آهنگسازی که طغیان کرد: تولیدات موسیقی بی‌کیفیت ۲۴ ساعته، قربانی شرایط اقتصادی!
آهنگساز و رهبر ارکستر «نوای آفتاب» با اشاره به شرایط نامناسب بازار تولید موسیقی گفت: حمایت اقتصادی در این زمینه وجود ندارد و هنرمندان مجبور هستند با تولیدات ۲۴ ساعته درآمد کسب کنند، در این شرایط آثار بی‌کیفیت تولید می‌شوند و این روند عمومیت دارد.
به گزارش ایرنا، ارکستر «نوای آفتاب» به سرپرستی و رهبری امین سالمی متشکل از ۶۰ نوازنده سازهای ایرانی و غربی سال گذشته تاسیس شد و به مناسبت ماه صفر و اربعین حسینی با اجرای «خلوتگه خورشید» به آهنگسازی امین سالمی و خوانندگی مهیار شادُروان با حمایت معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری انجمن موسیقی ایران طی ۶ شب به صورت سازمانی در تالارهای رودکی و وحدت روی صحنه رفت.
کنسرت این ارکستر به خوانندگی امیر رفعتی آبان ماه سال گذشته با بازخوانی آثار و قطعات عاشقانه ۵۰ سال اخیر موسیقی ایران برگزار شد.
ارکستر «نوای آفتاب» خرداد و مهرماه امسال با اجرای برگزیده برترین موسیقی فیلم‌های تاریخ سینما به روی صحنه رفت و ۲۶ مهرماه قرار است کنسرتی را با آثار زنده یاد همایون خرم و بابک زرین به خوانندگی محمدرضا منصوری برگزار کند.
درباره فعالیت‌های ارکستر «نوای آفتاب»، مشکلات و چالش‌های پیش رو ارکسترهای خصوصی و وضعیت موسیقی در کشور با امین سالمی آهنگساز و رهبر این ارکستر گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.
شکل‌گیری ارکستر «نوای آفتاب»
امین سالمی درباره شکل‌گیری ارکستر «نوای آفتاب» به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: سال ۱۳۸۷ ارکستر «آکادمیک تهران» را تاسیس کردم اما به دلایل مختلف فعالیت آن تعطیل شد. ارکستر «نوای آفتاب» سال گذشته به همت موسسه «نوای آفتاب مهر» با حضور ۶۰ نوازنده سازهای ایرانی؛ سنتور، تار، سه‌تار، قانون، عود، تنبک، دف و سازهای غربی؛ ویولن، ویولا، ویلنسل، کنترباس، پیانو، گیتار، گیتاربیس، درامز، کاخن، کونگا، فلوت، هارمونیکا و ساکسیفون شکل گرفت، این نوازندگان در همه اجراها حضور ندارند و برحسب نیاز، تعدادی از آنان در هر اجرا، برای همکاری دعوت می‌شوند.
وی گفت: ارکستر قابلیت اجرای آثار موسیقی ایرانی، کلاسیک و پاپ را دارد و سال گذشته در دو کنسرت به همراه خواننده به روی صحنه رفت و خرداد و مهرماه امسال با مشورت همکارانم در ارکستر و موسسه تصمیم گرفتیم کنسرتی را با هدف نمایش توانمندی نوازنده‌ها و اعضای کنسرت به صورت بی‌کلام و در قالب برگزیده برترین موسیقی فیلم‌های تاریخ سینما برگزار کنیم.
سالمی افزود: قرار بود کنسرت «نوای آفتاب» در مهرماه، طی دو شب، ششم و هفتم به روی صحنه برود که نخستین اجرا به صحنه رفت اما به دلیل شهادت سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان و اعلام پنج روز عزای عمومی، اجرای دوم این کنسرت به ۱۸ مهرماه موکول و با استقبال قابل توجه مخاطبان مواجه شد. با همراهی اعضای ارکستر، کنسرت بی‌کلام برگزیده برترین موسیقی فیلم‌های تاریخ سینما در مرحله نهایی فستیوال موسیقی ۲۰۲۵ اروپا انتخاب شد و امیدواریم سفیر خوب کشورمان در این رویداد بین‌المللی باشیم.
