15 غذا و خوراکی مخصوص چهارشنبه‌سوری؛ در شهرهای مختلف ایران
چهارشنبه‌سوری، با قدمتی دیرینه، شبی پر از شور و نشاط در آستانه بهار است. در این جشن باستانی، خانواده‌ها و دوستان گرد هم می‌آیند و با پریدن از روی آتش و صرف غذاهای مخصوص چهارشنبه‌سوری، به استقبال سال نو می‌روند. در این مطلب از مجله اکالا، سفری به سراسر ایران خواهیم داشت تا با غذاها و خوراکی‌های متنوعی که در این شب طبخ و سرو می‌شوند، آشنا شویم.
از جمله این غذاها و خوراکی‌های مخصوص در چهارشنبه‌سوری می‌توان به باسلوق، آجیل مخصوص، آش رشته، مرصع پلو، آش ابودردا، انواع دلمه، رشته پلو، آش گزنه، سبزی پلو با ماهی، سوتی پلو و… اشاره کرد که در ادامه، طرز تهیه هر یک به طور مفصل شرح داده شده است.
غذاها و خوراکی‌های مخصوص چهارشنبه‌سوری
در پسِ هر خوراکی و غذای سنتی چهارشنبه‌سوری، داستان‌ها و روایات کهنی نهفته است که ریشه در باورها و سنت‌های دیرین ایرانیان دارد و فلسفه انتخاب این خوراکی‌ها برای این شب خاص را آشکار می‌سازد.
در این بخش، شما را با مجموعه‌ای از خوراکی‌ها و غذاهای سنتی و مدرن چهارشنبه‌سوری آشنا می‌کنیم که می‌توانید با آماده کردن آن‌ها، این شب خاطره‌انگیز را به جشنی رنگین و پر از طعم‌های دلپذیر تبدیل کنید.
۱- آجیل چهارشنبه‌سوری
آجیل چهارشنبه‌سوری، نمادی از سلامتی و برکت، با ترکیبی متنوع از مغزها و خشکبار، در مناطق مختلف ایران با رسوم متفاوتی تهیه می‌شود. عدد هفت، که در بسیاری از ترکیب‌های آجیل دیده می‌شود، ریشه در باورهای کهن ایرانیان دارد و نمادی از خوش‌یمنی و رونق است.
در بیشتر شهرها، این آجیل شامل ترکیبی از توت خشک، باسلوق، کشمش، نخودچی، انجیر، قیسی و خرما زرد است، اما در برخی مناطق مانند گیلان، از تخمه‌ها و مغزهای بو داده شده روی آتش مقدس استفاده می‌شود.
نکته جالب توجه، عدم استفاده از نمک در آجیل چهارشنبه‌سوری خراسان است، زیرا خراسانی‌ها نمک را نمادی از خوش‌یمنی نمی‌دانند.
۲- باسلوق؛ شیرینی مخصوص چهارشنبه‌سوری
باسلوق، شیرینی سنتی و دلپذیر چهارشنبه‌سوری، با مواد اولیه ساده و در دسترس آماده می‌شود. شما می‌توانید با صرف کمترین هزینه و بدون نیاز به تجهیزات خاصی مانند همزن برقی یا فر، این شیرینی خوشمزه و خانگی را به راحتی در طعم‌های مختلف درست کنید و از طعم بی‌نظیر آن لذت ببرید.
برای درست کردن باسلوق ابتدا باید آب و نشاسته را ترکیب کنید و بعد شکر و به مقدار کافی آب به آن اضافه کنید. مواد باسلوق را روی حرارت قرار دهید تا کمی غلیظ شوند.
در ادامه پودر ژلاتین را با آب ترکیب کنید، روی بخار کتری قرار دهید تا آماده شود و بعد آن را در قابلمه بریزید. بعد از چند دقیقه می‌توانید وانیل، کره و گلاب را به سایر مواد اضافه کنید و به هم زدن ادامه دهید تا باسلوق غلیظ و آماده شود.
