علت کاهش قد کودکان ایرانی در نیم قرن اخیر

رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران می گوید: تغذیه نامناسب و زیاد نشستن در کودکان ایرانی رشد استخوان ها و مفاصل آنها را محدود می کند. این عوامل باعث شده تا قد کودکان ایرانی نسبت به 50 سال قبل کاهش یابد، البته اجرای طرح توزیع شیر در مدارس در سال های اخیر قد کودکان ایرانی را یک سانتی متر افزایش داده است.

به گزارش ایرنا، ایرج عبداللهی از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی گفت: دانش آموزان به دلیل مضرات استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی مانند موبایل برای حمل وسایل مدرسه خود از کیف اداری استفاده نکنند. گوشی و تبلت برای کودکان و نوجوانان هشدار می دهد و در مورد اثرات استفاده بیش از حد از این وسایل بر استخوان ها و ماهیچه های کودکان و نوجوانان هشدار می دهد. بخش اول این مصاحبه به شرح زیر است:

فصل مدارس به زودی شروع می شود. یکی از شکایات رایج دانش آموزان و نوجوانان درد و مشکلات اسکلتی- عضلانی است. یکی از مقصران اصلی این مزاحمت ها کوله پشتی های غیراستاندارد هستند. به نظر شما یک کوله پشتی استاندارد چه ویژگی هایی دارد؟

اولاً، اگر کیف دانش آموز به طور متقارن حمل نشود، فشار بیشتری به یک طرف ستون فقرات وارد می کند تا طرف دیگر. بنابراین استفاده از کیف های اداری برای دانش آموزان توصیه نمی شود و دانش آموزان نباید از این کیف هایی که در یک طرف بدن حمل می شوند استفاده کنند. باید از کوله پشتی یا کوله پشتی متقارن استفاده کنند تا فشاری به ستون فقرات به خصوص در ناحیه شانه و گردن وارد نشود.

اما این کوله پشتی ها باید ویژگی هایی نیز داشته باشند. اول اینکه سبک است. مارک و جنسش مهم نیست ولی کوله پشتی باید خالی باشه و سنگین نباشه. کوله پشتی را باید با توجه به سایز کودک خریداری کرد و به کودک نوپا توصیه نمی کنیم که کوله پشتی بزرگی را روی دوش خود داشته باشد.

دوم اینکه کمربند و قسمتی که روی شانه قرار می گیرد پهن باشد. زیرا اگر این کمربند تنگ باشد فشار زیادی به شانه و شانه دانش آموز وارد می کند. اما اگر کمربند پهن باشد، وزنه به صورت متقارن روی ستون فقرات کودک قرار می گیرد.

ویژگی سوم که از همه مهمتر است، سنگین نبودن محتویات کیف است. زیرا اگر کیف سنگینی را روی دوش کودک بگذاریم، او مجبور است دائماً عضلات خود را در حالت انقباض نگه دارد، در نتیجه پس از مدت کوتاهی دچار درد در ناحیه گردن، کتف و شانه می شود; بنابراین کوله پشتی مدرسه باید سبک، متقارن و متناسب با قد کودک باشد.

هنگام خرید کیف حتما توجه داشته باشید که کیف گران قیمت به معنای خوب بودن آن نیست. بلکه کیفیت آن مهم است; یعنی سبک باشد، با توجه به قد فرد، محتویات آن سنگین نباشد و کمربند پهن باشد.

