سفر سلامتی در پیشرفته‌ترین مرکز روماتیسم کشور • مجله تصویر زندگی
بیماریهای روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس یا نقرس، با درد و محدودیت حرکتی همراه هستند، اما تشخیص زودهنگام روماتیسم و درمان صحیح میتواند روند بیماری را متحول کند. در مرکز روماتیسم ایران، با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته تشخیصی (آزمایشگاه، سونوگرافی و MRI تخصصی مفاصل) و جدیدترین پروتکل‌های درمانی جهانی، علت دقیق بیماری شما شناسایی شده و برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده برای کنترل التهاب، کاهش درد و بازگشت به زندگی روزمره طراحی میشود. اینجا، متخصصان روماتولوژی با دانش به‌روز، همراه شما در مسیر درمان خواهند بود.
انواع بیماری های روماتیسمی
بیش از ۱۰۰ نوع مختلف از این نوع بیماری وجود دارد که بر اساس علت، محل درگیری و مکانیسم بیماری‌زایی دسته بندی می‌شوند. در ادامه به شرح مهم‌ترین و شایع‌ترین انواع روماتیسم می‌پردازیم:
۱. بیماریهای التهابی خودایمنی (Autoimmune Inflammatory Diseases)
مبنای اصلی: حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم بدن (به‌خصوص مفاصل و گاهی اندام‌های دیگر).
انواع مهم:
روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis – RA) :
شایع‌ترین بیماری التهابی مفاصلدرگیری قرینه مفاصل کوچک دست و پا (معمولاً)، همراه با درد، تورم، خشکی صبحگاهی طولانی.میتواند به ریه، قلب، چشم و عروق خونی آسیب بزند.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus – SLE) :
بیماری چندسیستمیدارای علائم بسیار متنوع از قبیل: راش پروانه‌ای روی صورت، حساسیت به نور، زخم دهان، درد و تورم مفاصل، درگیری کلیه، ریه، قلب، سیستم عصبی، کم‌خونی.
اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها (Spondyloarthropathies) :
گروهی از بیماری‌ها می باشد که ستون فقرات، مفاصل ساکروایلیاک (محل اتصال ستون فقرات به لگن) و گاهی مفاصل محیطی را درگیر می‌کنند و اغلب با ژن HLA-B27 مرتبط هستند.
اسپوندیلیت انکیلوزان (Ankylosing Spondylitis_AS):
التهاب پیشرونده ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک، منجر به خشکی و در نهایت جوش خوردن مهره‌ها (انکیلوز) میشود.
آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis – PsA) :
این بیماری در بیماران مبتلا به پسوریازیس (بیماری پوستی) رخ می‌دهد. درگیری مفاصل میتواند قرینه یا غیرقرینه باشد. درگیری انگشتان (dactylitis) و التهاب محل اتصال تاندون به استخوان (entesitis) نیز شایع است.
آرتریت واکنشی (Reactive Arthritis) :
معمولاً پس از عفونت دستگاه ادراری-تناسلی یا گوارشی رخ می‌دهد (مثل پس از سالمونلا یا کلامیدیا).
علائم: التهاب چشم (کونژنکتیویت یا یووئیت)، التهاب مجاری ادراری.
آرتریت وابسته به بیماری التهابی روده (Enteropathic Arthritis) :
همراه با بیماریهای کرون یا کولیت اولسراتیو رخ می‌دهد.
اسکلرودرمی (Scleroderma) :
اسکلرودرمی سبب سفت و ضخیم شدن پوست و بافت همبند می باشد که شامل دو نوع اصلی زیر است:
موضعی (Localized): محدود به پوست.سیستمی (Systemic Sclerosis – SSc): درگیری پوست و اندام‌های داخلی (ریه، کلیه، دستگاه گوارش، قلب). شامل پدیده رینود شدید.