مین سالمی آهنگساز و رهبر ارکستر «نوای آفتاب»
رهبر ارکستر «نوای آفتاب» بیان کرد: همچنین این ارکستر ۲۶ مهرماه کنسرتی را با اجرای آثار زنده‌یاد همایون خرم و بابک زرین و خوانندگی محمدرضا منصوری طی دو سانس در مرکز همایش‌های برج میلاد برگزار خواهد کرد. در این کنسرت ۱۶ قطعه؛ «ای عشق»، «بی‌ادعا»، «طبیب عشق»، «دردم این است»، «از من بگذر»، «نیمه شبان»، «مدار عقل»، «عشق ادامه دار»، «بانوی باران»، «شهر غمگین»، «در میان گل‌ها»، «عشق و گناه»، «ای گل»، قطعه ملی «سرزمین عاشقان» و دو قطعه بی‌کلام «طلوع» و «تو که تموم دنیامی» اجرا می‌شوند که پنج قطعه از آثار زنده یاد خرم و مابقی از ساخته‌های بابک زرین است.
چالش‌های فعالیت ارکستر
سالمی درباره مشکلات و چالش‌های ارکستر «نوای آفتاب» اظهارداشت: به صورت کلی ارکسترهای خصوصی و نه فقط این ارکستر، همیشه گرفتار مشکلات مالی هستند و این مشکلات باعث توقف فعالیت ارکسترها می‌شود، طی ۱۴ ماه فعالیت ارکستر «نوای آفتاب»، ناصر طاهریان به عنوان تهیه‌کننده همراه ارکستر بود و در دو اجرای اخیر؛ خرداد و مهرماه هزینه‌ها را با همکار یمحمدرضا آقایی پرداخت کردم.
وی، نبود مکان ثابت برای تمرین و اجرا را از دیگر مشکلات ارکسترهای خصوصی عنوان کرد و گفت: ما از ابتدا تا پایان سال باید برنامه‌های ارکستر را تدوین کنیم تا بتوانیم محلی را برای تمرین و اجرا درنظر بگیریم، دریافت مجوز برای قطعه‌ها، ممنوعیت‌های اجرایی برای آنها، وضعیت اعضای ارکستر و مجوز برای حضور آنان در صحنه از دیگر مشکلات مشترک گروه‌ها و ارکسترهاست که با آنها مواجه هستند.
مسئولیت ارکستر، تولید آثار موسیقایی نیست
رهبر ارکستر «نوای آفتاب» درباره روند فعالیت و تولید آثار موسیقایی این ارکستر بیان کرد: مسئولیت ارکسترها تولید آثار موسیقایی نیست بلکه مسئویت آنها اجراست، ما وقتی به تولید فکر می‌کنیم، ارکستر بازوی اجرایی خواهد شد، اگر قرار است ما اثر موسیقایی را تولید و خودمان اجرا کنیم، یک بحث است و اگر آثار هنرمندان دیگر را اجرا کنیم، بحث دیگری است، این دو متفاوت هستند، بنده به عنوان سرپرست ارکستر «نوای آفتاب» معتقدم ارکستر باید کاری را انجام دهد که در مسیر پیشرفتش باشد، تعصبی نسبت به این موضوع نداریم که حتما باید آثاری را بسازیم و اجرا کنیم و یا به اصطلاح آثار هنرمندان دیگر را بازاجرا یا آثار سفارشی اجرا کنیم.
