شاخص نرخ تغییر قیمت چیست؟ آموزش اندیکاتور ROC

شاخص نرخ تغییر قیمت یا اندیکاتور ROC یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال محبوب‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است. این اندیکاتور به معامله‌گران کمک می‌کند تا شتاب یا مومنتوم حرکت قیمت را بررسی کنند. همچنین ابزاری مفید برای تشخیص معکوس شدن روند قیمت است. در این مقاله در مورد اندیکاتور ROC صحبت می‌کنیم،‌ سیگنال‌های این اندیکاتور را شرح می‌دهیم و نحوه کار با آن را آموزش خواهیم داد.

شاخص نرخ تغییر قیمت یا اندیکاتور ROC چیست؟

اندیکاتور ROC یا شاخص تغییر قیمت (Rate of Change) درصد تغییر قیمت، بین قیمت فعلی و قیمت روزهای مشخصی در گذشته را اندازه‌گیری می‌کند. درواقع ROC با مقایسه قیمت فعلی با قیمت چند دوره مشخص در گذشته، افزایش یا کاهش شتاب و سرعت تغییر قیمت در یک بازه زمانی معین، را اندازه‌گیری می‌کند. با ضرب این عدد در ۱۰۰، درصد تغییرات قیمت به دست می‌آید.

گفته می‌شود مبدع این اندیکاتور مورتون باراتز (Morton Baratz)، تحلیلگر آمریکایی است که در دهه ۱۹۴۰ آن را معرفی کرد. این شاخص، یکی از اولین اسیلاتورهای مومنتوم است که برای تحلیل چارت معرفی شد.

همانطورکه در چارت بیت کوین در TradingView مشخص است، ROC در محدوده بالا و پایین خط مرکزی، معمولاً روی صفر نوسان می‌کند. ROC بالای صفر نشان می‌دهد که روند قدرت می‌گیرد و مومنتوم رو به افزایش است. ROC زیر صفر نشان می‌دهد که شتاب فروش در حال تشدید است و شاهد تضعیف قیمت‌ها خواهیم بود.

بیشتر بخوانید: بهترین اندیکاتور ارز دیجیتال برای ترید کدام است؟

چگونه شاخص نرخ تغییر قیمت (ROC) را روی چارت بخوانیم؟

تا اینجا متوجه شدیم که شاخص نرخ تغییر قیمت سرعت و شیب حرکت قیمت را نشان می‌دهد. بنابراین افزایش ROC به این معنی است که حرکت صعودی قیمت در حال شتاب گرفتن است که نشان‌دهنده یک روند صعودی قوی است، و کاهش آن به این معنی است که حرکت نزولی در حال قدرت گرفتن است.

همان‌طور که در چارت بالا مشاهده می‌کنیم، فاصله شاخص نرخ تغییر قیمت از خط مرکزی نشان‌دهنده شدت افزایش یا کاهش مومنتوم یا تکانه است. هرچه ROC به صفر نزدیکتر باشد، مومنتوم کمتر می‌شود. هر چه این شاخص از صفر یا خط مرکزی بالاتر برود، سیگنال خرید ایجاد می‌کند، چرا که نشان‌دهنده شتاب حرکت صعودی است. بالعکس هر چه شاخص از خطر صفر پایین‌تر برود نشان‌دهنده شتاب حرکت نزولی است.

از ROC می‌توانیم برای شناسایی واگرایی و تشخیص احتمال معکوس شدن روند قیمت استفاده کنیم. هنگامی که ROC خلاف مسیر قیمت حرکت کند، باید منتظر معکوس روند باشیم. به عنوان مثال، اگر افزایش قیمت ادامه پیدا کند اما ROC افت کند، به این معناست که حرکت صعودی تضعیف شده و احتمالا باید منتظر روند نزولی باشیم.

بازه زمانی مورد استفاده برای محاسبه ROC تعیین می‌کند که شاخص چقدر حساس خواهد بود. برای مثال، دوره کوتاه‌تر ۱۰ روزه سیگنال‌های مکرر و نادقیق‌تر تولید می‌کند، در حالی که یک دوره طولانی‌تر ۲۰ تا ۳۰ روزه خط ROC با نوسان کمتری را ایجاد می‌کند که به معنای سیگنال‌های کمتر اما دقیق‌تر است.

شاخص نرخ تغییر قیمت (ROC) چگونه کار می‌کند؟

به عنوان یک تریدر، شاید نیازی به محاسبات اندیکاتور نرخ تغییر قیمت نداشته باشید؛ با این حال شناخت فرمول محاسبه شاخص ROC می‌تواند در درک بیشتر این مفهوم به شما کمک کند.