سندرم شوگرن (Sjögren’s Syndrome):
سبب التهاب غدد برون‌ریز (به‌خصوص غدد بزاقی و اشکی) و منجر به خشکی چشم و دهان می شود.
سایر انواع بیماریهای التهابی:
میوزیت التهابی (Inflammatory Myositis): التهاب عضلات اسکلتی.درماتومیوزیت (Dermatomyositis): ضعف عضلانی + راش پوستی خاص (مثل راش گوتِرتون).پلی‌میوزیت (Polymyositis): ضعف عضلانی بدون راش مشخص.واسکولیت‌ها (Vasculitides): التهاب دیواره رگ‌های خونی
۲. بیماریهای دژنراتیو (تخریبی) مفاصل (Degenerative Joint Diseases)
مبنای اصلی بیماری های تخریبی مفاصل ساییدگی و پارگی غضروف مفصل و تغییرات استخوان زیرین می باشد.
انواع مهم:
استئوآرتریت (Osteoarthritis – OA) (آرتروز):
آرتروز شایع‌ترین بیماری مفصل در جهان است که در آن غضروف مفصلی به‌تدریج تخریب میشود. و بیشتر مفاصل تحمل‌کننده وزن (زانو، لگن) و مفاصل دست را درگیر می‌کند.
۳. آرتروپاتی‌های کریستالی (Crystal-Induced Arthropathies)
مبنای اصلی این نوع رسوب کریستال‌ها در مفصل و بافت اطراف و ایجاد التهاب حاد می باشد.
انواع مهم:
نقرس (Gout) :
نقرس ناشی از رسوب کریستال‌های مونوسدیم اورات (ناشی از اسید اوریک بالا) می باشد و میتواند حملات حاد بسیار دردناک، قرمز، داغ و متورم معمولاً در مفصل متاتارسوفالانژیال شست پا (Podagra). میتواند مزمن شود و توفوس (رسوبات زیرپوستی) ایجاد کند.
نقرس کاذب (Pseudogout) :
نقرس کاذب ناشی از رسوب کریستال‌های کلسیم پیروفسفات دی هیدرات است و حملات حاد شبیه نقرس دارد، ولی بیشتر زانو و مچ دست را درگیر می‌کند. در رادیوگرافی کلسیفیکاسیون غضروف مفصل (کندروکالسیینوزیس) دیده میشود.
۴. بیماریهای روماتیسمی مرتبط با عفونت (Infectious Arthritis)
مبنای اصلی: عفونت مستقیم مفصل یا واکنش التهابی بدن به عفونت در جای دیگر.
انواع:
آرتریت سپتیک (Septic Arthritis): عفونت باکتریایی (شایع‌ترین) یا قارچی مستقیم در مفصل. اورژانس پزشکی (احتمال تخریب سریع مفصل). مفصل بسیار دردناک، قرمز، داغ و متورم، تب.آرتریت ویروسی (Viral Arthritis): مانند هپاتیت B/C، پاروویروس B19، سرخجه، ایدز (HIV).آرتریت واکنشی (Reactive Arthritis) : یک واکنش التهابی غیرمستقیم به عفونت در جای دیگر بدن.
۵. بیماریهای بافت نرم (Soft Tissue Rheumatic Disorders)
مبنای اصلی: التهاب یا آسیب ساختارهای اطراف مفاصل (تاندون‌ها، رباط‌ها، بورس‌ها، عضلات).
انواع مهم:
تاندینیت (Tendinitis): التهاب تاندون (مثل تاندینیت روتاتور کاف شانه، تنیس البو، گلفر البو).بورسیت (Bursitis): التهاب بورس (کیسه‌های حاوی مایع که اصطکاک را کاهش می‌دهند) (مثل بورسیت اوله کرانون، بورسیت تروکانتریک).فاشئیت پلانتار (Plantar Fasciitis): التهاب رباط کف پا.اپیکوندیلیت (Epicondylitis): همان تنیس البو یا گلفر البو.فیبرومیالژیا (Fibromyalgia): یک سندرم درد مزمن گسترده همراه با حساسیت نقاط خاص، خستگی شدید، اختلال خواب و مشکلات شناختی (“فیبرو فاگ”). التهاب واضح مفصل وجود ندارد.
