ارز بریکس چیست؟ معرفی و بررسی ارز دیجیتال کشورهای بریکس
ارز بریکس چیست؟ آیا جهان آماده یک تحول بزرگ در نظم اقتصادی است؟ بریکس، اتحادی متشکل از قدرت‌های نوظهور، در حال رقم‌زدن مسیری است که می‌تواند نظام جهانی را به چالش بکشد. از تلاش برای جایگزینی دلار با ارز مشترک بر پایه بلاک چین گرفته تا گسترش اعضا و نفوذ در معادلات بین‌المللی، این گروه هر روز قدمی به سوی تحقق رؤیای خود برای بازتعریف قدرت جهانی برمی‌دارد.
اما این داستان فقط در مورد موفقیت نیست. چالش‌ها، اختلافات داخلی و موانع سیاسی همچنان بر سر راه بریکس قرار دارند. آیا بریکس می‌تواند این موانع را پشت سر بگذارد و به نیرویی تغییرآفرین در اقتصاد جهانی تبدیل شود؟ آیا این تحول برای بازار ارزهای دیجیتال مثبت است؟ با همراه باشید تا بررسی کنیم که ارز بریکس چیست، چه ویژگی‌هایی دارد و چه ارتباطی با بازار کریپتو دارد؟
ارز بریکس چیست؟
ارز بریکس یک واحد پولی مشترک است که توسط گروه بریکس (BRICS) شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی معرفی شده است. این ارز با هدف کاهش وابستگی به دلار آمریکا و ایجاد یک نظام مالی مستقل طراحی شده است. گروه بریکس که در سال ۲۰۰۶ شکل گرفت، در سال‌های اخیر به دنبال راه‌اندازی یک سیستم پرداخت بین‌المللی جایگزین است. این ارز می‌تواند به کشورهای عضو کمک کند تا معاملات خود را بدون نیاز به دلار انجام دهند و از تحریم‌های احتمالی در امان بمانند.
با پیوستن کشورهای جدید مانند مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به بریکس در سال ۲۰۲۴، اهمیت این ارز مشترک بیشتر شده است. ارز بریکس می‌تواند با پشتوانه اقتصادی این کشورها که مجموعاً بیش از ۳۰ درصد تولید ناخالص جهانی را در اختیار دارند، به یک جایگزین جدی برای دلار در معاملات بین‌المللی تبدیل شود.
کشورهای عضو بریکس در تلاشند تا با استفاده از فناوری‌های نوین مالی و توسعه زیرساخت‌های لازم، این ارز را به یک گزینه قابل اعتماد برای تجارت جهانی تبدیل کنند. هرچند هنوز چالش‌های زیادی مانند هماهنگی سیاست‌های پولی و تعیین نرخ برابری ارزها پیش روی این طرح قرار دارد..
هدف از ارز بریکس چیست؟
سران کشورهای عضو بریکس هر ساله جلسه‌ای برگزار می‌کنند که ریاست آن به‌صورت دوره‌ای میان اعضا تغییر می‌کند. هدف این جلسات تعیین اولویت‌ها و هماهنگی در مورد مسائل مهم است. این گروه بر چند حوزه کلیدی تمرکز دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
تقویت قدرت در سازمان‌های جهانی
بریکس تلاش می‌کند دیدگاه‌های اقتصادهای نوظهور را در نهادهای چندجانبه تقویت کند. این گروه هم به‌دنبال اصلاح ساختارهای موجود، مانند گسترش شورای امنیت سازمان ملل و هم تشکیل جبهه‌های مذاکره است. به‌عنوان نمونه، برخی از کشورهای بریکس با محکومیت جنگ روسیه در اوکراین توسط سازمان ملل مخالفت کردند. همچنین در موضوعاتی مانند برنامه هسته‌ای ایران و درگیری‌های افغانستان، غزه، لیبی و سوریه مواضع مشترکی در پیش گرفتند.