سالمی افزود: بعضی از ارکسترها هم تولید و هم اجرای آثار موسیقایی را خودشان برعهده می‌گیرند، بنده کار آهنگسازی هم انجام می‌دهم اما این صرفا برای ارکستر نیست؛ اگر فقط بگویم که آثار خودم را اجرا می‌کنم، ارکستر انحصاری می‌شود و باید نام آن را هم ارکستر امین سالمی بگذارم.
وی گفت: ارکسترهایی که آثاری را تولید و اجرا می‌کنند، محکوم به این هستند که یک یا دو سال صبر کنند تا قطعات آماده شود اما ارکستر «نوای آفتاب» اینگونه نیست، ما هدفمان از این ارکستر، انحصار در یک مسیر بسته نیست، هر اثر ارزشمندی که در مسیر پیشرفتمان باشد، اجرا می‌کنیم و دوست داریم پویا باشیم و به فعالیتمان ادامه بدهیم. تاکنون کنسرت‌های بی‌کلام موسیقی فیلم و با کلام را با حضور خواننده‌هایی در گونه موسیقی ایرانی، دستگاهی، پاپ، پاپ ارکسترال برگزار کردیم و فعالیت‌های موسیقایی ارکستر را در یک گونه خاص یا اجرای آثار بنده محدود نکردیم و هیچ کدام از اینها به صورت مطلق وجود ندارد.
بازار موسیقی ورشکسته است
این آهنگساز درباره وضعیت موسیقی در کشور به خصوص موسیقی ارکسترال بیان کرد: اگر بخواهیم از لحاظ اقتصادی، وضعیت موسیقی را بررسی کنیم بسیار ضعیف است و با یک بازار ورشکسته رو به رو هستیم که با احتساب نبود قانون کپی رایت، درآمد قابل توجهی در این حوزه وجود ندارد، اثری را منتشر می‌کنیم و اگر بخواهیم به فروش برسانیم، دو روز زمان نیاز است تا در سایت‌ها و پلتفرم‌های موسیقی منتشر شود و تبلیغاتی در این زمینه صورت بگیرد، مبلغ هزینه شده هم به تولیدکننده بازنمی‌گردد.
سالمی افزود: از نظر محتوایی نیز در حوزه موسیقی با یک روند سینوسی مواجه هستیم، گاهی اوقات آثار بسیار زیبا و هنری منتشر می‌شود و در یک زمان، این آثار از لحاظ محتوایی سقوط می‌کنند و آثاری منتشر می‌شوند که ارزش یک بار شنیدن هم ندارند و متاسفانه این روند را با جبهه‌بندی نسبت به هنرمندان قضاوت می‌کنند، مثلا برخی می‌گویند که کار امین سالمی همیشه خوب است و برخی دیگر می‌گویند کار او مزخرف است.
وی اظهارداشت: ما با یک جامعه به هم بافته مواجهیم، وقتی که اوضاع خوب است همه هنرمندان آثار خوب ارایه می‌کنند؛ وقتی جامعه پویا باشد، آن فردی که کارش ضعیف است، اصلا شنیده نمی‌شود اما وقتی جامعه به خلاء محتوایی می‌رسد، هر نوع اثر نامناسبی شنیده می‌شود، اکنون در موسیقی سنتی، کلاسیک و پاپ، اثر برجسته و شاخصی نداریم، همه این گونه‌های موسیقی باهم سقوط کردند، نمی‌توانیم بگوییم موسیقی پاپ خیلی بد است و موسیقی سنتی در حال پیشرفت است.
