لیکویید شدن چیست؟ راه های جلوگیری از لیکویید شدن

لیکویید شدن چیست؟ حتما برای شما هم پیش آمده که در اخبار یا از اطرافیان در مورد معامله‌گرانی شنیده باشید که کل سرمایه خود را در بازارهای مالی مانند ارزهای دیجیتال از دست داده‌اند. شاید برایتان سوال شده باشد که چطور ممکن است یک معامله‌گر تمام سرمایه‌اش را از دست بدهد، در حالی که قیمت ارز دیجیتالی که روی آن معامله می‌کرده حتی به صفر نرسیده و تنها یک اصلاح قیمتی کوچک را تجربه کرده است. این اتفاق که در اصطلاح به آن لیکویید شدن می‌گویند، معمولاً در معاملات اهرمی رخ می‌دهد.

معامله با اهرم یا لوریج، استراتژی‌ای است که می‌تواند سودهای کلان به همراه داشته باشد، اما ریسک‌های بزرگی هم دارد. در این نوع معاملات، حرکت بازار در جهت مخالف پیش‌بینی شما، حتی به اندازه‌ای کوچک، می‌تواند به از دست رفتن کل سرمایه‌تان منجر شود. این ریسک آنقدر جدی است که برخی کشورها مانند بریتانیا، ارائه خدمات معاملات اهرمی به سرمایه‌گذاران تازه‌کار را در صرافی‌های ارز دیجیتال ممنوع کرده‌اند.

درک دقیق مفهوم لیکویید شدن و چگونگی وقوع آن می‌تواند به شما کمک کند تا از ضررهای سنگین مالی و از دست دادن کل سرمایه‌تان جلوگیری کنید. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق این مفهوم و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.

لیکویید شدن چیست؟

فرض کنید یک معامله‌گر با اهرم معامله می‌کند و بازار دقیقا برخلاف پیش بینی او حرکت می‌کند. چه اتفاقی می‌افتد؟ صرافی بصورت اجباری موقعیت معاملاتی اهرمی او را به دلیل از دست دادن یک بخش یا کل مارجین اولیه می‌بندد.

لیکویید شدن زمانی رخ می‌دهد که معامله‌گر قادر به برآورده کردن نیازهای مارجین برای موقعیت اهرمی خود نباشد، یعنی نتواند سرمایه کافی برای باز نگه داشتن معامله فراهم کند. این پدیده هم در معاملات مارجین و هم در معاملات فیوچرز اتفاق می‌افتد.

توضیح لیکویید شدن با یک مثال ساده

بیایید مفهوم لیکویید شدن را با یک مثال ساده توضیح دهیم:

تصور کنید می‌خواهید بیت کوین بخرید، اما به جای استفاده از ۱۰۰۰ دلار سرمایه خودتان، از صرافی می‌خواهید به شما قدرت خرید بیشتر یا همان اهرم بدهد. صرافی موافقت می‌کند که با همان ۱۰۰۰ دلار شما، اجازه خرید ۵۰۰۰ دلار بیت کوین را به شما بدهد (اهرم ۵ برابری).

اما این قدرت خرید بیشتر، یک شرط مهم دارد: اگر قیمت بیت کوین کاهش پیدا کند و ضرر شما به حد مشخصی برسد، صرافی برای محافظت از پول خودش، معامله شما را به طور خودکار می‌بندد. به این اتفاق لیکویید شدن می‌گویند.

به عبارت ساده‌تر، لیکویید شدن زمانی اتفاق می‌افتد که:

شما با پول قرض گرفته شده (اهرم) معامله می‌کنیدبازار برخلاف پیش‌بینی شما حرکت می‌کندضرر به حدی می‌رسد که صرافی برای جلوگیری از ضرر بیشتر، معامله شما را اجباراً می‌بندددر این حالت، ممکن است بخش زیادی از سرمایه اولیه خود را از دست بدهید

ارتباط معاملات مارجین و اهرم با لیکویید شدن چیست؟

اگر تازه با دنیای معاملات ارزهای دیجیتال آشنا شده‌اید، احتمالاً ارتباط مفاهیم مارجین و اهرم با پدیده لیکویید شدن برایتان گیج‌کننده است. این موضوع کاملاً طبیعی است، چرا که درک این مفاهیم نیاز به آشنایی با مکانیزم‌های پیچیده معاملات مالی دارد. بیایید با توضیح دقیق‌تر این مفاهیم، تصویری شفاف‌تر از موضوع ارائه دهیم و ببینیم چطور این اجزا با هم ارتباط پیدا می‌کنند.

