چرخش 360 درجهای پوتین / چرا روسیه از تمدید توافق هستهای New START حمایت میکند؟
سیستم پیشنهادی «گنبد طلایی» که ترامپ مطرح کرده، نگرانیهای رهبران روسیه درباره دفاع موشکی ایالات متحده افزایش داده است، زیرا این فناوری بهطور قابل توجهی از دهه 1980 پیشرفت کرده است.
به گزارش تجارت نیوز، به شکل غیرمنتظرهای، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه اخیرا اعلام کرده که این کشور از تمدید توافقنامه کنترل تسلیحات هستهای استراتژیک New START که قرار است فوریه 2026 منقضی شود، برای یک سال دیگر حمایت خواهد کرد. سخنگوی کرملین، دیمیتری پسکوف، اعلام کرد که اگر این توافق منقضی شود، ما در آستانه وضعیتی خواهیم بود که ممکن است بدون هیچگونه سند دوجانبهای درباره ثبات و امنیت استراتژیک، رها شویم که البته این امر از منظر جهانی با خطرات زیادی همراه خواهد بود.
همزمان پوتین در بیانیهای که در تاریخ 22 سپتامبر منتشر شد، خاطرنشان کرد: «برای جلوگیری از بروز مسابقه تسلیحاتی استراتژیک جدید و حفظ یک خط قابل قبول از پیشبینیپذیری و بازدارندگی، در این بازه زمانی پرتلاطم، حفظ وضعیت موجودی که تحت New START ایجاد شده، منطقی است. بر این اساس، روسیه آماده است تا محدودیتهای کمی مرکزی توافق را برای یک سال دیگر، پس از 5 فوریه 2026، رعایت کند.»
پشت پرده چرخش 360 درجهای پوتین
پوتین مدعی است که ایالات متحده باید با پذیرش همین سیاست در خصوص نظارت بر محدودیتهای New START برای استقرار تسلیحات برای یک سال دیگر موافقت کند. محدودیتهایی که به احتمال زیاد شامل تعداد کل کلاهکها و پرتابگرهایی میشود که هر دو طرف طبق سقف تعریف شده در توافق New START با 1550 کلاهک عملیاتی و 700 پرتابگر مستقر کردهاند. پوتین همچنین ایالات متحده و متحدانش را مسئول تضعیف ثبات استراتژیک دانست، که به وضوح به حمایتهای نظامی ناتو از مقاومت اوکراین در برابر جنگ روسیه اشاره داشت.
به باور ناظران علاقه ناگهانی پوتین به قطعی کردن تعهداتش درباره تمدید New START ممکن است به چند عامل مختلف مرتبط باشد. نخست، تغییر موضع دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده در مورد جنگ اوکراین شاید زمینه را برای چنین چرخشی هموار کرد. ترامپ در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد که پیروزی اوکراین امکانپذیر است. این در حالی است که ماه گذشته، ترامپ بستههای جدیدی از تسلیحات پیشرفته متعارف را به کییف ارسال کرده، که بسیاری از آنها توسط متحدان ناتو تامین شدهاند.
از منظری دیگر این احتمال را نیز باید لحاظ کرد که روسیه به زمان بیشتری برای بررسی برنامههای نوسازی هستهای استراتژیک خود نیاز دارد، بهویژه در حوزه فناوریهای نوظهور برای سلاحهای هایپرصوت، پهپادها، هوش مصنوعی، جنگ سایبری، لیزرها و سلاحهای متعارف دوربرد.
گنبد طلایی و نگرانیهای روسیه
گروهی بر این باورند که روسیه ممکن است به دلیل تهدیدات غرب درباره تحریمهای اقتصادی بیشتر و پیشبینی فشار مالی بر منابع خود، نوسازی هستهایاش را در اولویت قرار داده باشد و با این همه این نکته را باید لحاظ کرد که پوتین در اعلامیه خود به منافع ایالات متحده در سیستم دفاع موشکی اشاره کرده است.
در دوران جنگ سرد، ابتکار دفاع استراتژیک رونالد ریگان رئیسجمهوری وقت شوروی را به شدت نگران کرد. دیدگاه ریگان فراتر از فناوریهای موجود برای دفاع موشکی استراتژیک ترسیم شد و روسایجمهور بعدی اهداف این برنامه را اصلاح کردند. اما حالا، سیستم پیشنهادی «گنبد طلایی» که ترامپ مطرح کرده، نگرانیهای رهبران روسیه درباره دفاع موشکی ایالات متحده افزایش داده است، زیرا این فناوری بهطور قابل توجهی از دهه 1980 پیشرفت کرده است.
وزارت دفاع ایالات متحده موظف به توسعه و استقرار سیستمهای دفاع موشکی جامع است که شامل رهگیرهای فضایی برای ردیابی و نابود کردن موشکهای بالستیک در مراحل اولیه یا پس از تقویت آنها است. به گفته پوتین، تلاش ایالات متحده برای استقرار سیستم مشابه گنبد طلایی یک اقدام «بیثباتکننده» خواهد بود که «تلاشهای ما برای حفظ وضعیت موجود در زمینه تسلیحات استراتژیک تهاجمی را بیاثر میکند.» در این صورت، روسیه «بهطور مناسب واکنش نشان خواهد داد.»
بررسی تهدیدات و فرصتها برای روسیه
روسیه به وضوح زمان میخواهد تا بررسی کند که آیا برنامههای ایالات متحده برای نوسازی تسلیحات تهاجمی و دفاعی تهدیدی اساسی برای بازدارندگی هستهای استراتژیک روسیه به شمار میآید یا خیر. از یک سو، روسیه به پتانسیل علم و فناوری ایالات متحده برای برآورده کردن انتظارات برنامهریزان دفاعی و ایجاد قابلیتهای جدید برای رقابت نظامی در فضا احترام میگذارد.
برنامه فضایی نظامی ایالات متحده همچنین به واسطه رقابت با چین تقویت شده است، بازیگری که قصد دارد در مسیر سلطه بر فضاهای تجاری و نظامی از ایالات متحده پیشی بگیرد. چین همچنین آرزو دارد که بهعنوان یک ابرقدرت هستهای سوم، در کنار ایالات متحده و روسیه قرار گیرد. همکاری نظامی میان روسیه و چین، فشار بیشتری برای نوسازی نیروهای هستهای استراتژیک ایالات متحده و تحقیق و توسعه برای دفاع ضد موشکی استراتژیک اعمال میکند.
ضرورت تمدید توافق New START
در میانه چالشهای سیاسی و فناورانه، ایالات متحده و روسیه میتوانند و باید بر سر تمدید یکساله New START توافق کنند. یکی از مسائل، این است که آیا پروتکلهای نظارت که روسیه در سال 2023 معلق کرده، مجدداً برقرار خواهند شد، در حالی که کرملین اعلام کرده که همچنان محدودیتهای کمی تسلیحات و پرتابگرهای موجود در پیمان را رعایت خواهد کرد.
اگر پوتین به تمدید یکساله New START پایبند باشد، رژیم نظارت و تایید نیز باید در دستور کار قرار گیرد. اینکه آیا تحولات جنگ اوکراین بر همکاری در زمینه کنترل تسلیحات هستهای تاثیر خواهد گذاشت، فعلا غیرقابل پیشبینی است. با این حال، ارزش ذاتی حفظ کانالهای مستمر فعال در حوزه هستهای با ارزش است حتی در مواجهه با شکستهای دیگر.