لازم به ذکر است که عبارت Closing price یا Current close به معنای قیمت پایانی است. بر اساس این فرمول، شاخص نرخ تغییر قیمت (ROC) برای بازه زمانی ۱۰ روزه به این ترتیب خواهد بود:

ROC=[(قیمت پایانی ۱۰ روز قبل – قیمت پایانی امروز) ÷ (قیمت پایانی ۱۰ روز قبل)]×۱۰۰

مهم‌ترین تصمیمی که یک تریدر یا معامله‌گر باید در بررسی شاخص نرخ تغییر قیمت اتخاذ کند، تعیین بازه زمانی مشخص یا همان عدد n در فرمول بالاست.

تریدرهای روزانه یا Day Trader، بازه‌های زمانی کوتاه‌تری را انتخاب می‌کنند، چرا که اساساً از نوسانات در بازه زمانی کوتاه‌تر سود می‌برند. از این رو، شاخص نرخ تغییر قیمت می‌تواند در تحلیل‌های آنان کارآمد باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین اندیکاتور برای ترید روزانه چیست؟

با انتخاب بازه‌های زمانی کوچکتر، نوسانات شاخص نرخ تغییر قیمت بیشتر خواهد شد. معامله‌گران باید این موضوع را در نظر داشته باشند که افزایش نوسانات خطر سیگنال‌های نادرست را نیز افزایش می‌دهد. در مقابل، در بازه‌های بزرگتر، سیگنال‌های دریافتی نوسانات کمتری دارند و قابل اعتمادتر هستند. 

بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، بازه‌های زمانی ۹ روزه، ۱۴ روزه، ۲۵ روزه و ۲۰۰ روزه کاربرد بیشتری دارند. تریدرها در تایم‌فریم‌های کوچک‌تر مثل چارت‌های ساعتی از n بزرگتر، و در تایم‌فریم‌های بزرگتر مثل تایم‌فریم روزانه از n کوچکتر استفاده می‌کنند.

تفسیر شاخص نرخ تغییر قیمت (ROC)

شاخص نرخ تغییر قیمت (ROC) را می توانیم برای بررسی اجمالی و سریع بازار استفاده کنیم. عملکرد اندیکاتور ROC به این ترتیب است که حول خط صفر نوسان می‌کند، و مقادیر مثبت نشان‌دهنده حرکت صعودی و مقادیر منفی نشان‌دهنده حرکت نزولی است. هرچه مقدار ROC بزرگتر باشد، حرکت قیمت، چه به سمت بالا یا چه به سمت پایین، قوی‌تر است. زمانی که ROC به سطح حداکثری می‌رسد، تریدرها به دنبال منطقه اشباع خرید یا فروش هستند.

در نمودار بالا، می‌توانید مشاهده کنید که ROC چگونه به تغییر قیمت پاسخ می‌دهد. هنگامی که نمودار آبی از محور افقی (صفر) عبور می‌کند و وارد ناحیه مثبت می‌شود، شاهد شروع یک حرکت صعودی هستیم. همچنین زمانی که ROC به زیر خط صفر وارد می‌شود، شاهد یک روند نزولی هستیم.

ROC بالاتر از خط مرکزی نشان می‌دهد که قیمت‌ها در حال افزایش است و روند قوی‌تر می‌شود. ROC پایین خط مرکزی نشان‌دهنده این است که فشار فروش در حال تشدید است. هر چه ROC از خط مرکزی فاصله بگیرد، روند قوی‌تر خواهد شد. در صورتی که نوسان ROC در نزدیکی خط مرکزی حرکت کند، نشانه فقدان حرکت واضح و مشخص قیمت است. سطوح ROC بسیار بالا یا پایین (اشباع خرید یا فروش) نشان می‌دهد که روند ممکن است بیش از حد ادامه پیدا کرده باشد و احتمال معکوس شدن روند وجود دارد.

روش سیگنال گرفتن از اندیکاتور ROC

از شاخص نرخ تغییر قیمت سیگنال‌های مختلفی می‌توان گرفت که در این بخش آنها را بررسی می‌کنیم.

اشباع خرید و فروش

پیش از این گفتیم زمانی که ROC به میزان قابل توجهی از خط صفر فاصله می‌گیرد، تریدرها به دنبال یافتن منطقه اشباع خرید یا فروش هستند. در واقع هنگامی که اندیکاتور ROC از یک آستانه مشخص بالاتر می‌رود، به معنای اشباع خرید است و هنگامی که از حد خاصی پایین‌تر می‌آید، بازار در شرایط اشباع فروش قرار دارد. در حالت اشباع خرید، معامله‌گران به دنبال فرصت‌هایی برای فروش هستند و در شرایط اشباع فروش، به دنبال فرصت‌هایی برای خرید.