در معاملات مارجین، شما به‌عنوان معامله‌گر مبلغی را به‌عنوان وثیقه یا مارجین اولیه نزد صرافی می‌گذارید و در عوض، صرافی به شما اجازه می‌دهد چند برابر آن مبلغ معامله کنید – این همان مفهوم اهرم است. برای مثال، با ۲۰۰ دلار وثیقه و اهرم 10x، می‌توانید معامله‌ای به ارزش ۲۰۰۰ دلار انجام دهید. در این حالت، اگر قیمت ارز دیجیتال مورد نظر شما ۱۰ درصد افزایش پیدا کند، به جای ۲۰ دلار سود معمولی، ۲۰۰ دلار سود خواهید کرد.

بیشتر بخوانید: مارجین چیست؟

اما این سکه روی دیگری هم دارد. صرافی‌ها برای محافظت از سرمایه خود و جلوگیری از ایجاد بدهی برای معامله‌گران، یک مکانیزم حفاظتی طراحی کرده‌اند. آن‌ها به شما اجازه نمی‌دهند بیش از مبلغ وثیقه‌تان ضرر کنید. به محض اینکه ضرر شما به حد مشخصی نزدیک شود، صرافی به طور خودکار موقعیت معاملاتی شما را می‌بندد. این همان لیکویید شدن است؛ پدیده‌ای که می‌تواند در عرض چند دقیقه یا حتی ثانیه، بخش قابل توجهی از سرمایه شما را از بین ببرد.

لیکویید شدن چگونه اتفاق می افتد؟

لیکویید شدن در معاملات ارز دیجیتال زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش دارایی‌های معامله‌گر به حدی کاهش یابد که ضرر او از مارجین اولیه بیشتر شود. در این شرایط، صرافی یا پلتفرم معاملاتی برای جلوگیری از ضررهای بیشتر، موقعیت اهرمی را به‌طور خودکار می‌بندد. این فرآیند معمولاً به‌دلیل تغییرات شدید قیمت در بازار رخ می‌دهد و به‌عنوان یک مکانیزم مدیریت ریسک عمل می‌کند تا زیان معامله‌گر به بیش از سرمایه اولیه او نرسد.

در معاملات اهرمی قیمت مشخصی به نام قیمت لیکویید تعیین می‌شود که در آن موقعیت معامله بسته و معامله‌گر هم لیکویید می‌شود. این قیمت بر اساس اهرم استفاده‌شده و میزان مارجین اولیه معامله‌گر قابل قابل محاسبه است. اگر قیمت بازار به این سطح برسد، صرافی یا پلتفرم مربوطه وارد عمل شده و با فروش دارایی‌ها یا موقعیت اهرمی معامله‌گر، از زیان بیشتر جلوگیری می‌کند.

انواع لیکویید شدن

در معاملات، انواع مختلفی از لیکویید شدن وجود دارد که بسته به شرایط بازار و سطح استفاده از مارجین اعمال می‌شود. در ادامه انواع لیکویید را بررسی می‌کنیم.

لیکویید اختیاری یا داوطلبانه

زمانی که یک معامله‌گر موقعیت خود را برای قفل کردن ضرر یا سود می‌بندد، اصطلاحاً به آن لیکویید اختیاری یا داوطلبانه (Voluntary Liquidation) می‌گوییم. اگر بازار در جهت نامطلوب حرکت کند، این کار می‌تواند یک حرکت استراتژیک برای کاهش ضرر باشد.

