همه چیز درباره سیاتیک؛ از علائم و نشانه ها تا پیشگیری و درمان

به گزارش سلام نو، اگر برایتان پیش آمده باشد که از درد ناحیه کمر، گردن و حتی پا رنج ببرید، احتمالا نام سیاتیک و اعصاب مرتبط با آن را زیاد شنیده‌اید و به دنبال راهی برای درمان بیماری خود گشته‌اید.

اما سیاتیک چیست؟ آیا می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد؟ در ادامه علاوه بر پاسخ به سوالات ذکر شده، به بررسی راه‌های درمان و عوارض سیاتیک پرداختیم.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک دردی است که از عصب سیاتیک، طولانی‌ترین عصب بدن، به وجود می‌آید؛ این عصب از قسمت پایین ستون فقرات آغاز می‌شود و از طریق باسن به سمت ران و ساق پا امتداد می‌یابد. درد سیاتیک اغلب به دلیل فشار یا تحریک عصب سیاتیک ایجاد می‌شود و می‌تواند با سوزش، تیرکشیدن یا گزگز امتداد پاها همراه باشد.

انواع سیاتیک

حالا که می‌دانید سیاتیک چیست، احتمالا از خود می‌پرسید که چرا برخی از افراد مبتلا به این مشکل دچار دردهای شدید هستند و برخی دیگر، درد مقطعی دارند؟ این موضوع وابسته به انواع سیاتیک است که در ادامه بررسی می‌کنیم:

سیاتیک حاد

این نوع سیاتیک معمولاً به طور ناگهانی و پس از فعالیت‌های سنگین یا فشار به ستون فقرات رخ می‌دهد. علائم سیاتیک حاد شامل درد شدید و ناگهانی در پایین کمر و انتشار به پاها می‌شود و با درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای مانند استراحت، داروهای ضد التهاب، و فیزیوتراپی بهبود پیدا می‌کند.

سیاتیک مزمن

زمانی که درد سیاتیک بیش از سه ماه ادامه یابد و به درمان‌های اولیه پاسخ ندهد، به سیاتیک مزمن دچار می‌شوید. ننگی کانال نخاعی یا آسیب‌های دیسک کمر می‌تواند از دلایل رایج بروز سیاتیک باشد مزمن باشد که درمان‌هایی نظیر فیزیوتراپی و جراحی موجب بهبود آن می‌شود.

سیاتیک واقعی

درد ناشی از سیاتیک واقعی به طور مستقیم از عصب سیاتیک ناشی می‌شود و درد آن بیش‌تر در کمر تا پاها حس می‌شود. این نوع درد معمولاً به دلیل فشار یا تحریک مستقیم عصب سیاتیک توسط فتق دیسک کمر یا دیگر آسیب‌های مرتبط به ستون فقرات ایجاد می‌شود. برخلاف برخی از انواع دردهای مشابه در ناحیه کمر و پا که ناشی از مشکلات عضلانی یا مفصلی هستند، در سیاتیک واقعی درد از مسیر عصب سیاتیک منتشر می‌شود و با علائمی مانند سوزش، تیر کشیدن یا بی‌حسی امتداد پاها همراه است.

شرایط مشابه سیاتیک

حتما تا به حال افرادی را دیده‌اید که از دردی مشابه سیاتیک ناراحت‌اند اما با مراجعه به پزشک متوجه شده‌اند که آن درد از سیاتیک نشات نمی‌گیرد. در واقع، شرایط مشابه سیاتیک به مشکلات و اختلالاتی اشاره دارد که علائمی شبیه به درد سیاتیک ایجاد می‌کنند اما از عصب سیاتیک ناشی نمی‌شوند. این شرایط می‌توانند در ناحیه کمر، لگن یا پاها باعث درد، سوزش، تیر کشیدن یا بی‌حسی شوند و حاصل مشکلاتی مانند تنگی کانال نخاعی، آرتروز ستون فقرات، دیسک گردن یا موارد دیگر باشند.

چرا به سیاتیک دچار می‌شویم؟

سیاتیک معمولا به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که عمدتاً به مشکلات ستون فقرات و فشار به عصب سیاتیک مربوط می‌شوند. برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:

فتق دیسک کمر

شایع‌ترین علت سیاتیک، فتق دیسک کمر است. در این حالت، ماده ژله‌ای داخل دیسک از دیواره دیسک بیرون زده و به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند.