هماهنگی سیاست‌های اقتصادی
رکود اقتصادی جهانی در سال ۲۰۰۸ ضربه سنگینی به کشورهای بریکس وارد کرد و باعث شد این گروه بر هماهنگی در سیاست‌هایی مانند تعرفه‌ها، محدودیت صادرات منابع حیاتی و سرمایه‌گذاری تمرکز کند. در این راستا، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در کشورهای عضو از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ بیش از چهار برابر شد، هرچند در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
کاهش وابستگی به دلار آمریکا
کشورهای عضو بریکس از تسلط دلار آمریکا بر سیستم مالی جهانی و تأثیرات سیاسی و اقتصادی ناشی از این وابستگی ابراز نارضایتی کرده‌اند. این نارضایتی به ویژه زمانی شدت گرفت که برخی از این کشورها تحت‌فشار تحریم‌های اقتصادی غرب قرار گرفتند و آسیب‌پذیری‌شان در برابر استفاده سیاسی از دلار آشکار شد. این موضوع به گروه بریکس انگیزه داده است تا استراتژی‌هایی را برای کاهش وابستگی به دلار و ایجاد تنوع در روش‌های مالی خود در پیش بگیرند.
ایجاد سیستم مالی جایگزین
بریکس با تأسیس بانک توسعه جدید (NDB) و قرارداد ذخیره مشروط (CRA) تلاش دارد جایگزینی برای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (IMF) ارائه دهد. هدف این مؤسسات، تقویت همکاری میان کشورهای جنوب جهان و کاهش وابستگی به منابع مالی سنتی است. این اولویت‌ها نشان‌دهنده تلاش بریکس برای افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در نظام جهانی است.
بیشتر بخوانید: چگونه ارزهای فیات دنیا را به مرز نابودی و ورشکستگی کشانده‌اند؟
تأثیر ارز بریکس بر اقتصاد جهانی
معرفی احتمالی ارز مشترک بریکس می‌تواند تحولات چشم‌گیری در اقتصاد جهانی ایجاد کند، به‌ویژه برای آمریکای شمالی و سرمایه‌گذارانی که در این منطقه فعالیت می‌کنند. این تغییر نه‌تنها بر بازارهای مالی و تجاری، بلکه بر بخش‌های کلیدی اقتصادی نیز تأثیر خواهد گذاشت.
صنایعی که تحت تأثیر بریکس قرار می‌گیرند
نفت و گاز: تغییرات ارزی ممکن است قیمت‌گذاری و تجارت نفت و گاز را دگرگون کند.بانکداری و مالی: سیستم‌های بانکی و سرمایه‌گذاری باید خود را با ارز جدید و جریانات مالی متفاوت وفق دهند.بازار کالاها: ارزش‌گذاری کالاهای اساسی مانند طلا، گندم و فلزات ممکن است با تغییرات ارزی دست‌خوش نوسان شود.تجارت بین‌المللی: ارز جدید می‌تواند الگوهای تجاری را تغییر داده و رقابت‌پذیری برخی کشورها را تحت‌تأثیر قرار دهد.فناوری: شرکت‌های فناوری با تغییرات در زنجیره تأمین و هزینه‌های تولید مواجه می‌شوند.گردشگری و سفر: تفاوت‌های ارزی می‌تواند بر هزینه‌ها و جریان گردشگران بین‌المللی تأثیر بگذارد.بازار ارز: نوسانات ارزی افزایش یافته و روابط ارزها با یکدیگر (همبستگی) تغییر می‌کنند.
ارز بریکس می‌تواند جفت‌های معاملاتی جدیدی را معرفی کند و سرمایه‌گذاران را ملزم به بازبینی و تطبیق استراتژی‌های خود کند. این تغییر نه‌تنها چالشی تازه برای اقتصادهای غربی ایجاد می‌کند؛ بلکه فرصتی است برای کشورهایی که به‌دنبال کاهش وابستگی به دلار آمریکا هستند.
چه عواملی اعضای بریکس را از یکدیگر جدا کرده است؟
کشورهای عضو بریکس، علاوه‌بر چالش‌های اقتصادی و اجرایی، با تنش‌ها و رقابت‌های داخلی روبه‌رو هستند که مانع اتحاد کامل آنها می‌شود.
