آشنایی با پهپاد انتحاری شاهد ۱۳۶: قاتل آرامکو و کابوس سامانه‌های پدافندی
ارسال شده توسط: علیرضا قادرمیهنی 18 شهریور 1403 ساعت 22:05
یکی از مهم‌ترین تجهیزات نظامی ایران، پهپاد انتحاری شاهد 136 است که ملقب به قاتل آرامکو شده و کابوس سامانه‌های پدافندی است.
جنگ کوتاه و تأثیرگذار ایران و اسرائیل با پرتاب صدها پهپاد، ده‌ها موشک کروز و بالتسیک به خاک این رژیم اشغالگر آغاز شد اما خیلی زود خاتمه یافت. یکی از مهم‌ترین دلایل عقب نشینی رژیم صهیونیستی، رعب و وحشتی بود که قوای نظامی ایران در دل دشمن انداخت.
همزمان با پایان یافتن حمله ایران به اسرائیل، رسانه‌های خبری سراسر دنیا راجع به یکی از مهم‌ترین عناصر ایجاد ترس در دل دشمن، صحبت کردند. همه جا صحبت از پهپادی بود که با قیمت ارزان و به صورت انبوه در خاک ایران تولید می‌شود و می‌تواند در مقیاس عظیم، علیه نیروهای دشمن استفاده شود و سامانه‌های پدافندی را اشباع کند.
معرفی پهپاد انتحاری شاهد 136
شبی که جمهوری اسلامی تصمیم گرفت مستقیم از خاک کشور به دل تل آویو موشک پرتاب کند، صدای صدها پهپاد شاهد 136 از غرب کشور به گوش می‌رسید. دشمن می‌دانست که حضور گسترده پهپادهای انتحاری می‌تواند دردسرساز شود و به همین خاطر با همکاری چندین کشور در منطقه، اقدام به سرنگونی آن‌ها کرد.
شاهد 136 که یکی از مهمات‌های سرگردان محسوب می شود و مثل ابابیل 2 انتحاری است، در شرکت هسا واقع در استان اصفهان تولید شده است. شاید بتوان گفت اولین بار، حوثی‌های یمن از این پهپاد انتحاری، علیه تأسیسات نفتی عربستان در آرامکو استفاده کردند و به همین خاطر است که به شاهد 136، لقب قاتل آرامکو داده‌اند.
پهپاد هارپی اسرائیل
علیرغم این که یمن از این مهمات سرگردان در سال 2019 استفاده کرد، از سال 2021 به خدمت ارتش ایران درآمد و در یک رزمایش استفاده شد. یک سال بعد و در جریان تهاجم روسیه به اوکراین، تعداد زیادی از این پهپاد به مسکو صادر شد تا علیه دشمن روس‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. روس‌ها از این مهمات انتحاری در سال 2022، علیه اوکراین استفاده کردند.
اسرائیل یک پهپاد انتحاری به نام هارپی دارد که بارها از آن علیه اهدافی در سوریه استفاده شده و برخی نمونه‌های سالم به دست نیروهای جمهوری اسلامی رسیده است. با این اوصاف می‌توان حدس زد که شاهد 136، نمونه مشابه پهپاد هارپی اسرائیل بوده و با الگو از آن ساخته شده است.
یک نسخه دیگر از این پهپاد با نام شاهد 131 تولید شده که اندازه کوچک‌تری دارد. هدف اصلی شاهد 136 به عنوان یک مهمات سرگردان، حمله به اهداف ثابت در زمین است و توانایی حمله به اهداف متحرک را نخواهد داشت، چرا که سیستم ناوبری آن متفاوت طراحی شده است.
بیشتر بخوانید:
با سامانه موشکی باور ۳۷۳ ایران آشنا شوید
شباهت‌های بین شاهد 131 با 136 زیاد است و فقط در اندازه با یکدیگر تفاوت دارند. پیشرانه پیستونی این پهپاد انتحاری یک MADO MD-550 است که توانایی تولید 50 اسب بخار قدرت دارد و کپی مهندسان ایرانی از موتور لیمباخ آلمان به حساب می‌آید. موتور در عقب تعبیه شده و با نیروی محرکه‌ای که تولید می‌کند، پهپاد را به جلو می‌راند.
