مثلث برمودای ایران کجاست؟ رازی در دل کویرهای سمنان
راهنماتو- همزاد ایرانی مثلث برمودا در دل کویر ریگ جن قرار گرفته است؛ این بار قرار نیست اقیانوس ما را ببلعد، گودال‌هایی که با شن داغ کویر پنهان شده‌اند می‌توانند ترسناک‌ترین و مرموزترین نقطه سفر ما باشند. اما ماجرای این مثلث برمودا در دل سمنان چیست؟
به گزارش راهنماتو، نخستین بار در ۱۷ سپتامبر ۱۹۵۰ بود که ادوارد ون وینکل جونز از ناپدید شدن برخی از هواپیما‌های و کشتی‌هایی که بر فراز اقیانوس اطلس به پرواز آمده بودند در مجله میامی هرالد خبر داد که از همان زمان برای اولین بار مثلث برمودا بر زبان‌ها و ترس به دل ما افتاد. اگرچه احتمالا بسیاری از ما حتی کلاهمان هم سمت اقیانوس اطلس نمی‌افتد، اما رازهای سر به مهر جهان همواره محلی است برای کنجکاوی ما انسان‌ها چراکه مدام دوست داریم بدانیم و با کشف هر راز و پیدا کردن راه حلی برای آن از این کشف لذت ببریم.
حالا اما به ایران می‌آییم. اگرچه تصورمان از مثلث برمودا بخشی از اقیانوس آبی است، اما مثلث برمودای ایران در دل کویر قرار گرفته است و شباهت آن با مثلث برمودای معروف بلعیدن هر چیزی است که در حوالیش قرار گرفته است. اگرچه راز مثلث برمودای اقیانوس اطلس همچنان با پرسش‌های فراوانی همراه است، اما راز مثلث برمودای کویر ریگ جن در سمنان تا حدودی برملا شده که در ادامه به آن می‌پردازیم. البته ما در مسیر این مطلب از راهنمای سیر و سفر شما را رها نخواهیم کرد و جاهای دیدنی اطراف این مثلث برمودای مخوف را معرفی می‌کنیم.
کویر ریگ جن کجاست؟
کویر ریگ جن یکی از مرموزترین و کمتر شناخته‌شده‌ترین مناطق ایران است که در نواحی مرکزی کشور واقع شده و در ناحیه جنوب غربی دشت کویر گسترده شده است. این کویر پهناور، بین سه استان سمنان، اصفهان و یزد قرار دارد و مرز مشخصی ندارد، اما بیشتر مساحت آن در استان سمنان است. از نظر جغرافیایی، کویر ریگ جن بین شهرهای جندق، انارک، گرمسار و خور قرار دارد. این منطقه بخش مهمی از اکوسیستم بیابانی ایران است، اما به دلیل صعب‌العبور بودن، کمتر کسی از آن بازدید کرده است.
زیبایی‌های طبیعی کویر
طبیعت کویر ریگ جن ترکیبی از شن‌های روان، تپه‌های ماسه‌ای بلند، رسوبات نمکی، و نمکزارهای براق است که با هر بار تابش آفتاب، منظره‌ای متفاوت از خود به نمایش می‌گذارد. در برخی نقاط، برخان‌های بلند و بادساخته‌ای دیده می‌شوند که با وزش باد همواره در حال تغییر شکل‌اند. رنگ شن‌ها در طول روز از طلایی و نارنجی تا خاکستری متغیر است. همچنین شب‌های کویر با آسمانی پرستاره و هوایی شفاف، فرصتی عالی برای رصد ستارگان و عکاسی نجومی فراهم می‌کند. این تضاد بین روز و شب، گرما و سرما، سکوت و باد، جذابیت خاصی به این منطقه می‌دهد.
چرا به ریگ جن “مثلث برمودای ایران” می‌گویند؟
لقب “مثلث برمودای ایران” بیشتر از اینکه بر اساس شواهد علمی باشد، ریشه در باورهای محلی، افسانه‌ها و حوادث تاریخی دارد. همان‌طور که در اقیانوس اطلس، منطقه‌ای به نام مثلث برمودا به دلیل ناپدید شدن مرموز کشتی‌ها و هواپیماها معروف است، در ایران نیز کویر ریگ جن به‌خاطر گم شدن کاروان‌ها، حیوانات و حتی افراد محلی، به این نام شهرت یافته است. در گذشته، بسیاری از کاروان‌های شتر که از این منطقه عبور می‌کردند، هرگز به مقصد نمی‌رسیدند و اثری از آن‌ها یافت نمی‌شد. این موضوع باعث شکل‌گیری شایعات و ترس‌هایی شد که مردم آن را به حضور جن و نیروهای ماورایی نسبت می‌دادند.