امروزه خلاقیتی هم در حوزه موسیقی سنتی وجود ندارد، خلاقیت زمانی ایجاد می‌شود که به موضوعی کاملا آگاه باشیم و در آن نوآوری ایجاد کنیم و به گونه‌ای ساختارهای آن را تغییر دهیم
رهبر ارکستر «نوای آفتاب» گفت: موسیقی سنتی هم در حال سقوط است. شاید آخرین اثر زیبایی که در حوزه موسیقی سنتی منتشر شده، مربوط به ۲۰ سال گذشته بوده است، بعد از آن دیگر اثر ارزشمندی وجود ندارد، خواننده‌های سنتی‌خوان چیزی برای ارایه ندارند، موسیقی دستگاهی نیز در وضعیت نامناسب و رو به فراموشی است، ساز اصلی من، سنتور است و شناختی نسبت به موسیقی دستگاهی دارم اما در حوزه ارکسترال فعالیت می‌کنم، مدعی موسیقی سنتی هم نیستم و نمی‌توانم در این حوزه هم اظهارنظر کنم اما به عنوان شنونده می‌توانم بگویم علاقه‌ای به آثاری که در گونه سنتی منتشر می‌شوند، ندارم، تکرار مکررات هستند؛ نه آن هم تکرارهای آنچنان خوش و آب و رنگ، تکرارهای رنگ باخته هستند.
سالمی افزود: امروزه خلاقیتی هم در حوزه موسیقی سنتی وجود ندارد، خلاقیت زمانی ایجاد می‌شود که به موضوعی کاملا آگاه باشیم و در آن نوآوری ایجاد کنیم و به گونه‌ای ساختارهای آن را تغییر دهیم، آیا فعالان موسیقی سنتی، نسل جوان، هم نسلان ما که میانسال محسوب می‌شویم، به اندازه استادان اردشیر کامکار،حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان و محمدرضا شجریان، به موسیقی سنتی تسلط داریم؟، وقتی ما تسلطی به کلیت ماجرا به شکل مطلق نداریم، نوآوری هم که می‌خواهیم انجام دهیم، تقلید و ادا می‌شود.
وی با اشاره به وضعیت موسیقی کلاسیک در ایران بیان کرد: عنوان موسیقی کلاسیک، عنوان اشتباهی است، باید به آن موسیقی غیرپاپ یا غیرایرانی اطلاق کرد؛ یعنی موسیقی که در ارکستر سمفونیک اجرا می‌شود و قالب موسیقی‌های غیرایرانی، اروپایی و آمریکایی دارد، سونات، سمفونیک و کُنسِرتو است، این گونه موسیقی متعلق به ایران نیست، ما نمی‌توانیم مدعی شویم که ما در موسیقی کلاسیک بهتر از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هستیم، در نتیجه این گونه موسیقی همیشه در ورطه تکرار است.
این آهنگساز با بیان اینکه موسیقی پاپ به ابتذال کشیده شده است، اظهارداشت: خوانندگان پاپ هر نوع رفتار، ادا و تقلیدی که دوست دارند، از نوع پوشش، اجرا، آرایش سر و صورت، چینش نوازنده‌ها، سازها، تعامل میان نوازنده و خواننده و محتوا روی صحنه ارایه می‌کنند تا مخاطب را جذب کنند، این انتقادی است که من سال‌ها به این موضوع دارم.
ما محتوای قابل اعتنا، اتکا و قابل بررسی در موسیقی پاپ نداریم، کاش حداقل محتوای خوب باشد اما پلی بک کنند
سالمی گفت: برخی خونندگان پاپ، شعر غمگین را با ریتم شش، هشت سرعت بالا می‌خوانند، این تناقض محتواست، خواننده در فراق به سر می‌برد اما اثری را با خوشحالی می‌خواند یا به وصال رسیده اما اثری غمگین می‌خواند، تضاد محتوایی در موسیقی پاپ غوغا می‌کند، در این گونه موسیقی با خلاء شعر و محتوای خوب مواجه هستیم، شاید بتوان گفت پنج درصد آثار پاپی که منتشر می‌شود، ترانه‌اش واقعا خوب است و می‌توانیم محتوا و معنای ترانه‌ها را درک کنیم، بسیاری از آنها با تناقض‌های محتوایی و معنایی مواجه هستند که ابیات هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند.