لیکویید اختیاری به معامله‌گر این امکان را می‌دهد که کنترل موقعیت خود را حفظ کند و از بسته شدن خودکار موقعیت‌ها توسط صرافی جلوگیری کند. زمانی که معامله‌گر متوجه می‌شود سطح مارجین به سطح بحرانی نزدیک می‌شود، ترجیح می‌دهد پیش از آنکه صرافی شروع به لیکویید اجباری کند، موقعیت خود را ببندد. البته لیکویید اختیاری فقط در ضررهای مالی نیست و برای قفل‌کردن سود هم استفاده می‌شود.

لیکویید اجباری

لیکویید اجباری زمانی است که سطح مارجین به حدی پایین می‌آید که دیگر نمی‌توان موقعیت معامله را حفظ کرد. اینجاست که صرافی به‌طور خودکار موقعیت معامله‌گر را می‌بندد و اصل پول خود را برمی‌دارد. این اتفاق زمانی می‌افتد که قیمت دارایی به حدی برخلاف موقعیت معامله‌گر حرکت کند که سرمایه معامله‌گر قادر به پوشش زیان‌ها نباشد.

لیکویید اجباری از صرافی در برابر زیان‌های معامله‌گر محافظت می‌کند و زمانی که دارایی معامله‌گر به قیمت لیکویید رسید، موقعیت را می‌بندد. این می‌تواند لیکویید جزئی یا کامل باشد که بستگی به وضعیت و شرایط صرافی دارد.

لیکویید جزئی

لیکویید جزئی فرآیندی است که در آن صرافی تنها بخشی از موقعیت معامله‌گر را لیکویید می‌کند نه کل موقعیت را. این مکانیزم سطح مارجین مورد نیاز را باز می‌گرداند و به معامله‌گر این امکان را می‌دهد که بخشی از موقعیت خود را حفظ کرده و به معامله ادامه دهد. لیکویید جزئی به معامله‌گر کمک می‌کند تا از بسته شدن کامل موقعیت جلوگیری کند و زمان بیشتری برای تنظیم موقعیت‌ها داشته باشد.

به‌عنوان مثال، زمانی که قیمت دارایی کاهش می‌یابد، صرافی ممکن است ۲۰ تا۳۰ درصد از موقعیت را لیکویید کند، به‌طوری که دارایی‌های باقی‌مانده حفظ شده و موقعیت در صورت معکوس شدن بیشتر بازار همچنان قابل نگهداری باشد.

لیکویید کامل

لیکویید کامل زمانی رخ می‌دهد که صرافی کل موقعیت معامله‌گر را می‌بندد. این زمانی است که قیمت دارایی به حدی در جهت مخالف موقعیت معامله‌گر حرکت کند که دیگر وجوه باقی‌مانده قادر به پوشش مارجین مورد نیاز نباشد. در صورت لیکویید کامل، معامله‌گر تمام وجوهی که به‌عنوان مارجین واریز کرده را از دست می‌دهد و موقعیت او به‌طور کامل بسته می‌شود. لیکویید کامل بحرانی‌ترین سناریو است و می‌تواند زمانی رخ دهد که نوسانات بازار شدید بوده یا اهرم خیلی بالا باشد.

لیکویید لانگ و شورت

زمانی لیکویید لانگ اتفاق می‌افتد که یک معامله‌گر موقعیت لانگ (خرید) باز می‌کند، با این انتظار که قیمت دارایی بالا برود، اما قیمت در جهت مخالف حرکت کرده و دارایی کاهش می‌یابد. در این صورت، اگر قیمت به زیر یک سطح خاص برسد، موقعیت لانگ به‌طور خودکار لیکویید می‌شود.

لیکویید شورت زمانی است که یک معامله‌گر یک موقعیت شورت (فروش) باز می‌کند، با این انتظار که قیمت یک دارایی کاهش یابد، اما بازار در جهت مخالف حرکت کرده و قیمت دارایی افزایش می‌یابد. در این حالت، اگر قیمت بالاتر از یک سطح خاص برود، موقعیت شورت نیز لیکویید می‌شود و زیان‌هایی برای معامله‌گر ایجاد می‌کند.