۳- آش رشته
آش رشته یکی از خوشمزه‌ترین و جذاب‌ترین آش‌هایی است که برای مراسم‌ها مختلف آن را آماده می‌کنند. قطعا در میز پذیرایی یا سفره هر ایرانی در شب چهارشنبه‌سوری کاسه‌ای آش وجود دارد. برخی آش محلی شهر خود را طبخ می‌کنند و برخی آش رشته.
انتخاب آش رشته برای پخت در چنین مراسم‌هایی بدین صورت معنا می‌شود که با میل کردن آش رشته، رشته امور و مشکلات را به دست می‌گیرند و سال جدید را با برکت و موفقیت آغاز می‌کنند.
برای پختن آش رشته نخود، عدس و لوبیا را با آب در قابلمه بپزید، سپس آب و آب قلم را اضافه کنید و به جوش آورید. پیازها را خرد کنید و در روغن تفت دهید. سپس سیر، زردچوبه، نمک، فلفل و نعنا خشک را اضافه کنید و به قابلمه حبوبات بیفزایید.
سبزی‌ها را خرد کنید و به آش اضافه کنید، سپس کشک رقیق‌شده را بریزید و رشته آشی را به آن اضافه کنید. پس از پخت آش، ۵-۶ دقیقه استراحت دهید و با پیاز داغ، نعنا داغ و کشک تزیین کنید.
بیشتر بخوانید: غذای محلی مخصوص شب عید در شیراز
۴- رشته پلو
رشته پلو یکی از غذاهای قدیمی و خوشمزه ایرانی در شب چهارشنبه‌سوری و شب عید است که قدیمی‌ها معتقد بودند، خوردن این غذا در این روزهای مبارک موجب می‌شود تا سر رشته کارها را به دست بگیرند و به موفقیت‌های بیشتر در سال جدید دست پیدا کنند.
برای درست کردن رشته پلو، باید یک قابلمه آب جوش را همراه با مقدار کمی نمک و روغن روی حرارت قرار دهید. در ادامه برنج را اضافه کنید و برای چند دقیقه بجوشانید تا نیم پز شود.
سپس رشته‌ها را خرد کنید و در قابلمه بریزید. بعد از ۲ دقیقه ترکیب رشته و برنج را آبکش کنید. مقداری روغن در یک قابلمه بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید.
سیب زمینی‌های خرد شده را کف قابلمه بچینید و بعد رشته پلو را اضافه کنید و روی حرارت قرار دهید تا دم بکشد. در انتها این غذا را با کشمش سرو کنید. برای درست کردن رشته پلو می‌توانید از گوشت قلقلی، مرغ و عدس نیز استفاده کنید.
۵- مرصع پلو
از دیگر غذاهای پرطرفدار که در شب چهارشنبه‌سوری طبخ می‌شود و بسیار پرطرفدار است، می‌توان به مرصع پلو اشاره کرد. برای طبخ این غذا، ابتدا مرغ را همراه پیاز بپزید. سپس خلال بادام و پسته را در آب بخیسانید و خلال پرتقال را در آب و شکر بجوشانید.
خلال هویج، زرشک و کشمش را هر کدام جداگانه با کمی کره تفت دهید. برنج را آبکش کنید و مقداری از آن را با زعفران ترکیب کنید. در آخر همه مواد را به صورت لایه‌ای در ظرف مورد نظر سرو کنید.
۶- آجیل پلو
از دیرباز، طبخ غذاهای مفصل و متنوع با مخلفات زیاد نظیر آجیل پلو در چهارشنبه‌سوری رایج بوده است که نشان‌دهنده اهمیت این شب در فرهنگ ایرانی است. برای طبخ آجیل پلو، باید ابتدا برنج را خیس کنید.
پیاز را خرد کرده و در کمی روغن تفت دهید. سپس مرغ را به تکه‌های یکدستی برش دهید و به پیازها اضافه کنید تا رنگ آن تغییر کند. سپس برگ قیسی، خلال بادام، پسته و زرشک را به مرغ اضافه و با هم مخلوط کنید.
برنج نیم‌پز شده را به همراه مخلوط مرغ و آجیل لایه به لایه در قابلمه بریزید. اجازه دهید برنج به مدت ۴۰-۵۰ دقیقه دم بکشد. در نهایت، آجیل پلو را با پسته یا دانه‌های انار تزیین و سرو کنید.