حداکثر سرعتی که شاهد 136 می‌تواند داشته باشد، 185 کیلومتر در ساعت است. همچنان نمی‌دانیم که برد این مهمات سرگردان چقدر است اما برآوردها نشان می‌دهد که بین 1000 تا 2500 کیلومتر برد دارد. سقف پروازی تا 4 کیلومتر عنوان شده و گفته‌اند، شاهد 131 دارای حداکثر برد 900 کیلومتر است.
شاهد 136 بر فراز اوکراین
پهپاد ارزان قیمت شاهد 136، مجهز به یک کلاهک انفجاری قدرتمند با وزن تقریبی 36 تا 50 کیلوگرم شده و وزن کلی پهپاد 200 کیلوگرم است. به عقیده برخی از کارشناسان، کلاهک انفجاری این مهمات سرگردان، عملکرد بهتری در مقایسه با گلوله توپخانه 155 میلی متری دارد.
مشخصات فنی شاهد 136
برای پرتاب پهپادها از یک قفسه 5 عددی که روی کامیون نصب می‌شود، استفاده خواهد شد. نحوه پرتاب شاهد 136 به صورت افقی بوده و از یک بوستر کمکی بهره می‌گیرد. از روی لاشه پهپادهایی که روسیه به اوکراین پرتاب کرده بود، معلوم شد که در ساخت این مهمات انتحاری از برخی قطعات آمریکایی و چینی استفاده شده است.
به گزارش منابع اوکراینی، مرکز کنترل و هدایت شاهد 136 و مغز متفکر این مهمات سرگردان، پردازنده کامپیوتری Altera است که در ایالات متحده ساخته می‌شود. به نظر می‌رسد ایران موفق شده تحریم‌ها را دور بزند و از قطعات آمریکایی برای اهداف نظامی بهره بگیرد.
راکت کمکی برای پرتاب
این پهپاد نه مجهز به سیستم هدایت کنترل همزمان شده و نه دوربین اپتیکی برای هدایت شدن دارد، اما به جای این دو، از یک سیستم ناوبری اینرسی ساده به همراه یک سیستم جی پی اس غیرنظامی برای ناوبری استفاده می‌کند. سیستم اینرسی شاهد 136 باعث می‌شود تا ایجاد اختلال روی آن تبدیل به کاری دشوار شود.
بالاتر گفتیم که حوثی‌ها یک حمله علیه تأسیسات نفتی آرامکو در عربستان با استفاده از پهپادهای شاهد 136 انجام دادند، اما نظر بازرسان سازمان ملل مخالف این باور است. به اعتقاد آن‌ها، 25 پهپاد شلیک شده به عربستان سعودی در سال 2019، از سوی پایگاه نظامی امیدیه ایران بوده و حوثی‌ها فقط مسئولیت حمله را بر عهده گرفته‌اند.
جالب است بدانید که از این مهمات سرگردان نباید برای انهدام اهداف نظامی استفاده کرد، زیرا کند، بزرگ و پر سروصدا است. صدای این پهپاد شبیه دستگاه چمن‌زنی یا روشن شدن موتور سیکلت است! به عقیده سربازان اوکراینی، شاهد 136 شبیه موتور پرنده است. کارشناسان معتقدند که از این پهپاد برای حمله به اهداف غیرنظامی استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
معرفی سامانه پدافند هوایی سوم خرداد ایران
هزینه ساخت شاهد 136
گفتیم که قیمت این پهپاد انتحاری ساخت ایران، نسبتا ارزان بوده و برای هر فروند از آن حدود 20 تا 50 هزار دلار هزینه می‌شود. شاید فکر کنید که 50 هزار دلار برای ما ایرانی‌ها پول زیادی است، اما باید در نظر داشت که یک پهپاد پنجاه هزار دلاری می‌تواند خسارات چند صد هزار دلاری بزند.
علاوه بر این قیمت هر موشک زمین به هوایی که باید برای سرنگونی این مهمات سرگردان مصرف شود، بیشتر از قیمت پهپاد خواهد بود. اگر از شاهد 136 به صورت گروهی در یک حمله استفاده شود، می‌تواند منجر به تخریب سامانه‌های پدافندی شده و آن‌ها را از کار بیندازد.
