سالروز شهادت رئیسعلی دلواری در ۱۲ شهریور؛ قهرمانی که استعمارگری پیر را به زانو درآورد
«رئیسعلی دلواری» مبارز مشروطه‌خواه و بزرگمردی بود که در جنگ جهانی اول،هدایت قیام جنوب در تنگستان و بوشهر علیه نیروهای انگلیس را بر عهده داشت و درراستای حفاظت از ایران، استعمار پیر را به زانو درآورد.
به گزارش ایرنا، رییسعلی دلواری سال ۱۲۶۳ در روستای دلوار از توابع تنگستان دیده بهجهان گشود. پدر وی زائیر محمد کدخدای دلوار بود که بعدها به معین‌الاسلامملقبشد. تنگستان منطقه‌ای کوهستانی در جنوب شرقی بوشهر است و از جنوب دشتستانبوشهر تا ساحل دریا امتداد دارد. تنگستان شامل تنگستان شمالی به مرکزیت اهرم وتنگستان ساحلی به مرکزیت دلوار است.
با شروع نهضت مشروطیت، رییسعلی از جمله پیشگامان مشروطه‌خواه در جنوب ایران شد. او با همراهی دیگر مشروطه‌خواهان، بوشهر را از حاکمیت استبداد قاجاریهخارج کرد. رییسعلی در دوران دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار علیه حکومت وی درجنوب دست به اسلحه برد و در سال ۱۲۸۷ به درخواست ملاعلی تنگستانی وسیدمرتضی مجتهد اهرمی که مخالف استبداد شاه قاجار بود، بوشهر را از سلطه شاهقاجار آزاد کرد و حدود ۹ ماه شهر را در کنترل داشت.
وی همچنین در کشاکش جنگ جهانی اول و در حمله انگلیسی‌ها به بوشهر، رشادتبسیاری از خود نشان داد. ماجرا از این قرار بود که در سال ۱۹۱۴میلادی در آغاز جنگجهانی اول نیروهای انگلیس جنوب ایران را در معرض هجوم قرار دادند و کشتی‌هایجنگی آنها در مقابل بوشهر لنگر انداختند. نیروهای اشغالگر به‌تدریج قصد اشغالبوشهر و نواحی ساحلی اطراف را داشتند.
در واقع باید گفت بوشهر برای انگلیس به عنوان بندری تجاری و به لحاظ جغرافیایسیاسی در منطقه خلیج فارس با اهمیت تلقی می‌شد. حضور آلمان در بوشهر که در آنزمان با بریتالیا در جنگ بود، بهانه‌ای به دست داد تا آنها این شهر را اشغال کنند. انگلیس مقامات کنسول آلمان را دستگیر کرد که این اقدام اعتراض ایران را در پیداشت، به همین دلیل رئیسعلی دلاوری با کسب تکلیف از علماء در اوایل رمضان سال۱۳۳۳ خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیروهای انگلیسی آماده کرد.
کسب تکلیف از علما
انگلیسی‌ها بسیار تلاش کردند تا رئیسعلی را با پول بخرند و مبلغ ۴۰ هزار پوند به اوپیشنهاد دادند اما او بدون توجه به اینگونه پیشنهادها، در نامه‌ها و تلگراف‌های متعددبه تهران، شیراز، بوشهر، کربلا و نجف به دولتمردان سیاسی و مجتهدان، نارضایتی خودرا از حضور انگلیس در منطقه اعلام می‌کرد و از این عالمان یعنی آیت الله سید عبدالحسین لاری، سیدعبدالله مجتهدی بلادی بوشهری و آیت الله شیخ محمدحسین برازجانی برای جهاد و قیام علیه قوای انگلیس کسب تکلیف می‌کرد. سرانجاممرحومبرازجانی، تصویری از حکم جهاد را که مراجع شیعه از نجف اشرف ارسال کردهبودند به ضمیمه حکم خود مبنی بر جهاد با کفار انگلیسی و جلوگیری از رخنه آنها بهبنادر جنوب، لزوم همکاری خوانین این مناطق و بسیج مردم مسلمان برای رفتن بهمیدان جنگ را صادر می‌کند.
رویارویی با انگلیسی‌ها
به دنبال اعلان جهاد از طرف علما و مجتهدان، رئیسعلی و دیگر مبارزان تنگستانی ودشتی به قوای انگلیسی مستقر در بوشهر حمله کردند. نیروهای اطلاعاتی بریتانا در یکاقدام بی‌سابقه و غیرقانونی، کنسول آلمان در بوشهر را به همراه دو تن از ماموران یکشرکت تجاری آلمان به اتهام جاسوسی علیه انگلیس بازداشت و به هندوستان تبعیدکردند. این عمل نقض آشکار بی‌طرفی و حتی استقلال ایران بود، به همین دلیل نیزخشم علماء، مردم، خوانین و در راس همه رئیسعلی را برانگیخت و او را وا داشت تا برشدت مبارزه علیه انگلستان بیفزاید.