اختلافات داخلی و رقابت‌های منطقه‌ایچین و هند: تنش‌های مرزی طولانی‌مدت و رقابت بر سر رهبری اقتصادی و ژئوپلیتیکی جنوب جهانی، روابط این دو کشور را متزلزل کرده است.اختلافات در تصمیم‌گیری: در نشست وزرای خارجه در نیویورک (سپتامبر)، اعضا برای ارائه مدلی جهت اصلاح ساختار شورای امنیت سازمان ملل به توافق نرسیدند.جنگ روسیه و اوکراینحمله روسیه به اوکراین شکاف‌های عمیق‌تری ایجاد کرد. این جنگ موجب محکومیت‌های جهانی، تحریم‌های غرب و فشار دیپلماتیک برای توقف تجارت با روسیه شد.حکم دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) برای بازداشت پوتین، اجلاس بریکس ۲۰۲۳ را پیچیده کرد. این موضوع باعث شد پوتین در نشست حضور نیابد و نگرانی‌هایی میان اعضا ایجاد شود.بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی در اعضابرزیل و آفریقای جنوبی: این کشورها با مشکلاتی همچون فساد وسیع، رکود طولانی‌مدت و زیرساخت‌های ناکارآمد دست‌به‌گریبان هستند.چین: رکود اقتصادی این کشور پویایی گروه را تحت‌تأثیر قرار داده است.اختلافات ژئوپلیتیکی میان اعضاایران و عربستان سعودی: رقابت‌های سیاسی و مذهبی این دو کشور، هماهنگی در بریکس را سخت می‌کند.مصر و اتیوپی: تنش‌ها بر سر منابع آب و مسائل مرزی، تعاملات درون‌گروهی را پیچیده‌تر کرده است.
با وجود این اختلافات، برخی تحلیل‌گران معتقد هستند فشارهای خارجی، مانند تحریم‌های غرب علیه روسیه، ممکن است باعث نزدیکی اعضای بریکس به یکدیگر شود. این موضوع در زمینه همکاری‌های اقتصادی و کاهش وابستگی به دلار آمریکا است.
واکنش غرب به رشد ارز بریکس
کشورهای غربی به‌طور کلی رشد بریکس را تا حدودی نادیده گرفته‌اند. جیک سالیوان (Jake Sullivan)، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، بریکس را تهدیدی ژئوپلیتیکی نمی‌داند. جانت یلن (Janet Yellen)، وزیر خزانه‌داری آمریکا، تلاش‌های این گروه را برای کاهش وابستگی به دلار رد کرده است. آنالنا بائربوک (Annalena Baerbock)، وزیر خارجه آلمان، نیز روابط روبه‌رشد بریکس را کم اهمیت دانسته است. برخی تحلیل‌گران بر این باور هستند که چالش‌های داخلی اعضای بریکس به حدی زیاد است که نمی‌توانند تهدیدی جدی برای غرب به‌شمارآیند.
بااین‌حال، برخی سیاستمداران اروپایی هشدار داده‌اند که احساسات ضد غرب در حال افزایش است و این گسترش نتیجه بی‌توجهی غرب به نیازهای کشورهای کم‌درآمد است. آنها معتقد هستند که کشورهای غربی باید اصلاحات اساسی را در موسسات مالی جهانی ایجاد کنند.
به گفته کارشناسان، تلاش‌های بریکس برای کاهش وابستگی به دلار می‌تواند در نهایت قدرت دلار و سلامت اقتصاد ایالات متحده را تهدید کند. پژوهشگران دانشگاه تافتس تأکید دارند که نادیده‌گرفتن بریکس به‌عنوان نیرویی اصلی در سیاست جهانی، دیگر گزینه‌ای قابل‌قبول نیست.