سکوت کامل حاکم بر این منطقه و نبود مرجع بصری مشخص، موجب گم شدن حس زمان و جهت در افراد می‌شود. در ریگ جن صدا پژواک ندارد و همین، فضایی رازآلود و وهم‌آلود ایجاد کرده است. همچنین وزش مداوم بادها مسیرهای شنی را تغییر می‌دهد و ردپاها خیلی زود محو می‌شوند، در نتیجه بازگشت به مسیر اصلی تقریباً غیرممکن است. همه این عوامل باعث شده‌اند مردم لقب مثلث برمودای ایران را به این منطقه مرموز بدهند.
گودال‌های شنی مرموز: چرا در ریگ جن به‌وجود می‌آیند؟
یکی دیگر از پدیده‌های ترسناک ریگ جن، وجود گودال‌های شنی یا فروچاله‌هایی است که به‌نظر می‌رسد اجسام را “می‌بلعند”. این گودال‌ها در برخی موارد باعث گیر افتادن انسان‌ها یا خودروها شده‌اند و از دور ممکن است حتی به چشم نیایند. اما دلیل این پدیده بیش از آنکه به افسانه‌ها مربوط باشد، به ویژگی‌های زمین‌شناسی و اقلیمی منطقه باز می‌گردد.
در بسیاری از بخش‌های ریگ جن، زیر لایه خشک و ترک‌خورده سطح زمین، باتلاق‌های نمکی پنهان وجود دارد. این باتلاق‌ها شامل گل‌های نمکی نرم هستند که در ظاهر خشک به نظر می‌رسند، اما با وارد شدن وزن، ناگهان سطح نازک آن فرو می‌ریزد و فرد یا وسیله به درون آن کشیده می‌شود. همچنین وزش شدید باد در این منطقه باعث جابه‌جایی پیوسته شن‌ها شده و در برخی نقاط، شن‌های سست در گودال‌هایی جمع می‌شوند که پای انسان یا حیوان به‌راحتی در آن‌ها فرو می‌رود.
علاوه بر این، ساختار زمین‌شناسی خاص این منطقه – ترکیبی از ماسه، نمک، رس و لایه‌های رسوبی – مستعد فرسایش و ایجاد دهانه‌های فروریزشی است. اختلاف شدید دمای شب و روز نیز باعث ترک خوردن سطح زمین و تسریع در فرسایش لایه‌های زیرین می‌شود، که در نهایت گودال‌های بیشتری ایجاد می‌کند. این گودال‌ها شاید کار جن‌ها نباشند، اما ظاهرشان به اندازه‌ای مرموز است که باورش سخت است تنها حاصل طبیعت باشند.
تاریخچه کشف کویر
در گذشته، ریگ جن جزو نقاط ناشناخته نقشه ایران بود. در سال ۱۹۰۰، سون هدین، جغرافی‌دان و کاوشگر سوئدی، اولین کسی بود که در سفرهای خود به وجود این کویر اشاره کرد. او از آن با عنوان منطقه‌ای غیرقابل عبور یاد کرد. در دهه ۱۹۳۰، آلفونس گابریل، کاوشگر اتریشی نیز از حاشیه کویر عبور کرد، اما هیچ‌گاه وارد آن نشد. نخستین عبور مستند از دل کویر، در سال ۱۹۹۸ توسط علی پارسا و گروه کویرنوردی او انجام شد. این تیم با تجهیزات کامل و برنامه‌ریزی دقیق موفق شدند راهی از دل این کویر مرموز باز کنند و بخشی از رازهای آن را فاش کنند.
مسیرهای دسترسی و نحوه رسیدن
ریگ جن از طریق چند مسیر قابل دسترسی است، اما هیچ‌کدام از آن‌ها مسیر آسانی نیست. محبوب‌ترین مسیر، از شهر جندق در استان اصفهان آغاز می‌شود. از آنجا می‌توان وارد منطقه ریگزار شد. مسیر دیگر از سمت گرمسار و پارک ملی کویر می‌گذرد، اما ورود از این جهت نیازمند دریافت مجوز رسمی از سازمان محیط زیست است. جاده‌ای به طول ۷۰ کیلومتر به‌صورت خاکی و شنی در دل کویر کشیده شده، اما همچنان تنها با خودروهای آفرود و تیم‌های مجهز قابل عبور است. نبود علائم جاده‌ای، پوشش موبایل و ایستگاه‌های امدادی، ریسک سفر را بالا می‌برد.
