌ای. باید بمانی و فیلم بسازی. مگر کار دیگری جز فیلمسازی هم باید انجام دهی؟ بساز مسعود جان که سینما مدیون توست. منتظر فیلم جدیدت هستم.»
پس از قرائت نامه فرامرز قریبیان، ویدیویی از اصغر فرهادی پخش شد که او درباره شخصیت تأثیرگذار کیمیایی صحبت کرده بود.
این کارگردان سینما در بخشی از سخنان خود گفت: فیلم قیصر بعد از نمایش، مسیر سینمای ایران را تغییر داد. انتخاب چنین شبی برای این بزرگداشت مفهوم خاصی دارد،از جمله اینکه با این همه فراز و فرودی که در این مملکت بوده یک فیلمساز همچنان دوام آورده و این همه سال دوام آوردن بسیار ستایش برانگیز است.
فرهادی گفت: هیچ فیلمسازی اندازه آقای کیمیایی در سینماگر شدن فیلمسازان بعد از خود نقش نداشته و خیلی‌ها پس از نمایش فیلمی از ایشان علاقه‌مند شدند که فیلم بسازند. در فیلم‌های ایشان یک شوریدگی وجود دارد و من معتقدم تنها فیلمساز دیگری که چنین شوریدگی‌ای داشت، زنده یاد داریوش مهرجویی بود.
وی یادآور شد: در فیلم‌های ایشان گاهی حس میکنی یک رمان نویس فیلم ساخته و در جایی دیگر حس میکنی یک نقاش حضور دارد. این ویژگی‌ای است که در فیلم‌های دیگر کم‌تر دیده میشود.
فرهادی در پایان گفت: آقای کیمیایی آدم بسیار با معرفتی است و این ویژگی جایگاه ایشان را نزد من به شکلی دیگر بالا می‌برد. امیدوارم به زودی شما را ببینم.
حامد بهداد دیگر هنرمندی که برای صحبت در این مراسم دعوت شد، گفت: هر بار که من خواستم در حضور شما صحبت کنم متوجه شدم کلام من عقیم است.
او افزود: یک بار درباره اینکه چرا دیر سراغ صدابرداری سر صحنه رفتند، پرسیدم که گفتند چیزی که من مینویسم عادی نیست. آن جمله‌ها وقتی در آن تاریکخانه ( اتاق دوبله) ادا میشود معنای خود را پیدا میکند.
بهداد با اشاره به زبان و فرهنگ معیار آثار کیمیایی و اینکه او در زمانه‌ای معیار زیست کرده، ادامه داد: آن زمانه از بین رفته و من نسبت به خودم و امثال خودم حسی ندارم‌چون بالندگی وجود ندارد و این زمانه دیگر عقیم است. آن فرهنگ و لهجه معیار در زمانه‌ای دیگر هنرمندانی داشت که دیگر نه آن زمانه هست و نه چنین فرزندی به بار می‌آورد.
او همچنین بیان کرد: هر پیل‌تنی مرکب خود را می‌خواهد و مرکب او بهروز بود. اما مرکب‌های او کوچک‌تر و نحیف تر شده‌اند و آنچه را درونش قل‌قل می کند می‌چسباند به منِ حقیر یا دیگری و اگرچه خود کیمیایی به تنهایی کامل است ولی ساخت آن نوع فیلم‌ها به همپالگی‌هایش نیاز دارد. در صورتی که در این سال‌ها هم‌نسلی‌هایش نبودند و البته شاید اگر بودند نوبت به امثال من نمی‌رسید.
وی در پایان صحبتش گفت: خیلی خوشبختم که در فیلم‌های کیمیایی بازی کردم، هرچند در حد من نبود که امشب اینجا صحبت کنم ولی احساس ما بازیگرها به آقای کیمیایی عادی و ساده نیست. آروزی تندرستی و طول عمر ایشان را دارم.
جعفر پناهی هم که امکان حضور در برنامه را نداشت با ارسال یک ویدیو و با افتخار دانستن اینکه تدوین فیلم «حکم» کیمیایی به او سپرده شده بود، گفت: استاد کیمیایی از شما بسیار آموختم و الان مشتاق دیدن فیلم بعدی شما هستم و امیدوارم هر چه سریعتر آن را بسازید.
سپس سیروس الوند با حضور در پشت میکروفن و با بیان اینکه «من در زندگی‌ام آنقدر که درباره آقای کیمیایی صحبت کردم درباره خودم صحبت نکردم» گفت: اگر قیصر را نداشتیم سینما غفلت می‌کرد و راه خود را به آن شکل می‌رفت. قیصر مثل یک سیلی به گوش سینما خورد و خوشحالم که الان آقای کیمیایی سلامت و سرپا هستند.
جواد طوسی -منتقد سینما – هم در بخشی دیگر از این مراسم متنی را در رثای مسعود کیمیایی قرائت کرد.
سپس اصغر نعیمی از شاهد احمدلو به عنوان یکی از بازیگران کیمیایی دعوت به صحبت کرد و او هم متنی را خواند که در بخشی از آن نوشته بود: من همیشه رویا پرداز بودم اما این صحنه، یک رویارویی حقیقی است. در من این اقبال وجود داشت که نفیس‌ترین اولین‌های زندگی‌ام در سایه مردی رقم بخورد که بزرگ‌مرد سینمای ایران است. او پدر معنوی من است که اولین‌ها را در آغوش او یاد گرفتم. او کارگردان قیصر است که برای فروش بلیت آن جلوی سینما مولن روژ داد می‌زدند «ایستاده قیصر». (فروش بلیت ایستاده در سالن)
علی ربیعی -مشاور اجتماعی رییس جمهور – نیز یکی از حاضران در این مراسم بود که ابتدا گفت: داشتم با خودم فکر میکردم من اینجا چه می‌کنم که یادم آمد بچه که بودم بلال می‌فروختم که به سینما بروم.