۶. بیماریهای روماتیسمی کودکان (Pediatric Rheumatic Diseases)
مبنای اصلی: بیماریهای التهابی یا خودایمنی که در کودکی شروع می‌شوند.
انواع مهم:
آرتریت ایدیوپاتیک جوانان (Juvenile Idiopathic Arthritis – JIA): اصطلاح چتری برای انواع مختلف آرتریت مزمن التهابی در کودکان زیر ۱۶ سال. انواع اصلی شامل: اولیگوآرتیکولار، پلی‌آرتیکولار (فاکتور روماتوئید مثبت یا منفی)، سیستمیک (بیماری استیل)، پسوریاتیک، وابسته به انتزیت و … میشود.لوپوس اریتماتوز سیستمیک جوانان (Juvenile SLE)درماتومیوزیت جوانان (Juvenile Dermatomyositis)اسکلرودرمی جوانان (Juvenile Scleroderma)بیماری کاوازاکی (Kawasaki Disease)
۷. سایر بیماریهای مهم
پلی‌میالژی روماتیکا (Polymyalgia Rheumatica – PMR): درد و خشکی شدید در شانه‌ها، گردن و لگن در افراد بالای ۵۰ سال. اغلب همراه با آرتریت تمپورال است.پوکی استخوان (Osteoporosis): اگرچه به طور سنتی جزو بیماریهای روماتیسمی دسته‌بندی نمی‌شود، اما به دلیل ارتباط نزدیک با شکستگی‌ها و دردهای اسکلتی و اینکه اغلب توسط روماتولوژیست‌ها مدیریت میشود، ذکر آن مهم است. کاهش تراکم و کیفیت استخوان، افزایش خطر شکستگی.استئونکروز (Avascular Necrosis – Osteonecrosis): مرگ سلول‌های استخوانی به دلیل اختلال خونرسانی. میتواند مفصل ران، زانو، شانه را درگیر کند.سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (Complex Regional Pain Syndrome – CRPS): درد مزمن شدید معمولاً پس از آسیب، همراه با تغییرات پوستی، تعریق و تورم در اندام.
تشخیص روماتیسم
تشخیص روماتیسم یک فرآیند پیچیده و چندمرحله‌ای است که نیاز به ترکیب تاریخچه پزشکی دقیق، معاینه فیزیکی کامل، آزمایش‌های تخصصی خون و روش‌های تصویربرداری دارد. هیچ آزمایش واحدی قادر به تشخیص قطعی تمام بیماریهای روماتیسمی نیست و تفسیر نتایج باید توسط متخصص روماتولوژیست انجام شود. در ادامه مراحل و آزمایش‌های کلیدی توضیح داده می‌شوند:
مراحل اصلی تشخیص روماتیسم:
تاریخچه پزشکی (Medical History):
پرسش درباره علائم (درد، تورم مفاصل، خشکی صبحگاهی، خستگی، تب، راش پوستی).مدت زمان علائم (حاد یا مزمن).الگوی درگیری مفاصل (قرینه/غیرقرینه، مفاصل کوچک/بزرگ).سابقه خانوادگی بیماریهای خودایمنی.وجود بیماریهای همراه (عفونت‌های اخیر، بیماریهای پوستی مثل پسوریازیس).
معاینه فیزیکی (Physical Examination):
بررسی مفاصل برای شناسایی تورم، گرمی، قرمزی و محدودیت حرکتی.ارزیابی خشکی صبحگاهی (مدت زمان لازم برای بهبود پس از بیدار شدن).