شرایط اقلیمی ریگ جن
ریگ جن، اقلیمی بیابانی و خشک دارد که در آن بارش سالیانه بسیار ناچیز و تبخیر بالا است. دمای روز در تابستان ممکن است به بالای ۵۰ درجه سانتی‌گراد برسد و شب‌ها به‌خصوص در زمستان، تا صفر یا زیر صفر نیز کاهش یابد. این اختلاف دما، همراه با طوفان‌های شن و گرمای طاقت‌فرسا، باعث شده که تنها زمان مناسب برای سفر به ریگ جن، فصل پاییز (مهر و آبان) و اوایل بهار باشد. حتی در این زمان هم باید با تجهیزات مناسب و برنامه‌ریزی دقیق وارد منطقه شد.
بهترین زمان سفر به کویر ریگ جن
بهترین زمان برای سفر به کویر ریگ جن، فصل پاییز و زمستان، به‌ویژه از اوایل آبان تا اواسط فروردین است. در این بازه، دمای هوا معتدل‌تر بوده و شرایط اقلیمی برای طبیعت‌گردی، عکاسی و اقامت شبانه در کویر مناسب‌تر است. سفر در این فصول به‌دلیل کاهش شدت گرما و فراهم بودن امکان مشاهده آسمان صاف و پرستاره کویر، تجربه‌ای دلنشین و ایمن‌تر را برای گردشگران رقم می‌زند. در مقابل، سفر به این منطقه در فصل تابستان به علت دمای بسیار بالا و خطرات ناشی از گرمازدگی و کم‌آبی توصیه نمی‌شود. همچنین، در صورت سفر در بهار، اطلاع از وضعیت آب‌وهوایی و مسیرهای دسترسی، به‌ویژه پس از بارندگی‌ها، ضروری است.
تفریحات و جاذبه‌های گردشگری
بر خلاف بسیاری از کویرهای گردشگری ایران، ریگ جن مقصدی بکر و به‌دور از امکانات رفاهی یا تفریحی رایج است. در اینجا خبری از شترسواری، آفرود تفریحی یا کمپ‌های لوکس نیست. مهم‌ترین جاذبه این کویر، بکر بودن آن و تجربه‌ای متفاوت از سکوت، تنهایی و همزیستی با طبیعت بی‌رحم است. عکاسی از تپه‌های ماسه‌ای، رصد آسمان شب، کویرپیمایی، نقشه‌برداری، مطالعات زمین‌شناسی و اکوتوریسم علمی از جمله فعالیت‌هایی هستند که گردشگران ماجراجو به دنبال آن‌ها می‌روند. این کویر مناسب افرادی است که به دنبال چالش، هیجان و آرامش مطلق‌اند.
اقامت در اطراف ریگ جن
در اطراف ریگ جن، اقامتگاه‌های محدودی در شهرهای جندق، انارک، و خور وجود دارد که عمدتاً به شکل بوم‌گردی اداره می‌شوند. این اقامتگاه‌ها با امکانات ساده، محلی و سنتی، گزینه‌ای مناسب برای استراحت پیش از ورود به کویر هستند. برای شب‌مانی در خود کویر، تنها گزینه موجود کمپینگ است. اما کمپ زدن در دل کویر نیازمند تجهیزات کامل نظیر چادر حرفه‌ای، کیسه خواب مناسب دمای زیر صفر، سیستم‌های GPS، پاوربانک خورشیدی، و ذخیره کافی آب و غذا است. بدون راهنما یا تیم باتجربه، کمپینگ در ریگ جن به‌شدت خطرناک است.
نکات ایمنی در سفر به ریگ جن
سفر به ریگ جن باید کاملاً با برنامه‌ریزی و آمادگی قبلی انجام شود. چند نکته کلیدی ایمنی:
هیچ‌گاه به‌تنهایی به کویر نروید.
فقط با تورهای حرفه‌ای یا افراد باتجربه وارد منطقه شوید.
مسیر بازگشت و نقاط کلیدی باید از پیش در نقشه علامت‌گذاری شود.
باتلاق‌های نمکی می‌توانند باعث گیر افتادن خودرو شوند؛ از مسیرهای شناخته‌شده خارج نشوید.
تجهیزات کامل نجات و بقا، نقشه آفلاین، جی‌پی‌اس، قطب‌نما، پمپ آب، جک خودرو و لوازم تعمیر ضروری است.
همیشه بیش از نیاز، آب و غذا همراه داشته باشید (حداقل برای ۴ روز بیشتر از برنامه).
از قبل با اقوام یا دوستان هماهنگ کنید و هر روز موقعیت خود را اطلاع دهید.
