واکاوی اهرمهای اقتصاد محصور شده روسیه / پوتین چگونه اروپا را دور زد؟
امروز ریتم اقتصاد روسیه کند شده و تقریبا به حالتی ایستا رسیده است. ماه ژوئیه، تولید ناخالص داخلی این کشور فقط 0.4 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشت؛ دادههای لحظهای نیز داستان مشابهی را روایت میکنند.
به گزارش تجارت نیوز، اسکات بسنت، وزیر خزانهداری ایالات متحده، اخیراً از استعارهای برای توصیف وضعیت جنگ روسیه و اوکراین استفاده کرد. او گفت: «ما درگیر مسابقه هستیم. رقابت میانِ مدت زمانی که ارتش اوکراین میتواند مقاومت کند در برابر مدت زمانی که اقتصاد روسیه قادر به ایستادگی است.» او اشاره کرد که تحریمهای سختتر غرب، از جمله تعرفههایی که کشورهای خریدار نفت از روسیه را هدف قرار میدهند، باعث خواهد شد که اقتصاد روسیه به «فروپاشی کامل» برسد و در نتیجه ولادیمیر پوتین مجبور به نشستن پای میز مذاکره شود.
میزان آسیبپذیری روسیه
سیاستهای غرب موجب شده که روسیه هدف تحریمهای سختی قرار بگیرد. اتحادیه اروپا 18 بسته از تحریمها را اعمال کرده و در تاریخ 19 سپتامبر کمیسیون اروپا بسته نوزدهم را روی میز قرار داده است. آمریکا نیز بیش از 5 هزار فرد و نهاد روس را در لیست محدودیتهایش تعریف کرده است.
با این حال پیشبینیها درباره فروپاشی اقتصاد روسیه به واسطه فازهای اعمالی بارها و بارها اشتباه از آب درآمده است. پس از رکود کوتاه در سال 2022، اقتصاد روسیه در دو سال بعد از آن رشد چشمگیری داشت. امروز ریتم اقتصاد مسکو کند شده و تقریبا به حالتی ایستا رسیده است.
ماه ژوئیه، تولید ناخالص داخلی این کشور نیز فقط 0.4 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشت؛ دادههای لحظهای نیز داستان مشابهی را روایت میکنند. شاخصی که از نظرسنجی مدیران خرید به دست آمده نشان میدهد که فعالیتهای این شرکتها برای چند ماه تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش یافته است. رشد سود شرکتها ضعیف شده و بر بازار بورس فشار وارد کرده است، همزمان دستمزدهای واقعی نیز کاهش یافتهاند. سیاستمداران و مقامات نظارتی یکدیگر را سرزنش کرده و توپ را در زمین هم میاندازند. در چنین شرایطی بهطور قطع میتوان گفت که جشن اقتصادی سالهای 2023-24 به پایان رسیده است.
استراتژی روسیه دیگر جواب نمیدهد!
به نوشته اکونومیست، افزایش هزینههای دولت به ارزش 5 درصد از تولید ناخالص داخلی در سال 2023 در سال جاری روند کاهشی تجربه میکند. دیگر شاهد افزایش هزینهها صرف شده برای زیرساختها و مجتمع نظامی-صنعتی نیستیم. همزمان سیاستهای پولی نیز تاثیرگذار است. در سالهای 2023 و 2024، بانک مرکزی نرخ بهره را به شدت افزایش داد تا از تورم جلوگیری کند. هزینههای بالای وامگیری موجب شده تا پسانداز کردن پول در قیاس با هزینه کردن آن به صرفهتر باشد. درست است که تولید نفت، کالایی که تحت تحریمهای زیادی از سوی غرب قرار دارد، در حال کاهش است. اما از ژانویه تا مارس، روسیه 96 میلیارد دلار کالا صادر کرد که عمده آنها محصولات مرتبط با نفت بودند. این در حالی است که این رقم در سال 2022 به میزان 155 میلیارد دلار ثبت شد.
با این حال، تحولات در حوزه اقتصادی می تواند به تبیین چرایی کندی اقتصاد روسیه کمک کند. از ابتدای سال جاری، روبل تقویت شده؛ گزارهای که باعث کاهش بازدهی فروش در خارج میشود. قیمت جهانی نفت پایین است و هزینههای بالای وامگیری باعث میشود که استخراج آن دشوارتر باشد.
آخرین تیر ترکش اروپا
اتحادیه اروپا قصد دارد شرکتهایی را که با خرید نفت تحریمها را نقض خواهند کرد را مجازات کنند. با این حال، تجربه نشان داده که تحریمها، به هر شکلی که طراحی شوند، ممکن است چندان مورد توجه قرار نگیرند. صنعت ترانشیپ پویا، که کالاها را از طریق کشورهای ثالث غیرهمپیمان از غرب به روسیه منتقل میکند، نظارتها را دشوار کرده است. همانطور که گلدمن ساکس تاکید دارد، در حالی که اتحادیه اروپا تلاش میکند واردات محصولات ساختهشده با نفت خام روسیه را ممنوع کند، عدم رعایت تحریمها میتواند چالشبرانگیز باشد زیرا صادرات چندگانه و دید محدود بر ورودی نفت پالایشگران پیچیدگیهایی در ردیابی منبع نفت ایجاد میکند. این در حالی است که در برخی موارد، روسیه برای اجتناب از انتقال بینالمللی پول، به مبادله کالا با شرکای تجاری خود روی آورد.
از همین رو شاید خواستههای اروپا در ارتباط با روسیه به زودی محقق نشود. اگرچه اقتصاد روسیه درگیر رکود است، اما روند کاهشی آن هنوز به بازار کار منتقل نشده است. دستمزدهای واقعی در بالاترین سطح قرار دارند. بیکاری در پایینترین سطح قرار گرفته و برخلاف نگرشهای ناامیدکننده در سراسر اقتصادهای غربی، روسها به ندرت به واسطه شرایط اقتصادیشان نگرانیها را تجربه میکنند. حال اگر آمریکا و اروپا میخواهند متحد خود (اوکراین) را در این رقابت پیروز ببینند، باید شرایط بهتری برای او فراهم کنند.