شاهد 136 روسیه
روسیه در سال 2022 طی یک قرارداد، 2400 فروند پهپاد انتحاری شاهد 136 از ایران خریداری کرد تا از آن‌ها علیه اهداف خود در اوکراین استفاده کند. به گزارش برخی منابع، نسخه روسی این مهمات سرگردان مجهز به سیستم ناوبری ماهواره‌ای GLONASS شده است.
روس‌ها از این پهپادها علیه زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین مثل نیروگاه‌ها استفاده کردند و علیرغم این که 85 درصد آن‌ها توسط سامانه‌های پدافندی این کشور رهگیری و منهدم شدند، بعضی نمونه‌ها توانستند به هدف برخورد کنند.
سابقه حضور شاهد 136
حضور گسترده پهپادهای شاهد 136 پیش از حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل، به 13 سپتامبر 2022 میلادی باز می‌گردد. در تاریخ مذکور، تصاویری از بقایای یک هواپیمای بدون سرنشین روسی منتشر شد. فرمانده تیپ 92 توپخانه اوکراین، رودیون کولاهین، خاطرنشان کرد که پهپادهای شاهد 136 در جریان یک ضد حمله به خارکف، موفق شده‌اند چهار هویتزر و دو نفربر BTR را نابود کنند.
10 روز بعد از ضد حمله خارکف، روس‌ها تعداد بیشتری از این مهمات سرگردان را روانه شهر اودسا کردند و تصاویر و ویدیوهای زیادی در کانال‌های تلگرامی منتشر شد. اوکراینی‌ها از روی سروصدای زیاد شاهد 136، موفق شده بودند آن‌ها در آسمان کشف کنند اما تلاش آن‌ها برای سرنگونی پهپادها با سلاح کلاشینکف، بی‌نتیجه ماند.
دو روز بعد و در تاریخ 25 سپتامبر، ویدیوهای بیشتری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد روس‌ها از تعداد زیادی پهپاد انتحاری علیه اودسا و دنیپرو استفاده کرده‌اند. سلاح‌ها و مهمات زیادی برای سرنگونی آن‌ها به کار رفت.
همچنین در 5 اکتبر 2022، یک فروند شاهد 136، راهی پادگان میزبان سربازان تیپ مکانیزه 72 واقع در بیلا تسرکوا شد که به ادعای سربازان اوکراینی، صدای آن‌ها از از کیلومترها آن طرف‌تر شنیده می‌شده است.
به گزارش منابع اوکراینی، برای سرنگونی هواپیماهای بدون سرنشین روسیه از جنگنده میگ 29 استفاده شده که موفقیت آمیز بوده است. در تاریخ 13 اکتبر همان سال، یک فروند MiG-29 در جریان رهگیری و انهدام یک پهپاد، سقوط کرد. علت سقوط این بود که پهپاد دقیقا در نزدیکی جنگنده منفجر شد و آسیب جدی به کابین خلبان وارد کرد.
بیشتر بخوانید:
از ناو هواپیمابر شهید باقری سپاه چه می‌دانیم + ویدیو
نبرد اکتبر و از کار انداختن شبکه برق اوکراین
روسیه تصمیم گرفت در اکتبر 2022 میلادی، با تعدادی از پهپادهای انتحاری شاهد 136 به زیرساخت‌های انرژی و شبکه برق کی یف، حمله کند. اوکراین نیز برای مقابله با حملات گسترده روس‌ها از هواپیماهای بدون سرنشین Geran-2 استفاده کردند.
صبح روز 17 اکتبر بود که کی یف، مورد حمله موشکی روسیه قرار گرفت. سامانه‌های دفاع هوایی اوکراین سعی می‌کردند با آتش زمینی و سیستم‌های پدافندی، جلوی هجوم بی‌امان پهپادها را بگیرند اما به نظر می‌رسد عملیات آن‌ها چندان موفقیت آمیز نبوده است.
گزارش‌ها حاکی از این است که تعدادی مهمات سرگردان به برخی مکان‌ها از جمله دفاتر Ukrenergo اصابت کرده و همچنین برخی از زیرساخت‌های انرژی را از کار انداخته است. به گفته نخست وزیر اوکراین، حملات 17 اکتبر روسیه به زیرساخت‌های انرژی حیاتی در سه منطقه ضربه زد و در نتیجه آن، برق صدها شهر و روستا قطع شد.