۷- پلو هفت رنگ
از زمان قدیم طبخ پلو هفت‌رنگ، سنتی دیرینه در آیین چهارشنبه‌سوری، با هدف ایجاد برکت و فراوانی در سفره‌ها انجام می‌شد. این سنت، با انتخاب هفت نوع پلوی رنگارنگ و متنوع، نمادی از آرزوی رزق و روزی فراوان برای سال پیش رو بود.
در این میان، پلوهایی همچون آلبالو پلو، شوید پلو، عدس‌پلو، لوبیا پلو، زیره‌پلو، خرما پلو، کشمش‌پلو و رشته‌پلو، از جمله گزینه‌های محبوب بودند که هر خانواده بر اساس ذائقه و سلیقه خود، آن‌ها را انتخاب و طبخ می‌کرد.
مواد مورد نیازت رو از اُکالا بخر
۸- آش چهل گیاه یا گزنه (گیلان)
این آش نام‌های مختلفی دارد که در بیشتر شهرهای ایران آن را می‌پزند؛ اما در مازندران محبوبیت بیشتری دارد. گزنه یک گیاه کوهی بسیار مقوی و سالم است که برای مازندرانی‌ها حکم دارو دارد. برای طبخ آش گزنه، باید ابتدا حبوبات را خیس کرده و با چغندر بپزید.
سپس سبزیجات (گشنیز، جعفری و گزنه)، سیر و کدو حلوایی را خرد کرده و به حبوبات اضافه کنید. در ادامه، خمیر آرد گندم را آماده کرده و به شکل رشته برش دهید.
در نهایت ماست، نمک، زردچوبه و فلفل را به آش اضافه کرده و پس از جوشیدن، رشته‌ها را اضافه کنید. پس از چند دقیقه جوشیدن، آش آماده سرو است.
۹- سبزی پلو با ماهی (قزوین)
سبزی پلو با ماهی یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین غذاهایی قزوینی‌ها در شب چهارشنبه‌سوری است که به روش‌های مختلفی آن را طبخ می‌کنند. برای درست کردن این غذا، باید ابتدا برنج خیس کرده را آبکش کنید و همراه سبزی ریز شده در قابلمه بریزید تا دم بکشد.
ماهی را همراه آبلیمو، نمک، فلفل سیاه و زردچوبه مزه‌دار کنید، سپس در ترکیب آرد، نمک و زردچوبه بغلطانید. در تابه روغن بریزید و ماهی را سرخ کنید. در آخر سبزی پلو را در یک دیس بریزید و ماهی را در کنار آن سرو کنید.
۱۰- سوتی پلو (اردبیل)
سوتی پلو یا شیر پلو غذای اردبیلی‌ها برای شب چهارشنبه‌سوری است. اردبیلی‌ها این غذا را در کنار مرغ یا ماهی‌دودی طبخ می‌کنند. کوکو سبزی جز جدایی‌ناپذیر در کنار این غذا در شب چهارشنبه‌سوری است.
برای درست کردن این غذای خوشمزه، باید ابتدا برنج را خیس کنید و سپس آن را با شیر روی حرارت ملایم بپزید تا شیر کاملاً جذب برنج شود. سپس گلاب، زعفران و نمک را اضافه کرده و برنج را دم کنید.
در همین حین، خلال‌ها و کشمش را تفت دهید. پس از دم کشیدن برنج، آن را در ظرف سرو بریزید و با خلال و کشمش تزیین و نوش جان کنید.
۱۱- دلمه، آش رشته، سبزی پلو با ماهی (تهران)
تهرانی‌ها در شب چهارشنبه‌سوری، با طبخ غذاهایی چون آش رشته، سبزی‌پلو با ماهی و انواع دلمه‌ها، به استقبال بهار می‌روند. باور دیرین تهرانی‌های قدیم بر این بود که صرف غذاهای سبزی‌دار در این شب، موجب جذب شادابی، طراوت و تندرستی می‌شود.