واگرایی

تریدرها از شاخص نرخ تغییر قیمت برای شناسایی واگرایی بین قیمت و مومنتوم نیز استفاده می‌کنند. واگرایی به زمانی اشاره دارد که یک دارایی در جهت مخالف اندیکاتور یا اوسیلاتور حرکت می‌کند و به تریدرها هشدار می‌دهد که به روند فعلی قیمت توجه داشته باشند، چرا که این روند ممکن است ضعیف شود و یا به کلی تغییر کند.

برای مثال اگر قیمت در حال نزدیک شدن به سقف‌های جدید باشد اما اندیکاتور ROC به سقف‌های پایین‌تر برسد، هشداری برای تضعیف روند قیمت و احتمال برگشت است. بدیهی است که تریدرها در این شرایط به دنبال فرصت‌‌های فروش هستند.

برای تأیید واگرایی، توصیه می‌شود به دنبال سیگنال‌های اضافی مانند شکست خط روند، تغییر در حجم معاملات یا سایر شاخص‌های تحلیل تکنیکال باشید. تحلیل‌های خود را به استفاده از یک اندیکاتور محدود نکنید.

تشخیص جهت و شدت روند قیمت

شاخص نرخ تغییر قیمت می‌تواند برای تشخیص جهت و شدت روند استفاده شود. تریدرها جهت روند را با شیب خط ROC تعیین می‌کنند؛ به این ترتیب، در صورتی که این خط شیب به سمت بالا داشته باشد بازار را صعودی، و در صورتی که شیب به سمت پایین باشد بازار را نزولی می‌بینند.

تریدرها برای اندازه‌گیری شدت روند شیب خط ROC را بررسی می‌کنند؛ شیب بیشتر نشانه روند قوی‌تر و شیب کمتر نشانه روندی ضعیف است.

به یاد داشته باشید که هیچ اندیکاتور یا استراتژی معاملاتی بی‌خطا نیست. ضروری است که معامله‌گران همواره از تکنیک‌های مدیریت ریسک و حد ضرر برای محدود کردن زیان خود استفاده کنند.

شاخص نرخ تغییر قیمت چه تفاوتی با سایر اندیکاتورها دارد؟

با در نظر گرفتن این موضوع که شاخص نرخ تغییر قیمت، درصد تغییر قیمت را در یک دوره مشخص اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری می‌کند، واضح است که تفاوت‌های کلیدی با سایر شاخص‌ها دارد. در ادامه اندیکاتور ROC را با ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سه اندیکاتور مهم دیگرمقایسه می‌کنیم.

مقایسه میانگین متحرک و اندیکاتور ROC

میانگین متحرک قیمت متوسط ​​را با گذشت زمان به ما ارائه می‌دهد. این شاخص عملکرد قیمت فعلی را با تاخیر مشخص می‌کند و ممکن است برای دریافت سیگنال معکوس شدن روند مناسب نباشد. شاخص نرخ تغییر قیمت به دلیل ماهیت پویاتر با سرعت بیشتری تغییر جهت روند را مشخص می‌کند.

مقایسه شاخص قدرت نسبی (RSI) و اندیکاتور ROC

شاخص قدرت نسبی (RSI) حرکت قیمت و سرعت تغییرات قیمت اخیر را برای شناسایی شرایط اشباع اندازه‌گیری می‌کند و بین ۰ تا ۱۰۰ نوسان دارد. در مقایسه با شاخص قدرت نسبی، اندیکاتور ROC مومنتوم را به شکل درصد می‌سنجد که برای نگاه اجمالی به روند قیمت کاربردی‌تر است و همچنین نسبت به تغییرات روند سریع‌تر واکنش نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: RSI چیست و چگونه از آن در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم؟

مقایسه مکدی (MACD) و اندیکاتور ROC

شاخص همگرای واگرایی میانگین متحرک یا به اختصار مکدی (MACD) با اندازه‌گیری همگرایی یا واگرایی دو میانگین متحرک از یکدیگر آنها را مقایسه می‌کند، در حالی که ROC درصد تغییر قیمت را در یک دوره زمانی و بدون مقایسه بین دوره‌ها می‌سنجد. شاخص نرخ تغییر قیمت در مقایسه با MACD تغییرات حرکتی کوچک‌تر را بهتر تعیین می‌کند. 

بیشتر بخوانید: اسیلاتور چیست؟ معرفی بهترین اوسیلاتورها

معایب و محدودیت‌های شاخص نرخ تغییر قیمت

اندیکاتور ROC مانند هر ابزار تکنیکال دیگر محدودیت‌هایی دارد که شناخت آنها برای تریدرها ضروری است. در ادامه ۴ مورد از محدودیت‌های اصلی آورده شده است.