وی با اشاره به اجرای پلی بک در کنسرت‌های پاپ افزود: ما محتوای قابل اعتنا، اتکا و قابل بررسی در موسیقی پاپ نداریم، کاش حداقل محتوای خوب باشد اما پلی بک کنند، منتقد پلی بک هستم، آن را تایید نمی کنم، بنده در ارکستر «نوای آفتاب» ۵۰ عضو ارکستر را روی صحنه می‌آورم، فشار تمرین‌ها، گرفتاری‌های مالی و بسیاری از مسائل را تحمل می‌کنم تا ارکستر به صورت زنده اجرا کند اما دیگر توقع ما را در حوزه پاپ انقدر پایین می‌آورند که می‌گوییم کاش انقدر محتوای اثر خوب باشد که خوانندگان پلی بک هم بکنند، محتوای خوب هم نداریم.
رهبر ارکستر «نوای آفتاب» بیان کرد: در حوزه موسیقی فولکلور، به جز دو هنرمند شاخص و فعال که در این زمینه با سواد هستند و خوب کار می کنند، مابقی فاجعه است و این گونه موسیقی نیز رو به فراموشی است.
سالمی خاطرنشان کرد: بازار تولید موسیقی به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی خوب نیست، حمایت اقتصادی هم وجود ندارد و هنرمندان مجبور هستند هر کاری می‌توانند انجام دهند تا درآمد کسب کنند، به عنوان مثال من شغلم موسیقی است، شغل دیگری ندارم و همه درآمدم به موسیقی وابسته است، وقتی شرایط اقتصادی نامناسب است، مجبور می‌شوم به تولیدات ۲۴ ساعته برسم، در این شرایط آثار بی‌کیفیت تولید می‌شوند و این روند عمومیت دارد. در حوزه موسیقی پاپ، آهنگسازان با سواد و خوش ذوقی داریم اما گرفتار روزمرگی شدند و تولید آثار با سرعت بالا، باعث شده که کیفیت آثار در ترانه‌سرایی، آهنگسازی و تنظیم‌کنندگی کاهش پیدا کند.
نیاز هنرمندان به یک نهاد حمایتی
موسیقی مثل سینما، صنعت پولسازی نیست بلکه هزینه‌بر است، فرد و نهادی از هنرمندان حمایت مالی، کاری و تبلیغاتی نمی‌کند
این آهنگساز گفت: با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی، هنرمندان نیازمند یک نهاد حمایتی هستند تا بخشی از مشکلات آنان را حل کنند. در حال حاضر نهادی به عنوان حامی نداریم، هیچ زمانی نهادهای دولتی از لحاظ مالی، هنرمندان، ارکسترها و کنسرت‌های موسیقی را حمایت نکردند و در بهترین حالت این بوده که مدیرکل دفتر موسیقی انسان خوبی بوده است و هنرمندان مجوزهایشان را راحت‌تر دریافت کردند.
سالمی افزود: در مواردی حمایت نهادهای دولتی از گروه‌های موسیقی در حد جشنواره بوده است، جشنواره‌ای که کل بودجه‌ای که به هر گروه می‌دهد، ۱۰، ۱۵ میلیون تومان بوده است، در این شرایط گروه‌ها چگونه فعالیت کنند؟ مشکلات هنرمندان و گروه‌های موسیقی اقتصادی است، موسیقی مثل سینما، صنعت پولسازی نیست بلکه هزینه‌بر است، فرد و نهادی از هنرمندان حمایت مالی، کاری و تبلیغاتی نمی‌کند، هر گروه موسیقی پاپ، سنتی، ارکسترال وقتی می‌خواهد کاری را انجام دهد، ابتدا به تامین بودجه، سود و زیان آن فکر می‌کند تا کمتر ضرر کند و نتیجه آن فعالیت نکردن بسیاری از گروه‌های موسیقی فاخر و شنیدن آثار نامناسب در جامعه می‌شود