جستجوی علائم خارج مفصلی:
راش‌های پوستی (مثل راش پروانه‌ای در لوپوس).ندول‌های زیرپوستی (در RA).علائم التهاب چشم یا دهان خشک (در سندرم شوگرن).پدیده رینود (تغییر رنگ انگشتان در سرما).ضعف عضلانی (در میوزیت).
آزمایش‌های خون تشخیصی (Serological Tests):
از جمله: CRP، ESR، CBC، RF، Anti-CCP،ANA، ANCA، aPL، CK، HLA-B27 و …..
این آزمایش‌ها برای شناسایی التهاب، اتوآنتی‌بادی‌ها و نشانگرهای خاص بیماری استفاده می‌شوند:
روش‌های تصویربرداری (Imaging):
۱.رادیوگرافی ساده (X-ray):
برای شناسایی تخریب مفصل، تنگی فضای مفصلی، استئوفیت (در آرتروز) یا فرسایش استخوانی (Erosions در RA). استفاده میشود.
محدودیت: تغییرات در مراحل اولیه بیماری دیده نمی‌شوند.
۲. سونوگرافی مفاصل (Musculoskeletal Ultrasound):
برای شناسایی التهاب غلاف سینوویال، افیوژن مفصلی و ضخیم شدن سینوویوم استفاده میشود و قادر به دیدن فرسایش استخوانی زودرس (قبل از رادیوگرافی) می باشد.
سونوگرافی راهنمای دقیقی برای تزریق داخل مفصلی یا آسپیراسیون مایع مفصلی است.
۳. ام‌آرآی (MRI):
کاربرد:
ارزیابی التهاب سینوویال، ادم استخوان زیرغضروفی و فرسایش‌های استخوانی.تشخیص زودهنگام اسپوندیلیت انکیلوزان (التهاب مفاصل ساکروایلیاک).بررسی درگیری بافت‌های نرم (تاندون‌ها، عضلات).
۴. سی‌تی اسکن (CT Scan):
برای ارزیابی دقیق‌تر تخریب استخوانی و تغییرات ستون فقرات استفاده میشود.
تست‌های تکمیلی:
آسپیراسیون مایع مفصلی (Arthrocentesis)کشیدن مایع مفصلی برای آنالیزشمارش سلولی (افزایش گلبول سفید در التهاب).کشت میکروبی (تشخیص آرتریت سپتیک).شناسایی کریستال‌ها (اورات در نقرس / CPPD در نقرس کاذب).بیوپسی کلیه در لوپوس با درگیری کلیوی.بیوپسی پوست در واسکولیت یا اسکلرودرمی.بیوپسی غدد بزاقی در سندرم شوگرن.
درمان روماتیسم در سال‌های اخیر با ظهور داروهای هدفمند و فناوری‌های نوین تحول چشمگیری داشته است. این پیشرفت‌ها به ویژه برای بیماران مقاوم به درمان‌های سنتی، امیدبخش بوده‌اند. در ادامه مروری بر جدیدترین رویکردهای درمانی در روماتولوژی ارائه میشود:
۱. داروهای بیولوژیک پیشرفته (Beyond TNF Inhibitors)
داروهای هدفمند علیه مولکول‌های خاص التهاب:
مهارکننده های IL-6 (Interleukin-6):
مثال: توسیلیزوماب (Tocilizumab)، ساریلوماب (Sarilumab).کاربرد: درمان روماتیسم مفصلی (RA)، آرتریت ایدیوپاتیک جوانان (JIA).مکانیسم: مهار اینترلوکین-۶ (سیتوکین محرک التهاب).
مهارکننده‌های IL-17 (Interleukin-17):
مثال: سکوکیوماب (Secukinumab)، ایکسیکیزوماب (Ixekizumab)، برودالوماب (Brodalumab).کاربرد: پسوریازیس پوستی/مفصری (PsA)، اسپوندیلیت انکیلوزان (AS).دارای اثر بخشی بالا در کنترل علائم پوستی و مفصلی.