آیا توصیه خاصی به مسئولان مدرسه و والدین دارید؟

توصیه ما ایجاد هماهنگی بین خانواده و اولیای مدرسه است. اجازه ندهید کودک 7، 8، 10 ساله با خود 10 کتاب و دفتر داشته باشد. خانواده ها و اولیای مدرسه باید به گونه ای هماهنگ شوند که برخی از کتاب هایی که واقعاً نیازی به بردن هر روز دانش آموز به خانه ندارند در همان مدرسه بماند. کوله پشتی را فقط باید هنگام رفتن به مدرسه استفاده کرد و در سایر موارد مدرسه باید مکانی داشته باشد که بچه ها بتوانند کوله پشتی خود را بگذارند تا دانش آموزان مجبور نباشند در ساعات مدرسه کوله پشتی خود را حمل کنند. همچنین توصیه می کنم مسئولان مدرسه در صورت داشتن امکانات از وسایل آموزشی تصویری استفاده کنند تا کودک مجبور نباشد همه کتاب هایش را با خود حمل کند.

یک متخصص طب فیزیکی گفت: 25 درصد دانش آموزان ایرانی ناهنجاری های اسکلتی عضلانی دارند. آیا این را تایید می کنید؟

بله متاسفانه این درست است و این تعداد هر روز در حال افزایش است.

علت یا علل چیست؟

سبک زندگی کم تحرکی، تغذیه نامناسب، اضافه وزن و کم تحرکی از دلایل شیوع گردن درد، کمردرد و مشکلات زانو در کودکان است. بین 20 تا 25 درصد کودکان ایرانی مشکلات اسکلتی عضلانی دارند.

آیا این آمار نسبت به دهه های قبل افزایش می یابد؟

بله شاید در گذشته مثلاً 30-40 سال پیش این رقم 10 درصد بود. اما به دلیل سبک زندگی و رژیم غذایی نامناسب، اکنون 40 درصد کودکان و نوجوانان ما اضافه وزن دارند و همین چاقی، کم تحرکی و استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی مانند تبلت و تلفن همراه باعث رشد نامناسب استخوان بندی کودکان ما شده است. مراجعه به پزشک و شکایت از درد کمر و گردن برای کودکان بین 12 تا 15 سال بسیار رایج است. 40 سال پیش این مشکلات کم بود.

شایع ترین بیماری اسکلتی عضلانی در بین دانش آموزان ایرانی چیست؟

شایع ترین اختلالات مربوط به قوس کف پا است که به آن صافی کف پا می گوییم. حدود 20 تا 25 درصد از کودکان این مشکل را دارند. در نتیجه این مشکل در بسیاری از موارد با افزایش سن برطرف می شود و فرد بهبود می یابد و نیازی به درمان ندارد. مشکل بعدی انحرافات زانو از جمله پروناتور یا زانو ضربدری است. مشکل دیگر مشکلات ستون فقرات، درد گردن و شانه است. بر این اساس، آنها رایج ترین در بین دانش آموزان هستند.

علت این ناهنجاری ها چیست؟

مشکل صافی کف پا و انحراف زانوها بیشتر ژنتیکی است. فقط بین 10 تا 15 درصد از این موارد نیاز به درمان دارند و بقیه با گذشت زمان بهبود می یابند. اما مشکلات ستون فقرات مربوط به سبک زندگی است. این بدان معناست که فرزندان ما همیشه در حالت خمیده هستند که این وضعیت نامناسبی است.

میزهای مدرسه نیز استاندارد نیستند و اکثر آنها ارتفاع مناسبی ندارند. یعنی ارتفاع مکانی که دانش آموزان با نیمکت می نشینند بسیار کم است. در نتیجه کودکی که می خواهد یاد بگیرد باید همیشه در وضعیت مستعد قرار گیرد. این حالت خمیده باعث افزایش قوس های گردن و پشت می شود. در نتیجه عضلات پشت، گردن و کمر در انقباض مداوم هستند. همه اینها باعث انحنای تدریجی ستون فقرات و ایجاد نقاط درد در عضلات پشت و گردن می شود.

برای حل این مشکلات اسکلتی عضلانی در دانش آموزان چه راه حلی پیشنهاد می کنید؟

ابتدا استفاده از وسایل الکترونیکی را محدود کنید. در بسیاری از کشورها، از جمله انگلستان، استفاده از این وسایل برای کودکان دبستانی ممنوع است، به این معنی که دیگر اجازه ندارند این وسایل را به مدرسه بیاورند. دانش آموزان دبیرستانی فقط مجاز به حمل تلفن همراه خود در تعطیلات هستند. در کشور ما خود خانواده ها مجبورند این ابزار را به صورت محدود در اختیار دانش آموزان قرار دهند.