تنگی کانال نخاعی

باریک شدن کانال نخاعی در اثر کهولت سن یا فعالیت فیزیکی سنگین می‌تواند باعث فشار به ریشه‌های عصبی و ایجاد درد سیاتیک شود.

آسیب‌های بدنی

تصادفات، افتادن‌ یا آسیب‌های ورزشی شدید ممکن است باعث فشار به عصب سیاتیک و بروز دردهای ناشی از آن شوند.

ژنتیک

برخی افراد به دلیل ساختار بدنی، ژنتیک یا حالت فیزیکی نامناسب مستعد مشکلات سیاتیک هستند. در این افراد، وضعیت بدنی به گونه‌ای است که عصب سیاتیک تحریک می‌شود و درد بیشتری را به همراه دارد.

اضافه وزن

وزن بالا و عدم تحرک می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهد.

علائم سیاتیک چیست؟

حالا که می‌دانید سیاتیک چیست باید به دنبال علائم این بیماری بگردید. در ادامه برخی از علائم رایج سیاتیک را بررسی می‌کنیم:

درد شدید کمر، لگن و پاها: معمولاً درد سیاتیک از کمر شروع می‌شود و به سمت باسن و پاها گسترش می‌یابد. این درد ممکن است یک‌طرفه باشد و تنها در یک پا احساس شود.
احساس سوزش یا گزگز: بسیاری از افراد مبتلا به سیاتیک احساس سوزش، گزگز، یا بی‌حسی در پاها دارند که ممکن است از کمر به پاها انتقال یابد.
ضعف عضلانی: سیاتیک ممکن است باعث ضعف عضلات پا شود که می‌تواند موجب ناتوانی در حرکت دادن پا یا حتی ایستادن روی آن‌ها شود. ضمنا درد سیاتیک معمولا با حرکت کردن، نشستن طولانی‌مدت یا خم شدن تشدید می‌شود و به صورت ناگهانی در قالب تیر کشیدن‌های مستمر یا شدید، خود را نشان می‌دهد.

روش‌های تشخیص سیاتیک

تشخیص سیاتیک معمولا بر اساس علائم بیمار و با استفاده از روش‌های تصویربرداری و تست‌های بالینی انجام می‌شود. در ادامه به برخی از روش‌های معمول تشخیص سیاتیک اشاره شده است:

معاینه فیزیکی و بررسی علائم ظاهری

طبق این روش، پزشک در ابتدا با بررسی علائمی مانند درد در کمر، باسن و پاها، بی‌حسی، ضعف عضلانی یا احساس گزگز در اندام‌ها شروع می‌کند. سپس، تست‌های فیزیکی خاصی مانند تست بالا بردن پا انجام می‌شود که احتمال وجود بیماری را بررسی می‌کند.

تست‌های تصویربرداری

MRI به عنوان یکی از روش‌های تصویربرداری برای تشخیص مشکلات مربوط به عصب سیاتیک استفاده می‌شود و آسیب‌دیدگی‌های دیسک را نشان می‌دهد. از طرفی، سی تی اسکن می‌تواند تصاویری از مهره‌ها و دیسک‌های ستون فقرات تهیه کند.

آزمایش‌های خون

اگر پزشک به علت‌های غیر معمولی مانند عفونت یا التهابات خاص مشکوک باشد، ممکن است برای بررسی عفونت یا عوامل التهابی درخواست آزمایش خون دهد که به نوبه خود کم‌نظیر است.

چگونه سیاتیک را درمان کنیم؟

درمان سیاتیک همواره یکی از موضوعاتی است که روی آن صحبت می‌شود. برخی معتقد هستند که می‌توان در خانه و با انجام ماساژهای خانگی این مشکل را رفع کرد. اما برخی دیگر می‌گویند که درمان‌های خانگی غیراستاندارد می‌تواند تبعات خاص خود را داشته باشد. در ادامه برخی از راه‌های درمان را بررسی می‌کنیم:

روش خانگی

درمان‌های خانگی برای درد سیاتیک شامل مجموعه‌ای از روش‌ها است که می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. در ادامه چندین روش رایج و موثر را آورده‌ام:

کمپرس گرم و سرد

در روزهای اول درد، استفاده از کمپرس سرد به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه می‌تواند التهاب و درد را کاهش دهد. اما کمپرس گرم پس از چند روز می‌تواند به آرامش عضلات و بهبود جریان خون کمک کند.