۱۲- آش ابودردا (تهران، اصفهان)
آش ابودردا یا شفادهنده را بیشتر کسانی که بیمار دارند به نیت شفای بیمارشان و جذب سلامتی در این شب چهارشنبه‌سوری درست می‌کنند. طبق داستان‌ها و روایت‌های قدیمی در زمان پیامبر طبیبی با نان دردا وجود داشته که خوردن این آش را برای برخی بیماران تجویز می‌کرده و نام این آش را از نام آن طبیب برگرفته شده است.
برای طبخ این آش خوشمزه، باید ابتدا حبوبات را از شب قبل خیس کرده و جداگانه بپزید. پیاز را تفت داده و به همراه ادویه و سبزی آش، در قابلمه بریزید. آب جوش یا آب قلم اضافه کرده و پس از جوشیدن، حبوبات پخته را اضافه کنید.
پس از غلیظ شدن آش، کشک و رشته آش را اضافه کرده و پس از پخت رشته‌ها، آش را با کشک، نعنا داغ و پیاز داغ تزیین کنید.
بیشتر بخوانید: غذاهای مخصوص شب عید همدان
۱۳- خورشت شش انداز (گیلان، زنجان و شیراز)
خورشت شش‌انداز از شش ماده اصلی در ترکیباتش استفاده شده است. برخی آن را با نان و برخی با برنج سرو می‌کنند. این خورشت در شهرهای مختلف نیز به روش‌های متنوعی طبخ می‌شود.
برای درست کردن خورشت شش انداز، باید ابتدا بادمجان‌ها را سرخ کنید و کنار بگذارید. سپس پیاز و سیر را تفت داده و ادویه‌ها را اضافه کنید. گردو و رب انار را اضافه کرده و کمی تفت دهید. بادمجان‌های سرخ شده را به همراه آب جوش به مواد اضافه کرده و بگذارید خورشت جا بیفتد.
۱۴- خورشت قورمه سبزی (تبریز)
در تبریز خورشت قورمه سبزی را برای شام در شب چهارشنبه‌سوری طبخ می‌کنند. برای پخت این غذا، باید ابتدا لوبیا را برای یک شب در مقداری آب بخیسانید. پیاز را خرد کنید و در مقداری روغن تفت دهید. کمی زردچوبه و فلفل به آن بزنید و بعد گوشت را اضافه کنید.
لوبیا را به گوشت و پیاز اضافه کنید و مواد را برای چند دقیقه تفت دهید. سپس مواد قورمه سبزی را همراه با آب در قابلمه بریزید و برای چند ساعت بپزید تا خورشت شما آماده شود.
در این فرصت سبزی قورمه را خرد و در روغن سرخ کنید و به خورشت اضافه کنید. سپس اجازه دهید خورشت شما برای چند ساعت روی حرارت ملایم بجوشد و آماده شود.
۱۵- کوفته مخصوص (ارومیه)
ارومیه، شهری با سنت‌های دیرینه، در شب چهارشنبه‌سوری، عطر کوفته‌های محلی‌اش در خانه‌ها می‌پیچد. در این شب، قدیمی‌های شهر، با حفظ اصالت، کوفته‌های مخصوص خود را طبق دستور پخت‌های سنتی آماده و نوش جان می‌کنند.
در این مطلب از بخش آشپزی اکالا، شما را با مجموعه‌ای از خوراکی‌ها و غذاهای سنتی و مدرن چهارشنبه‌سوری آشنا کردیم. غذاهایی چون کشمش‌پلو، هویج‌پلو و شیرین‌پلو نیز از جمله گزینه‌های محبوب در سفره‌های این شب هستند.
خوشحال می‌شویم اگر شما هم غذاها یا خوراکی‌های مخصوص چهارشنبه‌سوری شهر خود را که از محبوبیت خاصی برخوردارند، در بخش نظرات با ما و دیگر علاقه‌مندان به اشتراک بگذارید تا این سنت‌های زیبا را حفظ و به نسل‌های آینده منتقل کنیم.
من سمانه هستم، پس از سال‌ها تلاش مستمر و حرفه‌ای در دنیای شیرینی‌پزی، آشپزی، تولید محتوا و عکاسی با افتخار و اشتیاق بی‌پایان این طعم‌های دلنشین را با شما به اشتراک می‌گذارم.