آیا ارز بریکس می‌تواند جایگزین دلار شود؟
کشورهای عضو بریکس بیش از یک دهه است که برای کاهش سلطه دلار آمریکا در تجارت جهانی تلاش می‌کنند. این تلاش‌ها شامل افزایش استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری، به‌ویژه واحد پول چین و همچنین بحث‌هایی پیرامون معرفی یک ارز مشترک برای اعضای بریکس بوده است. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا (Luiz Inácio Lula da Silva)، رئیس‌جمهور برزیل، از حامیان جدی ایجاد چنین ارزی است. در اجلاس ۲۰۲۳ نیز پیشنهادهایی برای راه‌اندازی یک ارز دیجیتال یا استفاده از سبدی ترکیبی از ارزهای بریکس مطرح شد.
بیشتر بخوانید: دلارزدایی چیست؟ اگر دلار آمریکا سقوط کند چه اتفاقی می‌افتد؟
بااین‌وجود، بسیاری از تحلیل‌گران بر این باور هستند که تحقق این اهداف دشوار است. معرفی یک ارز مشترک نیازمند توافقات سیاسی پیچیده‌ای از جمله ایجاد اتحادیه بانکی و مالی و هماهنگی گسترده در سیاست‌های اقتصاد کلان میان کشورهای عضو است. از سوی دیگر، دلار آمریکا همچنان بیش از ۸۰ درصد تجارت جهانی را پوشش می‌دهد و به‌عنوان ارز ذخیره اصلی جهان، به دلیل ثبات و اعتمادپذیری خود جایگاه مهمی دارد.
به همین دلیل، کارشناسان بر این باو هستند که جایگزینی دلار با ارز بریکس در سطح جهانی، به این زودی‌ها عملی نخواهد بود. برای موفقیت در این مسیر، بریکس به اقدامات بنیادین و افزایش اعتماد بین‌المللی نیاز دارد تا ارز پیشنهادی آن به‌عنوان گزینه‌ای پایدار و معتبر در معاملات جهانی پذیرفته شود.
آیا بریکس ارز دیجیتال خواهد داشت؟
گروه بریکس هنوز ارز دیجیتال مشترک خود را معرفی نکرده است، اما در حال توسعه یک سیستم پرداخت مبتنی بر بلاک چین است که به‌عنوان جایگزینی برای سیستم سوئیفت عمل کند. این سیستم به اعضای بریکس امکان می‌دهد با استفاده از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) تسویه‌حساب کنند. هدف اصلی این پروژه کاهش وابستگی به دلار آمریکا، ایجاد یک شبکه مالی مستقل و افزایش تعاملات تجاری بین کشورهای عضو است.
بیشتر بخوانید: بلاک چین چیست؟
یکی از پروژه‌های کلیدی مرتبط با این موضوع، ام‌بریج (mBridge) است که با همکاری نهادهایی از چین، امارات، تایلند و هنگ‌کنگ توسعه یافته است. این پلتفرم از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی پشتیبانی می‌کند که توسط طلا و ارزهای ملی کشورهای عضو، ضرب و ذخیره می‌شوند. mBridge همچنین قابلیت انجام تراکنش‌های سازگار را با فناوری‌های غیرمتمرکز، مانند ماشین مجازی اتریوم (EVM) دارد که آن را برای همکاری‌های آینده بسیار انعطاف‌پذیر می‌کند.
بر اساس اظهارات اخیر، برنامه بریکس شامل استفاده از یک واحد تسویه‌حساب جدید است که ۴۰ درصد با پشتوانه طلا و ۶۰ درصد با ارزهای ملی کشورهای عضو حمایت می‌شود. این واحد دربلاک چین ذخیره می‌شود و نیازی به مدیریت متمرکز ندارد.