تمرینات کششی

کشش‌های ملایم می‌تواند به کاهش فشار روی عصب سیاتیک کمک کند. تمریناتی مثل کشش عضلات همسترینگ و کشش کمر می‌تواند مفید باشد. تمرین‌های یوگا هم به عنوان راهی موثر برای کاهش درد و تقویت عضلات شناخته می‌شوند.

ماساژ

ماساژ آرام روی نواحی تحتانی کمر و لگن به رفع تنش‌های عضلانی و کاهش درد کمک می‌کند. برخی روغن‌ها مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون، به دلیل خواص ضد التهابی می‌توانند به کار گرفته شوند. ضمنا استفاده از روغن‌هایی مانند اکالیپتوس، نعنا، سیاه‌دانه و ریحان همراه با ماساژ، تاثیر به سزایی در روند درمان دارد.

اصلاح وضعیت نشستن و خوابیدن

نشستن و خوابیدن در وضعیت مناسب می‌تواند به کاهش فشار روی عصب سیاتیک کمک کند. از نشستن طولانی مدت پرهیز کنید و سعی کنید در حالت‌هایی که به کمرتان فشار کمتری وارد می‌شود، بنشینید یا بخوابید. از طرفی، پیاده‌روی و انجام حرکات سبک می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش فشار روی عصب سیاتیک کمک کند.

استفاده از مکمل‌های ضد التهاب

مکمل‌هایی مثل امگا سه و دیگر موارد به کاهش التهاب کمک می‌کنند و می‌توانند در کاهش درد موثر باشند.

درمان‌های محافظه‌کارانه

درمان محافظه‌کارانه سیاتیک شامل روش‌های غیرجراحی است که برای کاهش درد و بهبود عملکرد به کار می‌رود. این روش‌ها شامل مصرف داروهای ضد التهاب، مسکن‌ها و شل‌کننده‌های عضلانی، فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و بهبود انعطاف‌پذیری، تمرینات کششی و تقویتی، کمپرس سرد و گرم و ماساژ درمانی می‌شود. تزریق‌های استروئیدی نیز برای کاهش التهاب عصب سیاتیک ممکن است توسط پزشک توصیه شود. این درمان‌ها عموماً برای بهبود علائم سیاتیک در طول چند هفته به کار می‌روند و معمولاً پیش از روش‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جراحی سیاتیک

جراحی سیاتیک معمولاً زمانی توصیه می‌شود که درد ناشی از سیاتیک با درمان‌های محافظه‌کارانه مانند دارو، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی کاهش نمی‌یابد یا اینکه عوارض جدی‌تری ایجاد شود. هدف جراحی، رفع فشار از روی عصب سیاتیک و کاهش التهاب است. این روش برای افرادی مناسب است که درد شدید و مداوم دارند و این درد به حدی است که کیفیت زندگی روزانه آن‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. همچنین، در مواردی که ضعف یا بی‌حسی شدید در پاها، یا از دست دادن کنترل مثانه و روده مشاهده شود، جراحی می‌تواند ضروری باشد. البته، جراحی سیاتیک برای همه مناسب نیست و به طور معمول، پس از شکست سایر روش‌های درمانی پیشنهاد می‌شود.

طول دوره درمان سیاتیک

طول دوره درمان سیاتیک بسته به شدت درد و علت اصلی آن متغیر است و معمولاً از چند هفته تا چند ماه زمان می‌برد. این دوره شامل روش‌های درمانی مختلفی است که به تدریج و در صورت نیاز به کار گرفته می‌شوند. تغییر سبک زندگی و ایجاد عادت ورزش سبک، مصرف داروهای ضدالتهاب با تجویز پزشک، شرکت در جلسات فیزیوتراپی و در نهایت جراحی می‌تواند از روش‌های موثر در طول درمان به حساب آیند.