او سپس اشاره‌های متعددی به فیلم‌های قدیمی ایرانی و خارجی کرد و خطاب به کیمیایی گفت: ما با شما خیلی حال کردیم، خدا حال شما را خوب کند. کیمیایی پرافتخارتر از کلینت‌ایستوود و میشل هانکه است. ایران منهای کیمیایی‌ها دچار از هم‌کَندگی میشود.
او افزود: سینما میانجی اجتماعی است و آقای کیمیایی این صفت را با خود دارد. آقای کیمیایی یک کنش‌گر مرزی بوده که در مرز موضوع‌های مختلف اجتماعی کار کرده است. من معتقدم تا عده‌ای جلوی مردم دولا نشوند، کاری پیش نمی‌رود و من پیش شما دولا می‌شوم.
پس از صحبت‌های ربیعی و اطلاعاتی که از خود در زمینه سینما نشان داد، نعیمی با لحنی نیمه شوخی و جدی با کنایه‌ای به کندی سید عباس صالحی گفت: ای کاش شما وزیر ارشاد می‌شدید.
بخش بعدی این مراسم طولانی با حضور رضا یزدانی همراه بود که پس از ۲۰ سال ترانه لاله‌زار فیلم حکم را خواند.
در ادامه علی اوجی تهیه‌کننده فیلم «خائن‌کشی» ضمن بیان خاطراتی از دوران علاقه‌مندی و آشنایی با مسعود کیمیایی گفت: جوان‌ترین کارگردانی که با او کار کرده‌ام آقای کیمیایی است.ایشان در تمام مدت ساخت فیلم همه‌چیز را مراقبت می‌کنند و حواس‌شان به همه چیز است.
اوجی خبر داد که قرار است مسعود کیمیایی به زودی سی و یکمین فیلم بلند خود را بسازد و افزود: در قتلگاه فیلم‌های اجتماعی، خائن کشی یکی از موفق‌ترین فیلم‌های اجتماعی پنج سال اخیر است و آقای کیمیایی فیلمی ساختند که بازدهی اقتصادی هم داشته و سبب شد فردی از بخش خصوصی برای ساخت فیلم بعدی ایشان اعلام همکاری کند.
در بخشی دیگر ویدیویی از محمد رسول‌اف پخش شد که در آن گفته بود: نسل من این شانس را داشت که با وجود سانسورها توانست بخشی از فیلم‌های قدیمی ایشان را روی VHS ببینیم. آثار او الهام بخش بسیاری از فیلمسازان بعدی شد.
نعیمی در ادامه از ربیعی خواست که مشکلات برخی هنرمندان همچون ترانه علیدوستی، باران کوثری و پانته‌آ بهرام حل شود و این پرسش را مطرح کرد که چرا باید برخی فیلم سازان بیرون از کشور باشند؟ چرا مدیریت از آقای بیضایی برای فیلمسازی دعوت نمی‌کند؟ هنوز وضعیت بیمه سینماگرها درست نشده ولی هیچ عزمی نیست که این مسائل و نیز مشکلات زنان سینما حل شود.
او سپس از فریدون جیرانی – رییس کانون کارگردانان خانه سینما – دعوت کرد و او با حضور در جایگاه از کسانی که آمدند قدردانی کرد.
جیرانی متنی را قرائت کرد و از جوانی خود گفت و از دورانی که عاشق سینمای کیمیایی شد.
پایان بخش مراسم که صدای اعتراض برخی حاضران را بخاطر طولانی شدن مراسم درآورد صحبت‌های خود کیمیایی بود که ابتدا به همه خوش آمد گفت که در ۸۳ سالگی او همراهی‌اش کردند.
مسعود کیمیایی در سخنانی گفت: تمام هنرمندان جهان یک نفرند و آن یک نفر تویی که اینجا هستی. من هستم و تو.
او سپس بیان کرد: چرا رسول‌اف باید از آن طرف برای من ابراز علاقه کند؟ ما درگیر سانسور نیستیم درگیر جنگ با تفکر هستیم. من هنوز حس می کنم که هیچ کاری نکردم در مقابل موجی که در مردم خاموش شده. من به دنبال روشن کردن آن هستم. ما دچار یک درد ملی هستیم. همدیگر را می‌دانیم ولی در سکوت هستیم و نمیدانم چرا.
وی گفت: من به واقع دلتنگ دو نفر هستم البته بجز ابراهیم گلستان، مهرجویی، احمدرضا احمدی و….ولی دونفر هستند که خیلی دلتنگشان هستم؛ یکی پسرم که از خودش زد تا من بایستم و دیگری بهروز وثوقی است.
وی گفت: من و بهروز بازیگر – کارگردان نبودیم. او پر از استعداد و حس بود.
در پایان مراسم رائد فریدزاده -رییس سازمان سینمایی- به همراه مسعود نجفی به مراسم آمد و در سخنانی کیمیایی را استاد زبان و زبان‌ورزی دانست و گفت : تقدیر از استاد کیمیایی تقدیر از فرهنگ و تاریخ بخشی از این مملکت است.
در آخر لوح تقدیری به مسعود کیمیایی اهدا شد.
عکس: آرشیو بانی‌فیلم