مهارکننده‌های IL-23/IL-12:
مثال: اوستکینوماب (Ustekinumab)، گوسلکوماب (Guselkumab)، ریسآنکیزوماب (Risankizumab).کاربرد: پسوریازیس مفصلی (PsA)، بیماری کرون.
مهارکننده های BAFF/BLyS:
مثال: بلیموماب (Belimumab).کاربرد: لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) (اولین داروی تایید شده برای لوپوس در ۵۰ سال اخیر.مکانیسم: مهار فاکتور تحریک‌کننده سلول‌های B.
۲. مهارکننده های کیناز جانوس (JAK Inhibitors)
مکانیسم: مهار مسیر سیگنالینگ JAK-STAT (مسیر داخل سلولی انتقال پیام‌های التهابی).
داروهای تایید شده:
توفاسیتینیب (Tofacitinib)، باریسیتینیب (Baricitinib)، آپاداسیتینیب (Upadacitinib)، فیلغوتینیب (Filgotinib).
کاربرد:
درمان روماتیسم مفصلی (RA) مقاوم به داروهای سنتی.درمان پسوریازیس مفصلی (PsA)، اسپوندیلیت انکیلوزان (AS)، کولیت اولسراتیو.مزیت: مصرف خوراکی (برخلاف تزریقی بودن اغلب بیولوژیک‌ها).هشدار: افزایش خطر عفونت‌ها (خصوصاً زونا) و لخته‌خونی (در دوزهای بالا).
۳. درمان‌های هدفمند برای لوپوس (SLE)
داروهای جدید تایید شده:
آنتیف (Anifrolumab): مهارکننده اینترفرون نوع I (محرک کلیدی در لوپوس).ووکاتور (Voclosporin): برای لوپوس نفریتیس (درگیری کلیه).
۴. درمان‌های نوین برای اسکلرودرمی (Scleroderma)
نیونتندان (Nintedanib):داروی ضدفیبروز برای مهار پیشرفت فیبروز ریوی (عارضه کشنده اسکلرودرمی).ریلوزوک (Riluzole): در حال تحقیق برای کاهش فیبروز پوستی.
۵. سلول درمانی و ژن‌درمانی (تحقیقات پیشرفته)
CAR-T Cell Therapy : حذف سلول‌های B خودایمن با مهندسی سلول‌های T بیمار. این درمان نتایج امیدوارکننده ای در موارد شدید SLE و اسکلرودرمی نیز داشته است.مهارکننده های اپی ژنتیک: هدفگیری تغییرات ژنتیکی که در بیماری‌زایی نقش دارند.
جمع بندی
امروزه با پیشرفت‌های انقلابی در پزشکی ، از درمان‌های هدفمند مولکولی تا تکنیک‌های شخصی‌سازی شده ، دردهای دیروز به امیدهای فردا تبدیل می‌شوند. ما با شما قدم به قدم پیش می‌رویم: هر داروی نوین، هر تمرین هوشمند، و هر دستاورد کوچک در مسیر بهبودی، گامی است به سوی پس گرفتن زندگی از چنگال بیماری. به بدن خود اعتماد کنید، به علم امیدوار باشید، و بدانید که شما تنها نیستید؛ هم‌اکنون هزاران مفصل در سراسر جهان با درمان‌های پیشرفته دوباره به رقص زندگی بازگشته‌اند. فردایی روشن‌تر در انتظار شماست.
در مرکز روماتیسم ایران، با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فناوری‌های تشخیصی کشور، ریشه بیماریهای روماتیسمی تا سطح مولکولی ردیابی میشود ! از تشخیص مولکولی دقیق با آزمایش‌های ژنتیک پیشرفته، آنالیز اتو آنتی‌بادی‌ها و تصویربرداری نسل جدید تا شناسایی زودهنگام آسیب‌های مفصلی، ما مسیر درمانی شما را بر پایه دقیق‌ترین داده‌های علمی بنا می‌نهیم. اینجا هر نشانه‌ی مرموز، پاسخی روشن می‌یابد!