عدم درمان سیاتیک چه عوارضی دارد؟

عدم درمان سیاتیک می‌تواند منجر به عوارض جدی و ماندگاری شود که شما را با دردهای مداوم روبه‌رو کند. حالا که می‌دانید سیاتیک چیست، در ادامه عوارض آن را بررسی می‌کنیم:

بروز درد مزمن

عدم درمان سیاتیک ممکن است درد مزمن ایجاد کند که حتی با درمان‌های محافظه‌کارانه هم به راحتی کاهش نیابد. این درد می‌تواند زندگی روزمره فرد را به شدت مختل کند.

ضعف عضلات

فشار طولانی‌مدت روی عصب سیاتیک می‌تواند به ضعف عضلات پاها و کاهش قدرت حرکتی منجر شود، به‌ویژه در ران و ساق پا.

از دست دادن حس و بی‌حسی

در موارد شدید، سیاتیک درمان‌نشده می‌تواند به بی‌حسی یا گزگز دائمی در پاها منجر شود، که به مرور زمان باعث از دست دادن حس می‌شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

به طور کلی، بهترین گزینه برای تشخیص و شروع درمان بیماری سیاتیک، مراجعه به پزشک است؛ اما اگر علائم زیر را دارید، باید هر چه زودتر برنامه مراجعه به پزشک را تدوین کنید:

درد شدید و مداوم

اگر درد سیاتیک به مدت بیش از چند هفته ادامه دارد و به درمان‌های خانگی مانند استراحت، کشش یا داروهای ضد درد واکنش مثبتی نشان نمی‌دهد. از طرفی، اگر درد به مرور زمان شدیدتر می‌شود و حتی با فعالیت‌های روزمره مثل نشستن یا راه رفتن افزایش پیدا می‌کند.

بی‌حسی یا ضعف در پاها

احساس ضعف، بی‌حسی یا گزگز در پاها و ناحیه کمر، به ویژه اگر این علائم با درد همراه باشند، نشانه‌ای از آسیب جدی‌تر به عصب سیاتیک است.

از دست دادن کنترل مثانه یا روده

در صورت از دست دادن ناگهانی کنترل مثانه یا روده، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا این حالت می‌تواند نشانه‌ای از سندرم دم اسب باشد که نیاز به جراحی فوری دارد.

پیشگیری بهتر از درمان

بروز سیاتیک و تشدید آن می‌تواند در نهایت تأثیر زیادی بر روند زندگی عادی شما بگذارد. به همین منظور، پیشگیری از بروز این مشکل در افراد مستعد بسیار ضروری است و شامل رعایت نکاتی می‌شود که در ادامه بررسی می‌کنیم:

حفظ حالت مناسب بدن

هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام، حالت بدن بسیار مهم است. هنگام نشستن، کمر را صاف نگه دارید و از صندلی‌هایی با پشتی مناسب استفاده کنید. برای بلند کردن اجسام، از پاها کمک بگیرید، نه کمر.

انجام تمرینات ورزشی

تمرینات منظم برای تقویت عضلات کمر و شکم، مانند ورزش‌های کششی و یوگا، به پایداری ستون فقرات کمک می‌کند. همچنین، تمرینات ملایم مانند پیاده‌روی نیز موثر است.

پرهیز از نشستن طولانی‌مدت

نشستن طولانی‌مدت باعث افزایش فشار روی کمر و عصب سیاتیک می‌شود. در طول روز چندین بار بلند شوید، کمی حرکت کنید یا وضعیت نشستن را تغییر دهید.

کنترل وزن

اضافه وزن باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و عصب سیاتیک می‌شود. حفظ وزن متناسب با رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی می‌تواند به پیشگیری از سیاتیک کمک کند.

استفاده از کفش‌ مناسب

کفش‌هایی که پا و کمر را به خوبی حمایت می‌کنند، می‌توانند فشار کمتری روی کمر و عصب سیاتیک وارد کنند.

مدیریت استرس و تنش عضلانی

استرس و فشار می‌تواند باعث انقباض عضلات کمر شود که به مرور زمان عصب سیاتیک را تحت فشار قرار می‌دهد. تکنیک‌های آرامش‌بخش مثل مدیتیشن و تنفس عمیق نیز مفید است.

سخن پایانی

اگر تا انتهای این مطلب همراه ما بوده‌اید، می‌دانید که سیاتیک چیست و چه اثراتی بر کیفیت زندگی‌تان می‌گذارد. ما در این مطلب به بررسی روش‌های درمان سیاتیک و حتی پیشگیری از این بیماری پرداختیم.