سیگنال‌های نادرست

اندیکاتور ROC ممکن است سیگنال‌های نادرست تولید کند، به خصوص در بازارهای پرنوسان یا بازار رنج که در آن قیمت یک ارز دیجیتال بین دو سطح حمایت و مقاومت معین نوسان دارد. این شاخص حتی تغییرات کوچک در مومنتوم را تشخیص می‌دهد که نشانه بازگشت قیمت است و محقق نمی‌شود. از این رو توصیه می‌شود در چنین شرایطی از سایر اندیکاتورها برای تأیید سیگنال‌ها و جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های نادرست استفاده شود.

نیاز به بهینه‌سازی دارد

باز زمانی در نظر گرفته‌شده هنگام استفاده از شاخص نرخ تغییر قیمت باید متناسب با هر ارز و همچنین بازه زمانی مورد تحلیل شما انتخاب و بهینه شود. دوره‌ای که بیش از اندازه کوتاه است سیگنال‌های زیاد و نامطمئن تولید می‌کند. در حالی که دوره‌ای که بیش از اندازه طولانی است، چرخش‌های کوتاه‌مدت را در بازار از دست می‌دهد. لازم است به عنوان تریدر با دوره‌های مختلف آزمایش کنید تا دوره‌ای را پیدا کنید که سیگنال دقیق‌تری ارائه می‌دهد.

ممکن است سطوح اشباع خرید/فروش را دقیق نشان ندهد

ROC فقط حرکت را اندازه‌گیری می‌کند و مناطق اشباع خرید یا فروش را در مقیاس استاندارد و واقعی ارائه نمی‌دهد. سطوح اشباع خرید و فروش ROC باید بر اساس داده‌های تاریخی و زمینه بازار فعلی تفسیر شود. این موضوع به تحلیل بیشتری نیاز دارد تا مشخص شود که آیا قیمت بیش از اندازه سریع حرکت کرده است یا خیر.

در بازار رنج عملکرد بدی دارد

شاخص نرخ تغییر قیمت در طول بازه‌های معاملاتی که بازار رنج (Range-Bound) است،‌ سیگنال‌های خرید و فروش متعددی تولید می‌کند. به نطر می‌رسد این شاخص زمانی بهترین عملکرد را دارد که روندهای واضحی وجود دارد. برای جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های غلط در نتیجه سیگنال‌های اشتباه، توصیه می‌شود از اندیکاتورهای دیگری برای تشخیص روند کلی بازار استفاده شود.

فقط حرکت کوتاه‌مدت را اندازه‌گیری می‌کند

این شاخص معمولا از داده‌های یک دوره زمانی کوتاه در روز یا هفته استفاده می‌کند. این موضوع باعث می‌شود برای اندازه‌گیری مومنتوم کوتاه‌مدت و نقاط عطف مفید باشد، اما چرخه طولانی‌تر را از دست می‌دهد. برای تحلیل بهتر، اندیکاتور ROC باید در چندین بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت به‌طور هم‌زمان، استفاده شود.

واضح است که تریدرها محدودیت‌های شاخص ROC را می‌توانند با استفاده از ابزارهای دیگر مانند میانگین متحرک، RSI و خطوط روند کاهش دهند.

سوالات متداول

اندیکاتور ROC چیست و چگونه کار می‌کند؟

اندیکاتور ROC یا (Rate of Change) یک ابزار تحلیل تکنیکال است که درصد تغییرات قیمت را در یک بازه زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌کند. با محاسبه اختلاف بین قیمت فعلی و قیمت دوره قبلی و ضرب آن در عدد ۱۰۰، می‌توان سرعت تغییرات قیمت را بررسی کرد.

چگونه می‌توان از اندیکاتور ROC برای تشخیص روند استفاده کرد؟

تریدرها می‌توانند با بررسی جهت و مقدار اندیکاتور ROC روندهای صعودی و نزولی را شناسایی کنند. زمانی که مقدار ROC مثبت و در حال افزایش باشد، نشان‌دهنده یک روند صعودی است و برعکس زمانی که مقدار ROC منفی و در حال کاهش باشد، نشان‌دهنده یک روند نزولی است.

واگرایی در اندیکاتور ROC چه معنایی دارد؟

واگرایی زمانی رخ می‌دهد که جهت حرکت قیمت و جهت حرکت ROC متفاوت باشد. اگر واگرایی مثبت باشد نشان‌دهنده احتمال تغییر روند نزولی به صعودی و واگرایی منفی نشان‌دهنده احتمال تغییر روند صعودی به نزولی است.

جمع‌بندی

شاخص نرخ تغییر (ROC) ابزار قدرتمندی برای شناسایی حرکت قیمت و معکوس‌ شدن روند در بازارهای مالی و به طور خاص در بازارهای با روند قوی است. با این حال، معامله‌گران باید از محدودیت‌های آن آگاه باشند و آن را در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال و بنیادی استفاده کنند. با درک نقاط قوت و ضعف ROC و گنجاندن آن در یک استراتژی معاملاتی جامع، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و ریسک خود را در بازارهای مالی بهتر مدیریت کنند.