گام دوم این است که دانش آموزان تحرک بدنی داشته باشند و ورزش کنند. متأسفانه همین کم تحرکی و بازی های الکترونیکی دلیلی است که کودکان بیشتر وقت خود را در حالت نشسته می گذرانند. در حالی که کودکان و نوجوانان باید ورزش کافی داشته باشند تا رشد استخوان ها، مفاصل و ماهیچه ها به درستی انجام شود. این بدان معناست که باید دائماً به مفاصل آنها وزن و فشار وارد شود، اما اگر این کار انجام نشود، مفاصل کودکان و نوجوانان ضعیف می شود; بنابراین کودکان و نوجوانان باید زمانی را به بازی های بدنی و ورزش اختصاص دهند. این نشستن زیاد در کودکان رشد استخوان ها و مفاصل آنها را محدود می کند.

نکته سوم بحث تغذیه است. هنگام غذا دادن به دانش آموزان باید بسیار مراقب باشید. مصرف چربی ها و کربوهیدرات ها باید به حداقل برسد و برخلاف موادی که برای رشد سیستم اسکلتی عضلانی کودکان ضروری است، به مقدار کافی به بدن برسد.

این غذاهای ضروری کدامند؟

موادی مانند لبنیات و شیر برای به دست آوردن کلسیم و مواد معدنی مختلف و همچنین سبزیجات برای تامین ویتامین های لازم برای سلول های بدن. لازم به ذکر است که رژیم غذایی باید بیشتر از قند و چربی حاوی پروتئین، مواد معدنی و ویتامین باشد. از غذاهای فرآوری شده مانند کلمچه، سوسیس و پیتزا نیز باید به مقدار بسیار کم استفاده شود.

متاسفانه تغذیه نامناسب و نشستن زیاد در کودکان ایرانی رشد استخوان ها و مفاصل آنها را محدود کرده است. این عوامل باعث شده تا قد کودکان ایرانی نسبت به 50 سال پیش کاهش یابد. البته شنیدم چند سال پیش طرحی در مدارس اجرا شد که به دانش آموزان شیر رایگان می دادند. خوشبختانه اجرای این طرح در سال های اخیر منجر به افزایش یک سانتی متری قد کودکان ایرانی شده است.

برخی معتقدند که انسان تنها موجودی است که پس از کودکی شیر می نوشد و شیر برای سلامت بدن از جمله استخوان ها چندان مفید نیست. نظر شما چیست

من مخالفم افرادی هستند که به دلیل وجود برخی مواد در شیر هنگام نوشیدن شیر دچار نوعی حساسیت می شوند. شیر باید به مقدار مناسب مصرف شود، نه زیاد. البته در طب سنتی بحث هایی تحت عنوان گرمی و سردی غذا مطرح می شود که چندان پایه علمی ندارد. شیر و ماهی و مرغ را سرد و گوشت قرمز را گرم می دانند و می گویند غذای سرد کمتر بخور. هیچ مبنای علمی دقیقی ندارند.

شیر و سایر محصولات لبنی و میوه ها و سبزیجات بهترین منابع مواد معدنی و ویتامین ها هستند. اگر فرد با وجود مصرف این مواد همچنان کمبود دارد، بنا به تشخیص پزشک ممکن است نیاز به استفاده از یک سری مکمل ها مانند کلسیم باشد. اما افرادی که به شیر حساسیت ندارند می توانند از این ماده غذایی به مقدار مناسب استفاده کنند. البته مانند سایر غذاها در مصرف شیر و فرآورده های شیری نباید زیاده روی کرد و مصرف 2 لیوان شیر در روز مشکلی ندارد.