رئیسعلی در یورش‌های شبانه ضربات و تلفات موثری بر انگلیسی‌ها وارد آورد. در یکیاز این شبیخون‌ها که در دوم رمضان سال ۱۳۳۳ رخ داد؛ وی دو تن از افسران بلندپایهانگلیسی را به همراه یازده نفر سرباز هندی از پای درآورد. نیروهای رئیسعلی بدونتلفات برگشتند. این پیروزی بیش از آنکه اهمیت نظامی داشته باشد، اهمیت سیاسی وروانی داشت. این اقدام وحشت مردم از انگلیس را کم کرد و سبب شد ابهت ایندشمن پرآوازه در اذهان شکسته شود. اقدام رئیسعلی برای دولت بریتانیا غیرقابلتحمل بود و سبب شد، سرفرماندهی نیروهای انلگیسی در شرق نیروهای آماده اعزامبه بغداد را که تعدادشان ۲ هزار نفر بود؛ برای مقابله و حمله به پایگاه رئیسعلی(روستای دلوار) به بوشهر فراخواند.
شهادت
رئیسعلی که پیشاپیش از حمله به دلوار آگاهی داشت، بلافاصله اقدام به تخلیه دلوار وعقب‌نشینی تاکتیکی به کوه‌های اطراف منطقه‌ای معروف به کلات بوجیر کرد. سربازانمتجاوز انگلیسی و هندی هنگامی وارد دلوار شدند که تقریبا روستا خالی از سکنه بود. آنها خشمگینانه شروع به گلوله باران منازل مسکونی و قطع نخل‌های دلوار کردند. رئیسعلی در همان شب با ۴۰۰ نفر از نیروهای خود به قوای انگلیسی شبیخون زدند و ۶۰نفر از نیروهای متجاوز از جمله یک ژنرال بلندپایه را از پای درآوردند و همین امر سببپیروزی وی در جنگ شد. پس از این جنگ رئیسعلی به حملات شبانه خود به بوشهر وپادگان انگلیسی‌ها افزود و با همفکری دیگر خوانین منطقه طرح حمله سراسری بهبوشهر و آزادسازی آن‌را پی ریخت. در گیرو دار تدارک این حمله بود که در سال ۱۳۳۳هنگامی که او قصد شبیخون به عمارت سفید سبزآباد را داشت، در محلی به نام تنگکصفر از پشت مورد اصابت گلوله یکی از همراهان خائنش قرار گرفت و در ۳۴ سالگی بهشهادت رسید. پیکر وی ابتدا در روستای کله‌بند به خاک سپرده، اما مدتی بعد بنا بهوصیتش به نجف اشرف برده و در قبرستان وادی السلام دفن شد.
۱۲ شهریور سالروز شهادت دلواری، به دلیل مجاهدت‌های این مبارز نامدار با مصوبهشورای عالی انقلاب در سال ۱۳۸۹ به نام روز ملی مبارزه با استعمار نامگذاری شدهاست.
کتاب در رثای دلوار
نبرد رئیس علی به قلم بهمن پگاه راد، تاج سر کرانه نوشته محمد ولی‌زاده، نقشآیت‌الله مجاهد برازجانی در قیام شهید رئیسعلی دلواری از سید ابوالحسن حسینی،رئیسعلی دلواری با عنوان فرعی تجاوز نظامی بریتانیا و مقاومت جنوب از قاسم یاحسینی، رئیسعلی دلواری از سیروس فتحی، سردار خلیج فارس از محمد نصیری، حبیب‌الله زحمتکش، دامی برای صیاد از مهدی میرکیایی، دلاور دلوار از علی باباجانی،تکسوار دلوار از نیلوفر مالک و شهید رئیسعلی دلواری نماد غیرت دینی به قلم حسین نامور کتاب هایی است که درباره این مبارزه مشروطه خواه به چاپ رسیده است.
دلیران تنگستان
دلیران تنگستان، مجموعه‌ای تلویزیونی تاریخی دربارهٔ مبارزه دلواری و یارانش درتنگستان، دشتی، دشتستان و بوشهر در جنوب ایران در مقابل امپراتوری بریتانیا است. این سریال در ۱۴ قسمت و در طول دو سال از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ به کارگردانی همایون شهنواز و تهیه‌کنندگی ملک‌ساسان ویسی ساخته شده است.
دلاوری از دلوار، حماسه رئیسعلی دلواری، خیری و حماسه‌ساز بوشهر عناوینمستندهایی است که تاکنون برای شهید دلواری ساخته شده است.