در برخی مواقع، یک شورت اسکوییز (Short Squeeze) یا فشار فروش استقراضی ممکن است رخ دهد که در آن بسته شدن انبوه موقعیت‌های شورت باعث افزایش رشد قیمت شده و زیان‌های قابل توجهی برای معامله‌گران شورت ایجاد می‌کند. این پدیده باعث سریع‌تر لیکویید شدن موقعیت‌های آنها می‌شود.

بیشتر بخوانید: شورت اسکوییز (Short Squeeze) چیست؟

راهکارهای جلوگیری از لیکویید شدن چیست؟

مدیریت ریسک برای کاهش احتمال لیکویید شدن ضروری است. در ادامه چند استراتژی که معامله‌گران می‌توانند برای جلوگیری از لیکویید شدن استفاده کنند را بررسی خواهیم کرد:

استفاده از اهرم مناسب

درست است که اهرم بالا مبلغ بیشتری برای سرمایه گذاری در اختیار شما قرار می‌دهد اما به همان میزان هم احتمال لیکویید شدن شما را افزایش می‌دهد. مبتدیان باید با اهرم پایین شروع کنند تا ریسک لیکویید شدن را کاهش دهند. با کسب تجربه و اعتماد به نفس، می‌توانند به‌طور محتاطانه اهرم را افزایش دهند.

تنظیم دستورات حد ضرر

زمانی که قیمت دارایی به سطح خاصی برسد، دستور حد ضرر به‌طور خودکار موقعیت شما را می‌بندد و به محدود کردن زیان‌ها کمک می‌کند. همچنین یک استراتژی خروج کنترل‌شده را برای شما فراهم می‌آورد که جلوی تصمیم‌گیری‌های احساسی در شرایط نوسانی بازار را می‌گیرد.

حفظ وثیقه کافی

اطمینان حاصل کنید که وثیقه شما از حداقل مورد نیاز صرافی بیشتر است. این ذخیره اضافی می‌تواند نوسانات بازار را دفع کند و احتمال لیکویید شدن را کاهش دهد.

نظارت بر شرایط بازار

از روندها، اخبار و رویدادهای بازار که می‌توانند بر قیمت دارایی‌ها تأثیر بگذارند، آگاه باشید. بروز بودن به شما این امکان را می‌دهد قبل از اینکه روندهای منفی باعث لیکویید شدنتان شوند، موقعیت‌های خود را تنظیم کنید.

تنوع در سبد سرمایه‌گذاری

از سرمایه‌گذاری تمام وجوه خود در یک موقعیت اهرمی واحد خودداری کنید. تنوع در دارایی‌های مختلف می‌تواند ریسک را پراکنده کرده و تأثیر لیکویید شدن یک موقعیت واحد را کاهش دهد.

روش محاسبه قیمت لیکویید شدن چگونه است؟

برای محاسبه اینکه بازار تا کجا می‌تواند برخلاف موقعیت شما حرکت کند تا لیکویید نشوید می‌توانید از مفهومی به‌نام درصد لیکویید شدن استفاده کنید. در واقع درصد لیکویید شدن از تقسیم عدد ۱۰۰ بر اهرم معاملاتی شما بدست می‌آید. برای مثال، اگر از اهرم ۵ برابری استفاده کنید، موقعیت شما زمانی لیکویید می‌شود که قیمت یک دارایی ۲۰ درصد (۱۰۰ تقسیم بر ۵) بر خلاف موقعیت شما حرکت کند.

درصد لیکویید شدن = اهرم÷۱۰۰

البته در معاملات واقعی ممکن است حساب‌و‌کتاب دستی کمی غیرمطمئن یا خسته‌کننده باشد به همین دلیل بهتر است از ابزارهای آنلاین محاسبه قیمت لیکوئید شدن مانند وبسایت Leverage.trading استفاده کنید.

مثال عملی از لیکویید شدن

فرض کنید در یک صرافی ارز دیجیتال، ۱۰۰ دلار وثیقه گذاشتیم و با اهرم 10x، به مقدار ۱۰۰۰ دلار بیت کوین خریدیم؛ یعنی ۱۰۰ دلار برای خودمان است و ۹۰۰ دلار از صرافی قرض گرفتیم. براساس فرمول بخش قبلی، اگر قیمت بیت کوین ۱۰ درصد افت کند، یعنی کل بیت کوین‌های ما به ارزش ۹۰۰ دلار برسد، صرافی با هدف حفاظت از سرمایه خود ما را لیکویید خواهد کرد.