در هر نبردی که از پهپادهای شاهد استفاده شود، پیروز میدان، شاهد 136 است. سامانه‌های پدافندی برای درگیری با این طیف از مهمات‌های سرگردان و سرنگونی آن‌ها باید از انواع و اقسام موشک‌های زمین به هوا با قیمت‌های گران استفاده کنند که به صرفه و اقتصادی نیست.
از طرف دیگر هنگام حمله شاهد 136، کشور متخاصم نمی‌تواند ساکت بنشیند و باید از خود دفاع کند و هزینه‌اش را بپردازد. فرض کنید ایران یک فروند شاهد 136 را به سوی اسرائیل پرتاب می‌کند و آن‌ها برای مقابله از یک موشک IRIS-T استفاده می‌کنند. هزینه تولید پهپاد ایران 20 هزار دلار است حال آن که برای تولید یک موشک IRIS-T باید 430 هزار دلار هزینه کرد. پژوهش‌ها نشان داده، اوکراین برای سرنگونی پهپادهای روسیه، 28.14 میلیون دلار هزینه کرده است.
چالش‌های سرنگونی شاهد 136
به گزارش برخی از خلبانان اوکراینی، پهپاد انتحاری شاهد 136، به شدت کند است و در ارتفاع پایین پرواز می‌کند. این مهمات سرگردان به قدری کوچک است که میگ 29 نمی‌تواند آن را شناسایی کند. به اعتقاد یک خلبان اوکراینی، تصویر راداری پهپاد شبیه یک کامیون در جاده است.
هواپیماهای این کشور برای انهدام پهپادها باید از توپ 30 میلی متری استفاده کنند. یک چالش مهم پیش روی خلبان‌ها این است که باید هنگام انهدام آن‌ها، خطر آسیب به کلاهک جنگی شاهد 136 را ارزیابی کنند. هواپیماهای بدون سرنشینی که در شب پرواز می‌کنند، امکان رهگیری کمتری نسبت به روز دارند.
خلبان در روز می‌تواند موقعیت پهپاد را شناسایی کرده و تعیین کند که آیا بر فراز یک منطقه پرجمعیت است یا خیر، اما در شب، باید به جی پی اس تکیه کند. سقوط یک مهمات سرگردان بر فراز یک منطقه غیرنظامی، آسیب‌های زیادی به بار می‌آورد. ارزیابی خسارت نیز یکی از چالش‌های خلبانان هنگام سرنگونی پهپاد است.
بیشتر بخوانید:
این پهپاد عجیب چینی حتی از روی آب هم تیک آف می‌کند
شاهد 136 جدید
در مهر ماه 1402 شمسی، ایران از یک فروند پهپاد شاهد 136 رونمایی کرد که مجهز به موتور مینی جت است. با در نظر گرفتن پیشرانه جدید می‌توان گفت که سرعت آن در مقایسه با موتور پیستونی بیشتر بوده و به احتمال زیاد می‌تواند تا 400 کیلومتر بر ساعت حرکت کند. (حداکثر سرعت نسخه قبلی 185 کیلومتر در ساعت بود) با افزایش سرعت، رهگیری دشوارتر شده ولی برد آن کاهش می‌یابد، زیرا منبع سوخت آن بزرگ‌تر نشده است.
شاهد 136 در یک نگاه
طول: 3.5 مترطول بال: 2.5 متروزن: 200 کیلوگرموزن کلاهک: 36 تا 50 کیلوگرمموتور: MADO MD-550 پیستونیقدرت موتور: 50 اسب بخارحداکثر سرعت: 185 کیلومتر در ساعتبرد: 1000 تا 2500 کیلومترسقف پروازی: 4 کیلومتر در گجت نیوز بخوانید: نگاهی به سامانه پدافند هوایی آذرخش ایران + مشخصات با پهپاد انتحاری ابابیل ۲ ساخت ایران آشنا شوید با نخستین موشک پرسه زن جهان آشنا شوید؛ موشک ۳۵۸ ساخت ایران روسیه به خرید خودروهای زرهی چینی روی آورده است