مزایا و معایب ارز بریکس چیست
حالا که به پاسخ ارز بریکس چیست رسیدیم و به‌خوبی با تمام ویژگی‌ها و اهداف ارز بریکس BRICS آشنا شدیم، در این قسمت نگاهی کلی به مزایا و معایب این ارز می‌اندازیم:
مزایامعایبکاهش وابستگی به دلار آمریکا و سیستم مالی تحت کنترل آننیاز به ایجاد ساختارهای پیچیده مانند اتحادیه بانکی، اتحادیه مالی و بانک مرکزی مشترکافزایش قدرت چانه‌زنی کشورهای بریکس در تجارت بین‌المللیعدم تعادل تجاری میان اعضای بریکس؛ چین شریک تجاری اصلی است و تجارت میان دیگر اعضا محدود است.امکان ایجاد یک سیستم پرداخت مستقل مبتنی بر بلاک چینچالش‌های فنی و لجستیکی در طراحی و اجرای سیستم‌های جدید مانند پلتفرم پرداخت دیجیتالتقویت همگرایی اقتصادی میان کشورهای عضومقاومت سیاسی و اقتصادی برخی اعضا به دلیل تنوع منافع و ساختارهای اقتصادی متفاوتفراهم‌شدن ابزارهای جدید مالی و معاملاتی از طریق ارز دیجیتال مشترککاهش اعتماد به ارز جدید به دلیل عدم ثبات و نبود سابقه در بازارهای جهانیتوانایی جذب کشورهای جدید و تقویت ائتلاف اقتصادی بریکسدشواری در ایجاد مکانیسم‌های انضباطی برای کنترل سیاست‌های اقتصادی کشورهای عضوحمایت از اهداف ضدتحریمی برای کاهش نفوذ تحریم‌های غربزمان‌بَربودن فرآیند ایجاد و پیاده‌سازی چنین پروژه‌ای و تأخیر در بهره‌برداریتقویت نقش فناوری‌های نوین مانند بلاک چین در نظام مالی بین‌المللی
آینده ارز بریکس چگونه خواهد بود؟
آینده بریکس با تغییرات و چالش‌های اساسی همراه است؛ چراکه گروه بریکس در تلاش است تا جایگاه خود را در نظام جهانی تقویت کند. روسیه به‌عنوان رئیس دوره‌ای، بر ایجاد «نظم جهانی عادلانه» و تقویت استفاده از ارزهای ملی و سیستم‌های پرداخت مستقل تأکید دارد.
بااین‌حال، مسیر آینده ارز بریکس با تنش‌هایی میان اعضا همراه است. روسیه به‌دنبال گسترش جهت‌گیری ضدغربی است، اما کشورهایی مانند برزیل و هند که روابط نزدیک‌تری با آمریکا دارند، در برابر این رویکرد مقاومت می‌کنند. تحلیل‌گران معتقد هستند که اعضا تمایلی به تبدیل‌شدن به دشمن آشکار غرب ندارند و تلاش می‌کنند تعادلی میان منافع ملی و اهداف مشترک گروه حفظ کنند.
یکی دیگر از اولویت‌های ارز بریکس، گسترش گروه و جذب اعضای جدید است. بیش از چهل کشور تمایل خود را برای پیوستن به بریکس اعلام کرده‌اند؛ این موضوع نشانه‌ای از رشد و تأثیرگذاری بیشتر بریکس در آینده است. همچنین، ایجاد دسته‌ای از کشورهای شریک بریکس برای تعمیق همکاری‌ها بدون عضویت کامل، از دیگر اهداف موردتوجه است.
جمع‌بندی
در نهایت، بریکس به‌عنوان یک گروه اقتصادی و سیاسی در حال شکل‌گیری، چشم‌اندازهایی مناسب و درعین‌حال پیچیده را پیشِ‌روی خود دارد. این گروه با هدف کاهش وابستگی به دلار و ایجاد سازوکارهای مالی جدید، به شدت در تلاش است تا نقشی اساسی در معادلات جهانی ایفا کند. اما برای تحقق این هدف، با چالش‌های زیادی از جمله اختلافات داخلی، مسائل سیاسی و نیاز به هماهنگی‌های اقتصادی مواجه است.
آینده بریکس به میزان زیادی به توانایی آن در جذب اعضای جدید، ایجاد اتحاد درون گروهی و غلبه بر موانع خارجی بستگی دارد. با تمام این تفاسیر، تلاش‌های بریکس نشان‌دهنده حرکت به سمت جهانی چندقطبی است که می‌تواند به تغییرات اساسی در ساختار قدرت و اقتصاد جهانی منجر شود.