برای جلوگیری از لیکویید شدن اجباری در این موقعیت می‌توانیم حد ضرر مثلاً ۵ درصدی (باید کمتر از درصد لیکویید شدن باشد) تنظیم کنیم تا در صورت افت قیمت، لیکویید اختیاری انجام دهیم. همچنین می‌توانیم وثیقه‌ای بیشتر از مبلغ مورد نیاز صرافی را به امانت بگذاریم تا دامنه بیشتری برای تحمل نوسان داشته باشیم.

تفاوت لیکویید شدن و لیکوییدیتی

لیکویید شدن و لیکوییدیتی بخاطر شباهت ظاهری خود گاهی باهم اشتباه گرفته می‌شوند. البته از لحاظ مفهومی ارتباطی بین آن‌ها وجود ندارد.

وقتی یک معامله‌گر در معاملات مارجین خود از حد مشخصی بیشتر ضرر می‌کند و صرافی موقعیت او را می‌بندد اصطلاحاً می‌گوییم آن شخص لیکویید شده است. اما لیکوییدیتی به مفهوم دیگری اشاره دارد.

در مقابل، لیکوییدیتی به این معنی است که وقتی بخواهید دارایی خود را بفروشید چقدر طول می‌کشد برای آن مشتری پیدا شود. به عنوان مثال، وقتی می‌خواهید طلا یا دلار بفروشید در عرض چند دقیقه تا چند ساعت می‌توانید نقدش کنید اما فروش یک ملک به سادگی دو مورد قبلی نخواهد بود. اینجاست که مفهوم لیکوییدیتی یا نقدشوندگی مطرح می‌شود.

هرچه حجم معاملات یک بازار بیشتر باشد، نقدشوندگی آن دارایی بیشتر خواهد بود. بازارهایی با لیکوئیدیتی بالا، پایدارتر و کمتر نوسانی هستند. لیکوئیدیتی در ارزهای دیجیتال ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و به معامله‌گران کمک می‌کند تا استراتژی‌های خروج مؤثری داشته باشند.

سوالات متداول

چند درصد ضرر کنم لیکویید می‌شوم؟

درصد لیکویید شدن بستگی به اهرم شما دارد و از تقسیم عدد ۱۰۰ بر اهرم محاسبه می‌شود.

چکار کنم لیکویید نشوم؟

برای جلوگیری از لیکویید شدن می‌توانید از راه‌هایی مثل انتخاب اهرم مناسب، حفظ وثیقه کافی، تنظیم حد ضرر مناسب،نظارت بر بازار و تنوع در سرمایه‌گذاری استفاده کنید.

آیا با لیکویید شدن تمام سرمایه‌ام از بین می‌رود؟

خیر. در برخی صرافی‌ها ممکن است هنگام نزدیک‌شدن به قیمت لیکویید شدن، صرافی حدوداً ۳۰ درصد از دارایی شما را بصورت جزئی لیکویید کند تا فرصت بیشتری برای تنظیم پوزیشن داشته باشید.

جمع بندی

یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های معامله‌گران در معاملات فیوچرز و مارجین، لیکویید شدن است. برای حفاظت از سرمایه در این معاملات، داشتن درک درستی از این موضوع که لیکویید شدن چیست و چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد الزامی است. برای جلوگیری از این پدیده بهتر است حد ضرر و اهرم مناسبی تعیین کنید و با نظارت بر بازار و تقسیم سرمایه به چند دارایی مختلف از ریسک سرمایه گذاری بکاهید.

همچنین لازم است قبل از سرمایه گذاری قیمت و درصد لیکویید شدن را بصورت دستی یا با ابزارهای آنلاین محاسبه کرده تا به کمک آن بتوانید حد ضرر بهینه‌ای را تنظیم کنید و بصورت اختیاری لیکویید شوید.